Geert Dekker

In vervolg op een aantal zomerdebatten, die de werkgroep Toekomst Accountantsberoep moesten voorzien van munitie voor hun rapport aan de Tweede Kamer en het ministerie van Financiën, werd maandag bij de NBA in Amsterdam een vervolgdebat gehouden over de implementatie van de voorgestelde maatregelen. Het rapport is door stakeholders en de sector over het algemeen positief ontvangen, met dien verstande dat meerdere partijen erop wezen dat herstel van het maatschappelijke vertrouwen in de rol van accountant alleen mogelijk is als dit pakket van maatregelen - op het gebied van governance, verdienmodel en kwaliteit - nu snel en effectief wordt uitgevoerd.

Intenties

Margot Scheltema, commissaris bij onder meer ASR en lid van de stuurgroep Toekomst Accountantsberoep, wees daar in het begin van het debat nog maar eens fijntjes op. "Het zijn allemaal nog mooie intenties", aldus Scheltema. "Het wordt nu tijd iets te laten zien." Bestuurders van diverse accountantsorganisaties bezwoeren in de loop van de discussie dat dit ook zal gebeuren.

Peter Feijtel, bestuursvoorzitter van Accon-AVM, benoemde zonder omwegen de financiële component. "Veranderen kost geld. Hoeveel geld gaan we hiervoor reserveren? " Voor zijn eigen organisatie heeft Feijtel dat grofweg bepaald: "Ik denk dat we 20 procent van de omzet nodig hebben om dit voor elkaar te krijgen. Dat gaan we dus doen."

Marco van der Vegte,  function leader Audit bij Deloitte, had geen getallen paraat. Maar dat is ook niet de kern, vond hij. "Kwaliteit kost geld, uiteraard. We hebben nog geen berekeningen gemaakt, maar het gaat erom: ik wil dit gewoon uitvoeren." Fou-Khan Tsang, bestuursvoorzitter van Alfa, was nog directer: "We gaan het gewoon doen, we zien wel wat het kost."

Afstoten

Arjan Brouwer, lid van de werkgroep, vond de constateringen over de financiële consequenties vanzelfsprekend. "We zijn het erover eens dat omwille van de kwaliteit aan opdrachten meer uren moeten worden besteed. Dan is het niet mogelijk het aantal opdrachten constant te houden, als de personeelscapaciteit nu al maximaal wordt benut. Dus moeten accountantsorganisaties opdrachten afstoten. Het is evident dat je afscheid moet nemen van klanten om deze maatregelen te kunnen uitvoeren."

Immers, de accountants (in opleiding) liggen niet voor het oprapen. "Hebben we wel voldoende handjes om deze kwaliteit te realiseren?", vroeg Leo Straathof zich af, hoofddocent aan Tilburg University en voorzitter van de NBA Programmacommissie Professional Scepsis. Voor Marcel Pheijffer, hoogleraar aan Nyenrode Business Universiteit, is dat mede reden te pleiten voor een ander personeelsbeleid. "Ik zie outsourcing van accountantstaken naar andere landen, ik zie dat in piekperiodes zzp'ers worden ingeschakeld. Als je zegt dat je een cultuur van kwaliteit wilt bouwen, dan moet je dat soort dingen niet doen."

Headhunters

Het capaciteitsprobleem heeft volgens Pheijffer overigens niet alleen betrekking op accountants. Hij vraagt zich ook af waar de sector ineens "al die onafhankelijke en ook in andere opzichten geschikte commissarissen" moet gaan vinden. Daarvoor had Scheltema wel een tip: "Als je altijd van hetzelfde soort headhunters gebruikmaakt, krijg je altijd hetzelfde soort mensen. Dat zijn overigens ook de headhunters die altijd zeggen geen vrouw te kunnen vinden."

Gevraagd naar andere obstakels voor de implementatie van genoemde maatregelen, hield Feijtel zichzelf (en zijn besturende collega's) een spiegel voor. "Zeg eens eerlijk: wat weten wij binnen de accountancy nu van verandermanagement?", luidde zijn retorische vraag. "Als er iets moet veranderen, zijn wij gewend te zeggen: dit gaan we voortaan anders doen. En dan moet het maar gebeuren. Dat is altijd onze manier geweest. Maar zo werkt dat niet."

Afvinken

Debatleider Felix Rottenberg zette de retorische vraag om in een echte vraag. "Is dit herkenbaar? ", zo wilde hij weten. Meerdere handen gingen omhoog. Van der Vegte: "Jazeker. Het is geen simpele vraag hoe we dat proces binnen kantoren op gang krijgen." En volgens Pheijffer is het gevaar "dat we een lijstje gaan maken met die 32 maatregelen, die een voor een afvinken en dan weer gewoon verder gaan".

Ook volgens Olof Bik, directeur van de accountancy-opleiding van Nyenrode Business Universiteit, is dit 'instrumentele denken'  een bedreiging voor succes. "We kunnen bijvoorbeeld met z'n allen wel vinden dat we 'weer trots' moeten zijn op ons beroep, maar daarmee bereik je op zichzelf niets. Je mag hopen dat weergekeerde trots en vertrouwen het gevolg zijn van al die mooie dingen die je gaat doen. Maar het zal toch echt van die maatregelen zelf moeten komen", aldus Bik. Volgens hem is het probleem niet dat accountants niet weten wat het gewenste gedrag is. "Daarom heeft het niet zoveel nut 'nog maar eens' uit te leggen wat het gewenste gedrag is. Nee, jij moet ook in staat gesteld worden dat gewenste gedrag te vertonen en dat kan alleen als de organisatie daarop is ingericht."

Auditcommissie

Geld, managementvaardigheden en de omvang van het medewerkersbestand als 'kpi's'? Margot Scheltema wees erop dat ook factoren buiten het accountantsberoep zullen bepalen of en in welke mate de kwaliteitsplannen succesvol zullen zijn. "Als ik het rapport lees, zie ik een enorme intensivering voor me van het contact tussen commissarissen en de audit-commissie enerzijds en de accountant anderzijds", stelde zij. "Kort door de bocht: dat kwartiertje dat nu uitgetrokken wordt om in afwezigheid van de raad van bestuur 'even te informeren' of er nog iets gezegd moet worden, zal nu een bespreking worden van een middag, waarin de accountant verantwoording aflegt over het geheel van zijn controlewerkzaamheden en waarin de auditcommissie daarover steekhoudende vragen stelt." Een dergelijke bespreking zal voor veel audit-commissies geen vanzelfsprekendheid zijn, aldus Scheltema. "Ook daar zal een behoorlijke inspanning gepleegd moeten worden om dit naar behoren te laten functioneren."