Moeten ook anderen dan alleen accountants duurzaamheidsrapportages kunnen beoordelen? Volgens Wim Bartels kan de sector leren van hoe het werkt in de woningbouw.

Discussie Column 07 augustus 2024

Leren van de woningbouw

Net als de bouwsector heeft de accountantssector een tekort aan personeel. Dat is een lastige situatie; een overheid die zaken wil versnellen en een sector die te weinig capaciteit heeft.
Voor de bouwsector gaat het om woningbouw, voor de accountantssector gaat het om de duizenden bedrijven die (binnenkort) een accountant hun ESG-rapportage moeten laten beoordelen. Zo is althans het wetsvoorstel dat nu voorligt bij de Raad van State.

Een andere optie, om ook anderen dan accountants (de zogenoemde Independent Assurance Services Providers, IASPs) toe te laten tot de markt, is niet gebruikt. Er is nogal wat discussie hierover. Ruud Vergoossen schreef in het FD dat juist ook IASPs zouden moeten worden toegelaten. Daarop reageerden lectoren van drie hogescholen dat dit nu juist geen goed idee is en dat die assurance bij accountants moet blijven.
Vergoossen gaf als argumenten vooral het tekort aan accountants en "de veronachtzaming van de beoordeling van het bestuursverslag door accountants", dat uit onderzoek is gebleken. Hij stelt ook dat het duurzaamheidsgebied te breed is en accountants daarom sowieso moeten samenwerken met ter zake kundige specialisten. De lectoren (Willekes, Luycklama à Nijeholt en Janssen Groesbeek) voeren nu juist aan dat de assurance volledig in één hand moet blijven vanwege de gewenste integratie van niet-financiële en financiële informatie, die ook nadrukkelijk in de CSRD en ESRS is opgenomen. Vorig jaar schreef Marcel Pheijffer dat accountants nu wel echt werk moeten maken van ESG, nu ze succesvol hebben gelobbyd en inhoud boven inkomsten moeten stellen.
Kortom, genoeg reflecties op de rol van de accountant en de voors en tegens. Graag pel ik het af en schets wat nu fundamenteel de beste weg voorwaarts is.

Allereerst, dat accountants de beoordeling van het bestuursverslag schijnbaar veronachtzamen, lijkt mij niet steekhoudend om te stellen dat accountants dus ook niet geschikt zijn om assurance bij ESG te verstrekken. Dat gaat om andere informatie en een andere rol van de accountant.
Dat er een tekort aan accountants is, juist voor ESG, is bekend en waar. De vraag blijft dan echter of je het daarom dan maar aan IASPs moet vragen. Het is niet zo dat die IASPs op dit moment met smart zitten te wachten tot ze werk krijgen - ze zitten niet 'op de bank'. Dat lost dus het probleem helemaal niet direct op. 
We zullen echter ook moeten kijken naar wat de IASPs brengen ten opzichte van accountants.

Relevanter zijn de argumenten van Vergoossen dat het gebied te breed is en de accountant dus specialisten nodig heeft en het argument van de lectoren dat integratie nodig is. Die snijden wel degelijk hout. Ik kan uit eigen ervaring zeggen dat een chemisch proces analyseren, om te begrijpen of alle emissies zijn gerapporteerd, toch specifieke kennis vraagt die je als accountant niet hebt. De sociale onderwerpen zijn net zo breed en vragen ook om specialistische kennis van de onderliggende inhoud – kunnen getallen wel kloppen bijvoorbeeld, in de context van de industrie of de ontwikkelingen bij ILO?
Marcel Pheijffer stelt daarbij terecht dat accountants dan wel voldoende werk moeten maken van ESG - het is echt meer dan 'steunen op een proces' of 'financial audit toepassen op ESG-informatie'. Je zult moeten begrijpen wat erachter zit en in welke (wereldwijde) context een bedrijf opereert en invloed heeft op milieu en mens.
De koppeling van niet-financiële aan financiële informatie zal de komende jaren ongetwijfeld steeds sterker worden. We zien nu de eerste impairment-beoordelingen voor bezittingen waarvan de economische levensduur mogelijk wordt verkort door de fysieke risico's van klimaatverandering. Dat je er dus voor zorgt dat alle informatie samenhangend wordt beoordeeld, klinkt niet meer dan logisch.

Maar wie zijn daar nu het meest voor geschikt? Ik sprak onlangs met vertegenwoordigers uit de certificeringswereld, die oprecht benieuwd waren hoe ik nu kijk naar de rol van IASPs rondom ESG-assurance en waarom zij dat niet zouden kunnen. We bespraken onder meer het verschil in focus en vaardigheden: onder andere dat certificeerders kijken naar een specifiek duurzaamheidsaspect (milieu óf sociaal) en het managementproces; accountants zijn gewend om naar het geheel en naar de informatie te kijken inclusief de controls. Accountants zijn ook getraind om een samenhangende aanpak te ontwikkelen voor hun 'audit' - want audit is een vak. En ten slotte, accountants zijn van huis uit bekend met financiën, IASPs zijn dat zeker niet.
Naar mijn idee zijn dat genoeg redenen om de accountant fundamenteel als de beste partij te zien voor assurance bij ESG-rapportages - nadrukkelijk niet 'de enige juiste'. Want de oplossing vinden we in de woningbouw.
In de woningbouw worden projecten dagelijks aangestuurd door uitvoerders. Zij overzien het project, houden veiligheidsinspecties, geven technische oplossingen in overleg met de opzichter, coördineren en bewaken de kwaliteit. Zij kunnen het niet alleen en ze kunnen niet alles. Maar ze begrijpen en overzien het project en zijn gewend samen te werken met specialisten. In de woningbouw is het ook niet meer dan gebruikelijk om te werken met onderaannemers die hun eigen specialismen hebben.

Wij accountants zijn de uitvoerders voor de CSRD. En de oplossing ligt niet in óf accountants óf IASPs, maar in én én: samen met de milieuspecialisten en de professionals met kennis van sociale omstandigheden kunnen we de beste kwaliteit leveren en de ambitie halen om in 2027 in de EU vijftigduizend ondernemingen van ESG-assurance te voorzien.