Het Europese sentiment rondom duurzaamheidsverslaggeving lijkt op liefde die inmiddels ernstig bekoeld is, aldus Arjan Brouwer.

Discussie Column 28 maart 2025

Love and hate

Recent was ik bij het concert van Michael Kiwanuka. Eén van de artiesten die ik zeker nog een keer live wilde zien. Het concert voldeed absoluut aan mijn verwachtingen. Uiteraard speelde hij ook het nummer Love and Hate, één van zijn pareltjes. Mocht ik je nieuwsgierigheid gewekt hebben: zie deze link.  

Het Europese sentiment rondom duurzaamheidsverslaggeving laat zich ook aardig beschrijven met die twee woorden. Nog niet zo lang geleden was de liefde groot en struikelden de betuigers van die liefde over elkaar heen. Maar de liefde lijkt bij veel partijen inmiddels ernstig bekoeld. De CSRD is in korte tijd doodgeknuffeld en gaat nu ongeliefd en beschadigd verder.

Het lijkt erop dat de Europese Commissie en de Europese standaardsetter met duurzaamheidsverslaggeving in te korte tijd te veel wilden en daardoor nu heel hard worden teruggefloten. De standaarden zijn zeer omvangrijk en in extreem korte tijd tot stand gekomen. Een snelkookpan waarin de temperatuur zo snel is opgevoerd, dat iedere kikker eruit zou springen. Achteraf kunnen we constateren dat hier het spreekwoord haastige spoed is zelden goed van toepassing is. Ik denk dat als de Omnibusvoorstellen in de huidige vorm worden aangenomen, de einduitkomst is dat we minder ver zijn dan het geval had kunnen zijn wanneer meer tijd was genomen voor een zorgvuldiger en gefaseerde ontwikkeling en invoering.

Het heeft niet veel zin om terug te kijken wat er mis is gegaan en daarover verwijten te maken. Van achteren kijk je een koe in de kont, is een veel gehoord gezegde op het boerenland waar ik een groot deel van mijn jeugd heb doorgebracht. Wel zinvol is ervan leren om dezelfde fout niet nogmaals te maken. Ik vraag me af of dat gebeurt. Het water is misschien te snel aan de kook gebracht en dat vraagt om ingrijpen. Maar in plaats van het gas wat omlaag te draaien, wordt ervoor gekozen om er een grote bak ijs op te gooien. De Omnibusvoorstellen zijn wederom onder grote tijdsdruk tot stand gekomen en voor de aanpassing van de twaalf ESRS-en lijkt hetzelfde te gaan gelden. De kans is groot dat daar iets uitkomt waar Europa later opnieuw spijt van krijgt.

Waar nu wordt gekozen voor twee jaar volledig uitstel voor sommige en afstel voor vele, gevolgd door invoering van een in korte tijd herziene set van standaarden, is een gefaseerde invoering naar mijn mening verstandiger. Bijvoorbeeld door ondernemingen op korte termijn eerst te laten starten met rapportage over de materialiteitsanalyse en een urgent onderwerp als klimaatverandering (E1 Climate Change). Om vervolgens van daaruit verder te groeien naar een breder pallet van duurzaamheidsonderwerpen. De standaardsetter en ondernemingen kunnen dan meer tijd nemen om voor andere onderwerpen stapsgewijs tot goede standaarden en zorgvuldige invoering daarvan te komen.

De wens om politieke daadkracht te tonen, staat zorgvuldigheid wel eens in de weg. Daar hebben we in de afgelopen jaren meer voorbeelden van gezien. Ik heb me afgevraagd of accountants een rol zouden moeten spelen om de kerk in het midden te houden. Zou handelen in het algemeen belang ook moeten betekenen dat de accountant het effect van te ver doorgeslagen politieke moodswings nuanceert? Door soms meer en soms juist minder te verlangen van ondernemingen dan wet- en regelgeving voorschrijven? De oproep om als accountant op basis van de geest meer te eisen, zie ik vaker dan de oproep om minder te verlangen. Maar in het kader van de CSRD heb ik partijen, al dan niet goed geïnformeerd of gedreven door opportunisme, ook zien oproepen tot proportionaliteit en accountants die niet te ver moeten gaan met hun onderzoek en eisen die ze stellen aan het verslag. Invulling geven aan dit soort wensen kan bijdragen aan een betere balans, maar levert ingewikkelde dilemma's op voor accountants. Ten aanzien van de door ondernemingen te rapporteren informatie, ten aanzien van de diepgang van het onderzoek en ten aanzien van de in de verklaring te rapporteren punten. Accountants kunnen omgaan met dilemma's en tot weloverwogen conclusies komen, maar of dat ook over te brengen is aan stakeholders weet ik niet. Zeker niet als met hindsight wordt teruggekeken op keuzes en het sentiment inmiddels 180 graden is gedraaid.

Of moet de accountant het bepalen van de norm vooral bij de wet- en regelgevers laten liggen en zich beperken tot toetsen aan de normen die zij hebben gesteld, zonder daar zelf over te oordelen? For better or worse.