John Weerdenburg staat stil bij een nieuw containerbegrip dat de laatste jaren in de samenstellingspraktijk is ontstaan: 'risicogericht samenstellen'.

Discussie Column Gisteren

Risicogericht samenstellen?

De term 'risicogericht samenstellen' is, zoals dat wel vaker gebeurt met containerbegrippen, een eigen leven gaan leiden. De consequentie daarvan is dat veel accountants zich er inmiddels toe verplicht voelen om hun samenstelwerkzaamheden steevast risicogericht in te steken. Maar wat is dat risicogericht samenstellen dan eigenlijk? En hebben we hier te maken met een echte verplichting - of met een door onszelf opgelegde norm? 

Even terug naar de basis. Het samenstellen van de jaarrekening is in vaktechnisch opzicht de laatste jaren niet veranderd; daarvan getuigen Standaard 4410 en de hierbij behorende Leidraad 1136. Risicogericht samenstellen staat in deze context voor de opsplitsing in twee fases: het maken van een samenstelwaardige kolommenbalans en het samenstellen. Maar hoe goed u de standaard of leidraad ook doorzoekt, u zult nergens de verplichting aantreffen om de administratieve fase en de samenstelfase van elkaar te scheiden, noch om daar twee afzonderlijke dossiers van te maken.

Bij veel accountantskantoren in het mkb vindt deze scheiding ook niet plaats, omdat administratieve dienstverlening er vrij natuurlijk overgaat in het samenstellen. In de eerste fase is er namelijk al volop contact geweest met de opdrachtgever, waardoor de kennis over de klant (zijn activiteiten, het hierbij behorende administratieve systeem en vastleggingen) al ruimschoots aanwezig is. Met als kanttekening dat deze kennis in veel gevallen nog aanmerkelijk beter kan worden vastgelegd in het dossier.

Wat is risicogericht samenstellen dan wél?

Risicogericht samenstellen staat voor informatie snappen én de rapportage snappen. De accountant verwerkt de van de klant verkregen informatie, op grond van zijn kennis van de klant én verslaggevingskennis, tot een goede jaarrekening. Standaard 4410 is principle based en schrijft geen concrete werkzaamheden voor. De betrouwbaarheid van de aangeleverde informatie blijft van kracht, tenzij de accountant zich ervan bewust is dat deze niet juist, incompleet, onnauwkeurig of anderszins onbevredigend is. Informatie moet dus passen binnen het beeld/kennis dat je als accountant van je klant hebt. Door ontwikkelingen in automatisering verloopt de eerste fase van de werkzaamheden (het maken van een samenstelwaardige kolommenbalans) steeds efficiënter. De accountant hoeft in deze fase zijn persoonlijke betrokkenheid ook niet aan te tonen, terwijl hij of zij daar wel toe verplicht is in de samenstelfase. 

Wat zijn de risico's?

De risico's bij het samenstellen zijn, dat de aan de jaarrekening ten grondslag liggende informatie niet klopt en/of dat de jaarrekening niet correct is opgesteld volgens de verslaggevingsregels. Dus dáár dien je je werkzaamheden op te focussen. Een rapportgenerator bewijst hier zijn diensten, maar ook de inzet daarvan is een risicofactor. Onder hoge werkdruk is menig accountant namelijk geneigd om hier te veel op te vertrouwen, waardoor er bijvoorbeeld gemakkelijk standaardteksten in kunnen blijven staan. Hierdoor ontstaan onnodige fouten in de verslaggeving.

Een splitsing tussen administratieve fase en de samenstelfase betekent vaak een tijdwinst voor de samenstellend accountant. Hij of zij hoeft minder tijd te spenderen aan de uit te voeren werkzaamheden voor het 'samenstelwaardig maken van de saldibalans'. Maar elk kantoor maakt hierin zijn eigen keuzes.

Sowieso is het verstandig om, in opmaat naar de toetsing van uw kantoor, een 'tom-tom' te ontwikkelen voor toetsers, waarmee u aangeeft hoe u met beide fases omgegaan bent in het dossier. Doet u dat niet, dan kan een toetser kregelig worden, omdat hij informatie niet op de verwachte plek kan vinden. Dat heeft al veel accountants onzeker gemaakt, die daardoor dan toch maar de knip maakten tussen de fases. Terwijl dat eigenlijk niet nodig was. En ook zeker niet verplicht.