Accountant
NBA-platform voor accountants en financials
Overig
Magazine Podcast Dossiers Nieuwsbrief Contact
Home >Discussie> Columns > 2024 > 11 > Integriteitsspiegel
Jan-Pieter Bos

Integriteit vormt het fundament van vertrouwen in het accountantsberoep. Dus moeten we met elkaar in gesprek, meent Jan-Pieter Bos.

Discussie Column

Integriteitsspiegel

Leestijd van ongeveer 3 minuten 8 reacties

De laatste jaren is de examenfraude veelvuldig in het nieuws. Een vervelend dossier en ik ben bang dat het nog een aantal jaren boven de markt zal blijven hangen. Het NBA-bestuur heeft aangegeven dat ze ernstige gevallen van examenfraude voor de tuchtrechter willen dagen.

Het geeft in elk geval een hoop onrust. Ik hoor en lees een verscheidenheid aan meningen hierover. Hoe fout de cultuur wel niet is bij de verschillende kantoren. Of dat de tone at the top verkeerd is. Maar ook verzachtende argumenten worden ingebracht. Dat medewerkers die dit hebben gedaan onder grote druk staan en daardoor deze keuze maakten. Dat het allemaal niet zo erg is als wordt voorgesteld. Of dat de betrokken accountants al door de kantoren zijn gestraft en een tuchtmaatregel een te zware straf zou zijn. Ik heb hierover ook een mening, maar die houd ik voor me; ik trek het thema graag breder.

Waarom wil ik mijn mening hierover niet geven? Niet omdat ik het niet belangrijk vind dat er over wordt gesproken. Ik vind dat juist wel belangrijk. Als beroepsgroep moeten we hiervan leren en er met elkaar over praten. Hoe ontstond deze situatie? Wat doen we om dit te voorkomen? Wat kunnen we als beroepsgroep hiervan leren? Hoe herstellen we het vertrouwen bij het maatschappelijk verkeer? Alleen de focus leggen op examenfraude zorgt er volgens mij alleen maar voor dat we met een tunnelvisie naar dit thema kijken.

Het thema is breder. Er is door een aantal accountants een niet-integere beslissing genomen. Wat de motivatie van die keuze ook mag zijn: dat het fout is, erkennen we mogelijk op het moment zelf niet. Je moet uitzoomen, in plaats van naar elkaar wijzen. Het integriteitsprincipe is geschonden. En integriteit is wie wij als accountants zijn. Als het maatschappelijk verkeer de accountant niet meer associeert met integriteit, dan kunnen we onze deuren wel sluiten. Als wij niet meer integer worden gevonden, verdampt het vertrouwen in de beroepsgroep als sneeuw voor de zon. Integriteit is het fundament van vertrouwen in onze beroepsgroep en in onze verklaringen.

Dit dossier houdt je de spiegel voor. Met de vinger wijzen naar een ander is makkelijk, maar fouten maken we allemaal. We komen in situaties waarbij je moet kiezen. Kijk daarom regelmatig in de integriteitsspiegel. Hoe integer ben ik? Wanneer ben ik geneigd om niet-integere beslissingen te nemen, waarmee ik het vertrouwen in het beroep beschadig? Hoe verwacht het maatschappelijk verkeer dat ik handel als accountant?

Begrijp me niet verkeerd: ik zeg hiermee niet dat je niet kritisch op het handelen van collega's mag zijn. Als iets fout is, moeten we dat benoemen en maatregelen nemen of opleggen. Zachte heelmeesters maken immers stinkende wonden.

We moeten met elkaar in gesprek. Tijdens de praktijkopleiding is er ruimte om over ethische vraagstukken te praten, via intervisie en het referaat. Ik vind dat we een vorm van intervisie ook in de permanente educatie moeten onderbrengen, zodat elke ingeschreven accountant met beroepsgenoten praat over zijn of haar ethische vraagstukken.

