Omar El Messaoudi trekt lessen voor het accountantsberoep uit het gedrag van treinreizigers op het station.

Discussie Column 19 april 2024

Vanuit het treinstation

Als je 's ochtends op het treinstation staat en je de laatste negatieve berichtgeving binnen onze sector wat probeert te vergeten, observeer je de omgeving en zie je opvallende zaken. Zaken die zich dagelijks herhalen. Een soort loop. De details verschillen wat, maar het grotere plaatje blijft hetzelfde. Dezelfde poortjes, dezelfde trein, dezelfde klok, hetzelfde doel.

Ik begon te letten op het gedrag van mensen wanneer de trein aan kwam rijden. Je hebt voornamelijk de volgende mensen:

• de deurvolger;
• de deurgokker;
• de berekenaar;
• de twijfelaar;
• de telaatkomer.

Welke lessen haal ik hieruit voor onze sector?

Als we het gedrag van de deurvolger opvolgen, dan zullen wij altijd wachten op nieuwe wet- en regelgeving of tot zich een bepaald thema voordoet (duurzaamheid bijvoorbeeld), om vervolgens pas in actie te komen. Reactief. Als deze wet of dat thema dan langskomt, dan klampen wij ons hieraan vast en volgen het nauw, zonder echt meer zicht te hebben voor de omgeving. Hierdoor missen we nieuwe kansen en actualiteiten en lopen we regelmatig achter de feiten aan. Andere deuren worden niet gezien. Het gevaar van blindheid wordt ook niet gezien. De deurvolger ziet namelijk niet in dat hij te dicht met de trein meeloopt en dat één misstap al fataal kan zijn. De sector kan zich ook blindstaren op het groen krijgen van verantwoordingen bijvoorbeeld, terwijl de vernietiging van het milieu of de mens over het hoofd gezien wordt. Zie de huidige focus op ESG. 

Gaan we voor een gedrag als deurgokker, dan schieten we soms raak en soms mis. Op het voetbalveld is dit prima, maar in onze sector is dit not done. We bekleden een rol als vertrouwenspersoon en daar hoort gokken zeker niet bij. Een misstap kan al fataal zijn en nare gevolgen hebben. Zie de examenfraude bij KPMG.

De berekenaar klinkt interessant, maar vertraagt de boel wel. Op het treinstation denkt de berekenaar dat hij de mensen te slim af is en het gedrag van de trein begrijpt. Hij berekent de lengte van de trein in zijn hoofd en zet dit tegen de snelheid af, om een soort magische formule te genereren. Vervolgens scant deze persoon de vloer, om te zien of zich bepaalde signalen tentoonstellen. Op basis van al deze informatie gaat deze persoon ergens staan in de overtuiging dat er precies een treindeur voor zijn of haar voeten zal verschijnen. Ik heb dit zelf ook af en toe gedaan. Ik moet erom lachen als ik er nu weer aan denk. Is het typisch iets voor een accountant?

De berekenaar is traag. Er wordt niet snel een knoop doorgehakt of beslissing genomen. Elke keuze is onderhevig aan een analyse en het gevoel wordt vaak buitenspel gezet. Dit kan soms goed zijn. Veel van ons voelen zich een berekenaar. De vraag reist dan: Moet je niet gewoon wat vaker doen en daarna pas denken? Snel falen om snel te leren en snel succes te boeken. Zie de IT-sector bijvoorbeeld? Wanneer hebben wij voor het laatst de gehele audit naar een nieuw niveau gebracht met betrekking tot innovatie? Kunnen wij de snelheid waarmee de wereld zich beweegt nog wel aan, als we alles eerst willen berekenen? Heeft deze traagheid niet geleid tot het moeten aanstellen van kwartiermakers en het moeten opzetten van soortgelijke initiatieven? 
Hoe zorg je er aan de andere kant voor dat je geen deurgokker wordt, als je zaken niet eerst berekent? Complex hé?

Wat we zeker niet moeten zijn, is een twijfelaar. Ik heb regelmatig gezien hoe deze persoon de trein gemist heeft of lange treinritten moest gaan staan, terwijl de rest lekker zat met een boek op schoot en een kop koffie in de hand. Je valt regelmatig naast de boot. Gaan we algoritme auditen? Geen idee, ik twijfel. Moeten wij Google voor zijn? Geen idee, ik twijfel. Moeten wij fraude een verplicht auditonderwerp maken? Geen idee, ik twijfel. Moeten wij de opleiding niet veranderen? Geen idee, ik twijfel. Twijfelen tot verlies een zekerheid wordt. Een vertrouwenspersoon moet geen twijfelaar zijn, lijkt mij. Twijfel komt het beroep niet ten goede. Zie de stijging van het accountantstekort.

Ik heb vaak medelijden met de telaatkomer. Koffie morsend, treinkaartje in de mond en rennend van de trap, werpt deze persoon een wanhopige blik richting het treinstel als hij het fluitsignaal hoort. De deuren sluiten en teleurgesteld beweegt deze persoon zich richting de kiosk om maar een troostbakkie te halen. Wat betreft AI heb ik het gevoel dat we soms op deze persoon lijken. We gaan te laat mee met de ontwikkelingen en hebben het nog over Excel-sniptools en pdf-lezers. We staan regelmatig voor een gesloten deur. We zijn dolblij met ChatGPT, maar inmiddels lijkt deze ook al achterhaald en komen er nieuwe AI-tools uit de grond als paddenstoelen.

Er is nog één soort persoon die hierboven niet aan bod kwam. Het gedrag van deze persoon is datgene wat onze sector nodig heeft. Weet jij welk soort persoon dat is? Laat het in de reactiebox achter. Ik ben benieuwd of jullie het raden. Ik geef een hint mee. Ergens in NV COS 500 staat het antwoord.