De aankondiging van de Belastingdienst om weer te gaan handhaven op schijnzelfstandigheid vanaf 1 januari 2025, doet onder zzp'ers nogal wat stof opwaaien. Logisch, aldus Marjan Heemskerk, want de afgelopen acht jaar is er niet gehandhaafd.

Discussie Column 17 juni 2024

Zzp'ers in rep en roer om aanpak schijnzelfstandigheid

Inmiddels telt Nederland 1,26 miljoen zzp'ers, waarvan een groot deel zich zorgen begint te maken naar aanleiding van het bericht van de Belastingdienst. Onder de zzp'ers heerst in de eerste plaats onrust. Want ze zijn bang om verplicht weer in loondienst te moeten gaan. Ook zijn ze bang voor boetes en naheffingen van de Belastingdienst.

Maar niet alleen angst is te horen, ook boosheid. Er is woede over het onbegrip over de situatie waarin ze worden gedwongen. En zzp'ers noemen dit 'oneerlijk'. Is dat terecht?

Riante fiscale aftrekposten

Vanuit de publieke opinie wordt vaak gesteld dat veel mensen vanuit loondienst kiezen voor het zzp-schap vanwege de financiële voordelen. Zo wordt gesteld dat zzp'ers ten opzichte van hun loondienst-collega's veel meer overhouden. Bovendien krijgen ze riante aftrekposten, waardoor ze veel meer belastingvoordeel krijgen.

Dat laatste betwijfel ik: de aftrekposten waarover wordt gesproken, gaan in eerste instantie over de startersaftrek, zelfstandigenaftrek en de mkb-winstvrijstelling. Deze laatste twee belastingvoordelen voor ondernemers voor de Inkomstenbelasting zijn de afgelopen jaren sterk afgebouwd. Ten aanzien van de zelfstandigenaftrek hebben we het in 2024 nog over een bedrag van 3.750 euro, dat bovendien versneld wordt afgebouwd naar 900 euro in 2027. Niet echt een 'riante' aftrekpost en zeker geen reden om te gaan starten met zzp'en. Ook de mkb-winstvrijstelling is naar beneden bijgesteld, bedraagt nu nog 13,31 procent en zal in 2025 verder dalen.

Daar komt ook nog eens bij dat veel zzp'ers te weinig rekening houden met het afsluiten van verzekeringen en het opbouwen van pensioen. Allemaal dingen die in loondienst wel geregeld worden, maar waar veel zzp'ers (bewust of onbewust) niet voor kiezen. 

Waarom hebben we dan toch zoveel zzp'ers? Ik denk dat de belangrijkste reden voor veel mensen om te gaan zzp'en dus niet zozeer de riante fiscale voordelen zijn, maar meer te maken heeft met de vrijheid die ervaren wordt als zzp'er. Of in ieder geval de illusie van vrijheid.

Geen baas die onredelijke eisen stelt. Geen verplichte werktijden. En bevalt het niet? Dan ga je snel weer door naar een nieuwe opdracht.

Alle zzp'ers op één hoop

Het is en blijft complexe materie en dat zorgt er ook voor dat deze aankondiging van de schijnzelfstandigheid zoveel discussie oplevert. Want alle zzp'ers in Nederland, alle 1,26 miljoen, worden nu over één kam geschoren.

En dat terwijl deze groep heel divers is. Zo heb je aan de ene kant de zzp beveiliger die voor 33 euro per uur gemiddeld staat te werken. Maar aan de andere kant heb je ook de grootverdieners, zoals de zzp jurist, die een gemiddeld uurtarief van 135 euro per uur vraagt (Bron: uurtarievenboek 2024 van Knab).

Deze grote verschillen zie je ook terug in het kennisniveau van de zzp’ers. Een overgroot deel van de vragen die ik van zzp'ers binnenkrijg, gaat over basiskennis. Denk aan "betaal ik belasting over het geld dat ik overmaak van mijn zakelijke rekening naar mijn privé rekening?" of "hoe weet ik hoeveel belasting ik moet betalen als zzp'er?".

Dat geeft ook meteen het probleem weer: veel zzp'ers beginnen aan zzp'en zonder zich goed te verdiepen in het financiële stuk. Terwijl dat nu net zo belangrijk is. Een verbetering in de voorlichting voor startende zzp'ers zou daarom wat mij betreft zeker op zijn plaats zijn. Wellicht voorkom je daarmee ook dat mensen starten met zzp'en, terwijl ze eigenlijk onder schijnzelfstandigheid werken.

Niet meer terug te draaien

Het hele fenomeen van zzp'ers is niet meer terug te draaien. Steeds minder mensen zijn te porren voor loondienst met bijbehorende nadelen. Het verminderen van de aftrekposten voor IB-ondernemers zal daarom ook niet bijdragen aan het ontmoedigen van het zzp-schap.

Wel zal de handhaving van de schijnzelfstandigheid er waarschijnlijk voor zorgen dat veel zzp'ers gedwongen worden om weer in loondienst te gaan. De vraag is of dat voor die betreffende groep erg is.