Ook in de accountancy zijn er nog genoeg thema's waarin je eigen aanpak, creativiteit en oordeel een belangrijke rol spelen, aldus Hakan Koçak in zijn eerste column. Speel het spel dat bij je past.
Discussie ColumnWaarom audits geen gestroomlijnde fabrieken mogen worden
De manier waarop basketbal wordt gespeeld, is door de jaren heen sterk veranderd. In de jaren negentig kenmerkte het spel zich door diversiteit: middellange afstandsschoten, fysieke kracht en spelers met uiteenlopende speelstijlen. Denk aan Michael Jordan, Hakeem Olajuwon en Karl Malone, die allemaal hun eigen unieke manier van spelen hadden. Vergelijk dat eens met nu: een visualisatie van waarvandaan spelers schoten in de jaren 'nul' en vandaag, laat zien hoe dramatisch het spel veranderd is. Driepunters en lay-ups domineren, terwijl de middellange afstand bijna is verdwenen. Het spel is efficiënter geworden, gestuurd door data en statistiek, maar volgens velen ook minder spontaan en minder leuk om naar te kijken. Het verliest zijn waarde.
In de accountancy zien we een vergelijkbare trend. Door regelgeving en standaardisatie is er een 'meta' ontstaan: de meest efficiënte manier om een jaarrekeningcontrole uit te voeren. Steekproeven zijn vaak de voorkeursaanpak. Het resultaat? De omzet met miljoenen transacties kan grotendeels met steekproeven - met slechts tientallen waarnemingen - worden afgedekt. We hebben een route gevolgd: we controleren efficiënt, volgens de regels, in een strak proces. Maar we zijn op het verkeerde eindpunt beland.
Deze efficiëntie heeft meerdere keerzijden. Onze klanten ervaren de toegevoegde waarde van ons werk steeds minder. Voor hen wordt het een verplichte exercitie zonder tastbare voordelen. Daarbij komt dat klanten verwachten dat de behaalde efficiëntie wordt teruggegeven in lagere tarieven, wat de marges onder druk zet. Het spel wordt rationeler en gestroomlijnder, maar het risico bestaat dat we de kern van ons vak verliezen: het toevoegen van vertrouwen aan informatie in een snel veranderende samenleving. Het zijn van een vertrouwenspersoon.
Waarom? Omdat op het moment dat je een proces volledig stroomlijnt, je ook het risico loopt om de creativiteit en de kritische, professionele oordeelsvorming uit te schakelen. De onvoorspelbaarheid verdwijnt. De controle wordt een standaardproces, zonder diepgaand inzicht, zonder het onverwachte te zien. En als dat gebeurt, verdwijnt de toegevoegde waarde van de audit. De audit wordt een check-the-box-oefening, terwijl de échte waarde op de achtergrond raakt.
Doorbreek de meta
Elke sector of spel kent zijn eigen 'meta' - de meest efficiënte manier om te spelen. In basketbal betekent dat driepunters enlay-ups. In de accountancy speelt onder andere de gestandaardiseerde steekproef een grote rol. Maar wat als die meta een race to the bottom wordt? Wat als we onszelf beperken tot efficiëntie, zonder écht kritisch te kijken naar wat waarde toevoegt?
De realiteit is dat niet elk kantoor zich op dezelfde plek bevindt. Er is nog enorm veel ruimte om technologie en slimme auditmethodes toe te passen. Er is nog ruimte om de huidige 'meta' van vooral efficiëntie te doorbreken en de gewonnen tijd in te zetten om onze dienstverlening meer waarde te geven. Maar dat vraagt een andere benadering. En dat is lastig. Het opnieuw definiëren van hoe we controleren en wat we controleren, is niet eenvoudig. Zeker niet als je al jarenlang volgens dezelfde methodes werkt en de bedrijfsvoering dat niet faciliteert. Maar juist daar liggen de kansen. Er is meer technologie beschikbaar dan ooit: AI, data-analyse en een golf aan innovatieve start-ups die zich richten op audit-efficiëntie. Het is ook toegankelijker dan ooit, door de gebruiksvriendelijkheid en relatief lage prijzen. Maar hier zit ook een belangrijke valkuil: gebruik technologie en innovatie niet alleen om je huidige spel efficiënter te spelen. Gebruik het om je spel opnieuw te definiëren in lijn met je kernwaarden. Durf een andere tactiek toe te passen. Probeer het.
Nieuwe speelvelden
Toen ik jong was, voetbalde ik vaak met vrienden in de wijk. De voetbalkooi was populair, maar ook strikt: vaste regels, beperkte tijd en de beste spelers hadden het voor het zeggen. Als klein jochie moest je vaak in de rij wachten. Maar soms pakte ik mijn eigen bal en ging ik naar het grasveldje naast de kooi. Daar maakten we onze eigen doelen, verzonnen onze eigen regels en speelden gewoon voor het plezier. Het duurde niet lang voordat anderen zich aansloten. De spontaniteit en vrijheid maakten het leuker dan de strak gereguleerde kooi.
Sommige domeinen binnen de auditwereld zijn al vrijwel geoptimaliseerd, maar er zijn ook gebieden waar de regels nog niet strak omlijnd zijn. Denk aan IT en controle van duurzaamheidsinformatie. Dit zijn vakgebieden waar de 'meta' nog niet is bepaald, waar creativiteit en professionele oordeelsvorming een grotere rol spelen. Waar jouw interpretatie, jouw aanpak en jouw creativiteit het verschil maken. Dit zijn de gebieden waar je niet in een wachtrij hoeft te staan om een plek in de voetbalkooi te veroveren; je kunt je eigen veld creëren, je eigen spelregels bepalen en anderen inspireren om mee te doen.
Speel het spel waar je van geniet
Want uiteindelijk gaat het niet alleen om efficiëntie of regels, maar ook om het spel zelf. En als dat spel, het leveren van vertrouwen in informatie, het voor je is dan kan dat, zelfs in dit tijdperk net als op dat grasveldje, verrassend divers en creatief zijn. Mits je ervoor kiest en er voor durft te gaan. Het leven is simpelweg te kort om vast te houden aan een stijl die je niet inspireert. Kies je speelveld, maak plezier en maak impact waar je trots op kunt zijn.