Geert Dekker

De ervaring van een assistent-accountant zette de discussie in het Zwolse theater De Spiegel meteen op scherp. Hij verhaalde van de introductie die hij kreeg bij een bedrijf, als lid van het controleteam. Wil je de fabriek even zien? was de vraag. Nog voordat hij het aanbod enthousiast kon accepteren, werd het echter weer ingetrokken. Eigenlijk eh... was daar helemaal geen ruimte voor, gezien het beperkte aantal uren dat voor de controle beschikbaar was.

Afgesloten kamertje

Is het zover gekomen dat controlerend accountants niet eens meer om zich heen (kunnen) kijken in de organisatie die ze controleren, vroeg menig debatdeelnemer zich vervolgens af. Klopt, zei Roderik Meeder, directeur bedrijfsmanagement bij Rabobank en voorzitter van de ledengroep Accountant in Business bij de NBA. "De accountant komt binnen, betrekt een kamer en drie weken later komt hij er weer uit met een stapel papier als product."

René van Selm, accountant bij de Belastingdienst, valt hem bij: "Als ik bij een onderneming kom en ik zie een paar keurig geklede heren in een afgesloten kamertje zitten, druk bezig met hun social media, dan weet ik: die hebben de accountant op bezoek."

"Wat een onzin", protesteert Erik-Jan Kreuze (Afier Accountants). "Nou, laat ik zeggen: wat een bescheiden waarneming van de werkelijkheid. De moderne accountant sluit zich niet op in een zaaltje zonder met mensen te praten."

Het is ook niet de controleaanpak van Antoinette Dijkhuizen (4you advies & accountant): "Het lijkt er steeds meer op dat als je de afvinklijsten niet hebt ingevuld, de controle niet goed is. Maar daar gaat het niet om. Je moet weten wat er bij de klant speelt. Praat met hem, stel open vragen, leer luisteren. Wat zegt de klant en ook: wat zegt hij niet?"

Leverage

Het voorbeeld komt lopende de door Felix Rottenberg geleide discussie nog een paar keer terug, als het gaat om de coaching van jonge accountants en als het gaat om het verdienmodel in de accountancy. De coaching wordt door Giljam Aarnink, zes jaar lang voorzitter van de accountantspraktijk van EY, aan het eind van het debat benoemd als opvallendste punt. "Daar hebben we te weinig aandacht voor."

De samenhang met het verdienmodel is daaraan voorafgaand uitgebreid besproken. Voor Paul Westhoff (ABAB) is het "een heel eenvoudige lijn": "Met een hoge leverage ontvangen partners een hoge beloning. Met een hoge leverage heb je echter weinig tijd om jonge accountants te begeleiden. Minder begeleiding komt neer op een lagere kwaliteit. Daarom moet de leverage omlaag: voor een betere begeleiding en een betere kwaliteit van de controle."

Uitgangspunt

Marie-Pauline Lauret, voorzitter van de werkgroep Toekomst Accountantsberoep, wil in de discussie over het verdienmodel de vraag zo scherp mogelijk formuleren: "Moet de beloning van accountants het uitgangspunt zijn voor de manier waarop de controle wordt verricht of is het uitgangspunt een goede controle, met de beloning daarvoor als resultante?"

Geen van de aanwezigen pleit voor de eerste benadering. Maar blijkbaar is de tweede benadering niet zo eenvoudig te verwezenlijken. Paul Steman, bestuursvoorzitter van Mazars en voorzitter van OPAK, meldt dat hij enige tijd geleden met de partners van Mazars om tafel heeft gezeten om te praten over de beloningen. "Waarbij ook de vraag is gesteld of die beloningen niet omlaag kunnen." Die discussie, die blijkbaar dan toch het inkomen als uitgangspunt heeft, wordt intern voortgezet.

Dat het vak een bedrijf is geworden, kwam bij de eerdere debatten ook aan de orde. Margreeth Kloppenburg, docent professional skills aan Nyenrode en columnist op Accountant.nl, schetst wat er gebeurt als het accountants lukt 'terug te keren naar het vak'. "Ik hoor hier zoveel mensen getuigen van hun liefde voor het vak. Het punt is dat jullie eigenlijk allemaal precies weten hoe je wilt werken en wat er nodig is voor een goede controle. Werk dat uit en kijk vervolgens wat dat betekent voor de beloningen."

Vliegtuig

Volgens velen is de focus op beloningen in de discussie over kwaliteit maar de helft van het verhaal. De andere helft is het gebrek aan innovatie. "Een schrijnend gebrek aan innovatie", zegt Joost van Buuren (Nyenrode). "Een beroep kan niet dertig jaar lang zijn toegevoegde waarde overeind houden zonder zijn diensten te verbeteren. De accountant biedt nu precies hetzelfde aan als dertig jaar geleden. Meer zekerheid bieden wij in ieder geval niet." Cultuur, diversiteit, verdienmodellen, het zijn allemaal randvoorwaarden, vindt Van Buuren. "De vergelijking met een vliegtuig is gemaakt. De piloot - de accountant - doet steeds zijn uiterste best om de machine aan de praat te houden, maar als het beestje dertig jaar oud is, zal het toch een keer uit de lucht vallen. Productvernieuwing hebben we nodig."

De focus op het product spreekt velen aan. Er zijn ideeën over meer verschillende soorten verklaringen die kunnen worden afgegeven, over meer transparantie en over een ander evenwicht tussen de eeuwige afvinklijstjes en 'het goede gesprek' als controle-instrumenten.

De morele component - de rechte rug, de beloningen - is echter niet weg te denken uit de discussies, zeker niet de publieke discussie, signaleert Rottenberg. "Voor mij is dat zelfs essentieel", zo hield hij de zaal voor. "Het maatschappelijke gevoel over de accountant is: er klopt iets niet, er is iets teloorgegaan. Daar moet óók een antwoord op gegeven worden."

Afstand

Het debat werd, zoals gebruikelijk in deze korte reeks, afgesloten door Huub Wieleman, voorzitter van de NBA. "Ik haal uit dit debat drie bouwstenen om het vertrouwen van de maatschappij te herwinnen", zei Wieleman. "Eén: we moeten terug naar het ambacht. Dat hoor ik steeds weer. Twee: de maatschappij vraagt meer van ons dan wij gewend waren: onze signaalfunctie moet worden versterkt. Ten derde zullen we invulling moeten geven aan de constatering dat er een grote afstand is tussen degenen die leiding geven aan een controle en degenen die de controle uitvoeren. Het zou makkelijk zijn als er één hendel zou zijn die we moeten overhalen om dit voor elkaar te krijgen, maar jammer genoeg is dat niet zo. Het plan dat we moeten maken zal het moeten hebben van een combinatie van factoren."