Meer regels is niet de oplossing, net zo min als geheel vertrouwen op technologie, meent Arjan Brouwer. Hij ziet overeenkomsten tussen autorijden en de accountancy.
Discussie ColumnPretty sure that wasn't supposed to happen
Mijn dochter wordt deze maand achttien. Allerlei nieuwe en spannende ontwikkelingen dienen zich aan. Ze zit nu middenin haar eindexamens, in juni gaat ze voor het eerst alleen met vriendinnen op vakantie en ze is nu ook bezig met rijlessen. Dat laatste zorgt ervoor dat ik sinds een tijdje regelmatig een 'toezichthouder' naast me in de auto heb zitten, die me op de vingers tikt als ik de regels niet goed naleef. "Je stond niet helemaal stil, dat moet wel bij een stopbord. Je mag hier toch maar zeventig? Je moet wel richting aangeven als je rechtsaf gaat, ook als er niemand aankomt."
Ik denk dat veel autobestuurders moeten erkennen, dat ze zo nu en dan wat 'losjes' omgaan met het toepassen van de verkeersregels. De kans is ook vrij groot dat je bepaalde verkeersborden of verkeersregels niet goed toepast, omdat de kennis daarover inmiddels is weggezakt. Dat hoeft niet te betekenen dat je allerlei onveilige verkeerssituaties veroorzaakt. Op basis van ervaring en gezond verstand moet het normaal gesproken lukken om veilig van A naar B te komen. Maar onvoldoende actieve kennis van de verkeersregels kan het risico op onveilige situaties wel vergroten. Het kan in ieder geval leiden tot 'non-compliance' met boetes tot gevolg, waar ook niemand op zit te wachten.
Deze situatie is gemakkelijk te vertalen naar de accountancy. Ook hier is mijn observatie dat veel accountants hun werk doen op basis van de in het verleden geleerde basiskennis van de standaarden, gekoppeld aan een dosis ervaring, (bedrijfs)economisch inzicht en gezond verstand. Dat leidt over het algemeen tot de juiste uitkomsten, ook als niet alle regels in detail zijn nageleefd. Maar het niet naleven van alle regels leidt ook tot 'non-compliances' en kan het risico op ongelukken wel vergroten. Dan komt natuurlijk de vraag op welke wegen we kunnen bewandelen om hierin verbetering te realiseren.
Veilig Verkeer Nederland heeft al vaker gepleit voor het terugdringen van het aantal verkeersborden. Volgens de organisatie kan dit met twintig procent, oftewel zeshonderdduizend borden, omlaag zonder dat dit de verkeersveiligheid verlaagt. Sterker nog, die zal toenemen. Mensen zien nu door de borden het bos niet meer. De borden creëren een schijnveiligheid, maar het lijkt erop dat de meeste gemeentes en provincies er vaak toch nog liever één bijzetten dan dat ze er één weghalen. In de accountancy lijkt dat niet anders. De regelgevers, of het nu om controle of verslaggeving gaat, denken vaak in de richting van nieuwe en meer regels en zelden in de richting van het schrappen of vereenvoudigen van regels. Terwijl dit wel kan bijdragen aan een goede focus op de zaken die echt belangrijk zijn en zo de kwaliteit kan verhogen.
Het is natuurlijk ook mogelijk om alle automobilisten (accountants) het dikke boek met alle regels nog een keer te laten bestuderen. De vraag is echter of dit het gewenste effect heeft en hoe lang het effect daarvan aanhoudt. Een andere mogelijkheid is het inzetten van 'toezichthouders', zoals mijn dochter, die regelmatig naast je komen zitten om je te vertellen wat je niet goed doet en waar je kunt verbeteren. Dat is op het moment zelf misschien soms wat irritant, maar het verhoogt wel je bewustzijn. En hoewel ik het naar haar niet direct zal toegeven, doe ik toch iets met haar opmerkingen. In de accountancy kun je dan denken aan externe toezichthouders, maar ook aan beoordelingen die binnen de accountantsorganisatie plaatsvinden, zoals een OKB of dossiercoaching.
Daarnaast kunnen we nog grote stappen maken met de inzet van technologie. Niet alleen bij de uitvoering van specifieke controleprocedures, maar ook bij het bepalen welke werkzaamheden wanneer uitgevoerd moeten worden en of alle vereisten met de juiste diepgang zijn geadresseerd. Als je navigatiesysteem je precies vertelt aan welke regels je je moet houden, welke snelheid je mag rijden, waar je in moet of juist niet in mag rijden en je de juiste route wijst, voorkomt dat veel problemen en helpt dat in veel gevallen om het juiste te doen. Zeker als je dit combineert met je eigen ervaring en gezond verstand. Ik kan me nog herinneren hoe ik vroeger met een routekaart of stratenboek op schoot probeerde een locatie in Amsterdam te vinden. En hoe veel veiliger en efficiënter het nu gaat als ik het adres gewoon intik op mijn navigatiesysteem. Ook Veilig Verkeer Nederland geeft aan voorstander te zijn van innovaties en experimenten, die dan wel moeten leiden tot meer verkeersveiligheid. In de accountantscontrole valt ook nog veel te winnen door technologie in te zetten en accountants daardoor de relevante guidance op het juiste moment aan te bieden. Want niemand kan alle controle- en verslaggevingsregels paraat hebben.
Tegelijkertijd zorgt het ook voor nieuwe uitdagingen, die we nu ook al zien bij ver doorgevoerde standaardisatie van werkprogramma's en checklists. We moeten er namelijk voor zorgen dat mensen blijven nadenken en dat de technologie iets toevoegt aan ervaring en gezond verstand en dat niet vervangt. Vroeger hoefde ik misschien één of twee keer met kaart of stratenboek naar een locatie te rijden en daarna kon ik het zonder. Tegenwoordig gebruik ik de tiende keer nog steeds mijn navigatie. Het gebruik van technologie maakt me een beetje lui, dom of onzeker. Of alle drie. En het kan nog extremer. Het internet staat vol met berichten en filmpjes van mensen die blindelings hun navigatiesysteem hebben gevolgd en vervolgens het kanaal in of een trap af zijn gereden.
Bijvoorbeeld in Hawaï, waar twee toeristen hun navigatiesysteem volgden en vervolgens de zee in reden. Op de achtergrond hoor je de vrouw die dit vanaf een boot filmt zeggen: "Pretty sure that wasn't supposed to happen." Dat denk ik ook. De technologie heeft het hier overgenomen van het gezond verstand. "I saw a car drive directly past our boat straight into the harbor at a pretty decent speed", vertelde ze daarna aan een journalist. "It was so confidently done, they didn't have a look of panic on their face. They were still smiling." Technologie kan iets toevoegen, maar als het ertoe leidt dat we met veel zelfvertrouwen de technologie volgen en blijven lachen terwijl we de zee inrijden, gaat er iets mis.
In de accountancy is het niet anders. Ik geloof niet in claims dat technologie alles zal overnemen. Ik geloof ook niet dat meer regelgeving bijdraagt aan betere controles. En volledig vertrouwen op het klassieke meester-gezel-begeleidingsmodel lijkt me een romantisch idee, maar niet realistisch. Een goede mix van regelgeving, toezicht, coaching, technologie en, alsjeblieft, heel veel gezond verstand - of Human Intelligence, zoals Pieter de Kok het recent noemde - wel.