De presentatie van de Omnibus-plannen biedt accountants een nieuwe kans om hun relevantie te bewijzen, meent Wim Bartels.

Discussie Column 04 maart 2025

Omnibus-zegen

Naast geopolitiek nieuws stonden de (sociale) media de afgelopen week bol van reacties op het Omnibus-initiatief van de Europese Commissie. Deregulering in plaats van versimpeling. Frustratie en wanhoop. Accountants die hun omzet zien verdampen. Baby met het badwater weggooien. Enzovoorts. Hoewel ik het zeker niet met alle voorstellen eens ben, zou ik de voorstellen toch vooral als een zegen zien.

Als u de berichtgeving hebt gemist, of als u zich niet verdiept in duurzaamheid, zijn dit de belangrijkste punten uit de Omnibus-voorstellen over verslaggeving. In het Omnibus-initiatief worden de CSRD, de EU Taxonomy en de CSDDD (over due diligence) samen beschouwd om de regeldruk te verminderen. Voor de CSRD wordt tachtig procent van de bedrijven uitgesloten van rapportage- en assuranceplicht, met een grens van duizend werknemers in plaats van 250 in de huidige CSRD. Bedrijven die voor het eerst over 2025 en 2026 zouden moeten rapporteren krijgen twee jaar uitstel en de Europese Sustainability Reporting Standards (ESRS) worden versimpeld (gereduceerd). Verder komt er een vrijwillige rapportagestandaard voor kleinere bedrijven.

Voor de EU Taxonomy hoeven bedrijven activiteiten onder tien procent van de omzet, investeringen of balanstotaal niet meer te rapporteren en kunnen bedrijven met een omzet tot 450 miljoen euro kiezen om wel of niet te rapporteren. De verplichte tabellen om over de EU Taxonomy te rapporteren, worden vereenvoudigd.

De Europese Commissie stelt, kortom, nogal een forse reductie van de eisen voor (en bovenstaand is niet compleet), vandaar de reacties zoals hierboven genoemd.

De Commissie verlaagt de uiteindelijke ESG-doelen echter niet en blijft de duurzaamheidsagenda steunen, zowel wat betreft het reduceren van de impact als het beheersen van risico's. Vanwege de toenemende afhankelijkheid van toegang tot grondstoffen wil de Commissie circulariteit prioriteit geven, naast klimaatmitigatie en -adaptatie.

Rapportage is slechts een middel om de voortgang op de uiteindelijke doelen te kunnen begrijpen. De basisonderdelen voor duurzaamheidsverslaggeving uit de huidige regels blijven bestaan: governance, strategie, dubbele materialiteitsbepaling, beleid, acties, doelstellingen en prestatiemeting via indicatoren – voor de waardeketen.

Wat kan dan de zegen zijn van deze belangrijke reductie? Allereerst dat accountants zich langer kunnen voorbereiden. Het is een algemeen gegeven dat er een tekort aan accountants is, los van de duurzaamheidsassurance. Ik heb het afgelopen jaar in de professie steeds gehoord dat men moeilijk professionals kon vinden en dat het moeilijk was om iedereen goed voor te bereiden op wat een hausse zou betekenen van circa vijfhonderd naar duizenden opdrachten. Een zegen dus dat er meer voorbereidingstijd komt, zowel binnen de accountantsopleiding als binnen de kantoren, waar grote trainingsprogramma's zijn uitgerold en de governance is ingericht.

Ten tweede ligt er een grote kans om ons leervermogen te tonen. Er is veel kritiek gekomen op de rol van accountants in de eerste ronde van assurance. In het kort: veel te diep voor limited assurance en met onvoldoende begrip van duurzaamheid en materialiteit. Verder bleef een aantal accountants volhouden dat het om compliance ging, zelfs toen de Europese Commissie aangaf dat ze een oordeel wilde over het verslag als geheel. De Commissie stelt daarom nu voor dat zij met richtlijnen komt voor assurance, om over-assurance in de toekomst te voorkomen. Eerlijk gezegd een aanfluiting voor het beroep.
Er ligt nu wel een kans om te tonen dat we feedback ter harte nemen, dat we op ons eigen werk kunnen reflecteren en in staat zijn recht te doen aan het niveau van assurance en de materialiteit van de informatie. Proactiviteit geboden, om ons op de kern te richten!

Dat is de derde zegen die ik zie: dat we de regels en standaarden naar de kern terugbrengen. De standaarden bevatten op zichzelf helemaal niet zo veel onnodige eisen, maar je moet ze wel met gezond verstand en kennis van zaken toepassen. Als bedrijven en accountants het toepassen als een checklist, dan eindig je met meer dan honderd pagina’s aanvullend verslag dat het zicht op de meest belangrijke zaken vertroebelt. Dan is het beter om de eisen terug te brengen, zodat we dichter bij de kern komen.

Ter illustratie: de vrijwillige standaard is 45 pagina's en vraagt bedrijven om over het beleid, de actieplannen en doelstellingen te rapporteren (áls ze die hebben), naast een aantal indicatoren die van basisbelang zijn voor de Europese doelstellingen. Als zo'n bedrijf op zogenaamde comprehensive basis wil rapporteren, dan komen daar strategie en een aantal indicatoren bij.
Wat er ook met de details van ESRS gebeurt, die basisstructuur zal hetzelfde blijven – omdat het simpelweg het management framework is van het bedrijf dat gebruikers en belanghebbenden informeert.

De CSRD heeft hoe dan ook het internationale speelveld veranderd. De VS maken op dit moment terugtrekkende bewegingen, maar China heeft net op CSRD geïnspireerde standaarden voor beursgenoteerde bedrijven ingevoerd, in India is rapportage al een aantal jaren verplicht en ook Brazilië verplicht bepaalde bedrijven te rapporteren.

De voorstellen zijn voorstellen en die kunnen veranderen door wijzigingen door het Europees Parlement of de Europese Raad. De grotere beweging die we in het oog moeten houden, zal er echter een zijn van blijvende aandacht voor duurzaamheid. De Commissie kan een stop the clock voorstellen voor rapportage, de echte wereld (klimaat, maar ook water, stikstof en afhankelijkheid van grondstoffen) trekt zich daar niet veel van aan en veroorzaakt risico’s en kansen.

We krijgen een nieuwe kans om onze relevantie te tonen: voer het gesprek met bedrijven over hun blik op duurzaamheid, zowel de impact als de risico's en kansen. En stimuleer ze vanuit intrinsiek bedrijfsbelang te gaan rapporteren én hun strategie aan te passen. 
Dat is de grootste zegen!