Wat doe je als accountant, als een onderneming weigert om beleid, actieplannen en doelstellingen rondom ESG op te stellen?

Discussie Column 03 mei 2024

Wanneer het genoeg is

De afgelopen tijd hoorde ik weer geregeld dat we de nodige assurance-rapporten met beperkingen zullen zien. Vaktechnisch misschien interessant, maar niet waar het naar toe moet. Ik had ook een boeiend gesprek dat erover ging dat accountants moeten kijken naar de inbedding in de organisatie - en als die niet goed genoeg is, dat de accountant dan zelfs moet afkeuren. Voer voor een column.

Toch eerst weer even hoe het zit en waar het ook alweer voor is. De CSRD verplicht grote bedrijven in de EU om te rapporteren over hun belangrijke milieu- en sociale onderwerpen. Wat zij daarover moeten rapporteren is in de basis redelijk eenvoudig en ook logisch: Hoe worden die onderwerpen gemanaged, wat is de governance en hoe zijn ze gekoppeld aan de strategie, wat is het beleid voor ieder onderwerp, wat zijn de doelstellingen, hoe worden die gemeten en wat zijn de actieplannen om de doelstellingen te bereiken? Daarnaast overigens ook wat de belangrijke verwachte financiële effecten zijn op de onderneming.

Wat nu als een bedrijf de informatie niet heeft - geen beleid, geen actieplan, geen doelstelling, geen data? De ESRS-standaarden zeggen dan dat ook dit eenvoudig is (hoewel voor data enigszins onduidelijk): Als een bedrijf deze niet heeft, dan volstaat het om dit gegeven te rapporteren. Is dat de bedoeling van de standaarden? Nee. De CSRD en de ESRS zijn geïmplementeerd als onderdeel van de Green Deal, bedoeld om gebruikers inzicht te verschaffen in de prestaties en voortgang voor de belangrijke ESG-onderwerpen, zowel qua impact als qua financiële risico’s en kansen. Het is dus nadrukkelijk erop gericht om voortgang te ondersteunen.

Dus wat dan als een onderneming geen voortgang maakt en trouw blijft rapporteren geen beleid, actieplannen en doelstellingen te hebben? Is het dan de verantwoordelijkheid van de accountant om daaraan iets te doen? 
Daarover had ik onlangs een interessante discussie met een internal auditor. Hij stelde dat de accountant zou moeten beginnen bij de strategie en de inbedding. Als die niet op orde is, dan moet de accountant geen goedkeurend assurance-rapport afgeven, zo stelde hij, want het is allemaal bedoeld om naar een duurzame economie te komen. Het beroep is anders geen knip voor de neus waard en levert dan (wederom) geen toegevoegde waarde.

Hij heeft een punt dat alle regelgeving is bedoeld om de EU naar een duurzame economie te bewegen. Als we naar deze nieuwe rol kijken als een kans om een daadwerkelijke bijdrage te leveren aan voortgang op het gebied van duurzaamheid, dan is dat volledig in lijn met het doel van de EU. Tegelijkertijd kunnen wij accountants niet verantwoordelijk worden gemaakt voor de prestaties en strategie van de onderneming. Dat is niet de taak die ons is gegeven. Wij moeten verklaren of de duurzaamheidsinformatie klopt (ik weet het, met een beperkte mate van zekerheid en dubbele ontkenning).

En toch zit er een punt in om de handschoen op te pakken en voorbij strikte compliance te kijken. Allereerst door niet alleen te kijken hoe de rapportage transparant is, maar ook in het kader van diezelfde transparantie ons te richten op wat de onderneming gaat doen om het gat te dichten - voortgang in de rapportage dus.
Ten tweede door met de ondernemingsleiding in gesprek te gaan over de wereld achter de informatie: uiteraard over zwakheden in de interne beheersing, maar ook over de koppeling met de strategie (vereist volgens de standaarden) en de inbedding in risico- en prestatiemanagement. Omdat de uiteindelijke bedoeling voortgang is.

En wat dan, als de onderneming voor haar ESG-onderwerpen het laat bij minimale compliance en dus weigert beleid, actieplannen en doelstellingen op te stellen? Daar zit ik volledig op één lijn met de internal auditor die ik sprak. Een dergelijke onderneming leeft de geest van de regelgeving niet na, de standaarden bevatten niet voor niets de eisen voor beleid, actieplannen en doelstellingen en de koppeling aan strategie en governance. Kortom: Dit valt naar de geest onder NOCLAR – en betekent naar onze ethische normen dus uiteindelijk: afscheid nemen.

Zo hebben we als beroepsgroep een stevig middel in handen om via de weg van rapportage de wereld een klein beetje beter te maken. Gaan de accountants toch nog de wereld redden wanneer het genoeg is.