De NBA Young Profs willen een positieve bijdrage leveren aan het thema integriteit. Daarom organiseren we, in samenwerking met andere young profs en de Stuurgroep Publiek Belang, een integriteitsdebat over 'Integriteit en impact in de praktijk'. Dit debat is voorafgaand aan de NBA-ledenvergadering, op maandag 9 december. Ik roep je hierbij op: meld je aan voor dit evenement. Ik ben aanwezig, om een kijkje te nemen in mijn integriteitsspiegel. Tot dan!

Wat vindt u van deze column?

Reageer

Jan-Pieter Bos is sinds 1 december 2018 in dienst bij Hak + Baak Accountants, een mkb-kantoor gevestigd in Sliedrecht. Sinds 1 januari 2024 is Jan-Pieter lid van het bestuur van de NBA Young Profs.

Gerelateerd

8 reacties

Alexander Vissers

Als de het bestuur van de NBA nu eens het goede voorbeeld zou geven, maar hoe integer is het een fundamentele wijziging van de contributieverordening waar een extra criterium wordt toegevoegd aan de categorie zonder arbeidsinkomen namelijk geen werkzaamheden verrichten te verkopen als een "verduidelijking"? Het is een fundamentele wijziging. Nog erger wordt het bij het verkopen van een wijziging van de VGBA waarin aan het bestuur de bevoegdheid gedelegeerd wordt Nadere Voorschriften Kwaliteitssystemen vast te stellen te verkopen als "verduidelijking". De VGBA gaan niet over kwaliteitssystemen en niet over accountantseenheden en dus ook de delegatie betreffende de "in deze verordening geregelde onderwerpen" niet. Nog afgezien dat blanco cheque delegatie aan het bestuur in strijd is met de beginselen van de rechtsstaat. En nog afgezien dat art. 19 lid 5 aan de weg staat aan inmenging in de aangelegenheden en bedrijfsvoering van private ondernemingen en overheden. En hoe integer is het Richtlijn 2018/958/EU straal te negeren onder meer bij het voorstel tot wijziging van de Vio? De Europese Wet de Grondwet en de wet gelden ook voor de NBA en haar bestuur. Integriteit begin aan de top. De tone at the top van de NBA geeft te denken. De schaamteloosheid te denken dat je met deze spin wegkomt is verbluffend.

Martijn de Kuiper

Mwah

Ik ben het niet met je eens. Integriteit of integer gedrag is niet grijs of variabel. Dat doet afbreuk aan het begrip integriteit:

Wat je wel beschrijft is dat integer gedrag voor iedereen anders is en dat het zich vormt naarmate je meer ervaringen hebt en daardoor andere beslissingen neemt. Maar aan de grondslag van integer gedrag liggen nog steeds jouw eigen normen en waarden.

De context is in zoverre relevant dat de context je mogelijk brengt tot andere keuzes omdat andere normen en waarden getriggerd worden/zwaarder gaan wegen.

Albert Bosch

Deze column bevat naar mijn mening een paar rake opmerkingen. Wat ik inzake integriteit lastig blijf vinden, is dat het op meerdere dimensies vaak een grijs gebied is. Een paar punten:

1. Kan een in de basis niet-integere beslissing/handeling minder niet-integer of zelfs integer worden als je de volledige context kent? Ik denk van wel, maar die volledige context is voor buitenstaanders niet altijd goed waarneembaar. Context is vanuit het ene perspectief beter te zien dan vanuit het andere.
2. Integriteit is domeinafhankelijk.
3. Een niet-integere handeling/beslissing wordt soms geleidelijk genomen. Er is wellicht wel een (variabel) ‘tipping point’, maar de weg er naar toe laat zich meer vergelijken met een volumeknop dan een lichtschakelaar.
4. Je kunt jezelf in de integriteitsspiegel kijken, maar je beoordeelt jezelf naar je eigen nomen en waarden. Zelfreflectie vanuit het perspectief van een ander vereist bepaalde vaardigheden die je moet (kunnen) ontwikkelen.

Specifiek inzake de examenfraude (wat ik ook een lastig vraagstuk vind): als je bijvoorbeeld de kennistoets hebt gemaakt en je hebt een vraag fout, dan vind ik (subjectief) het heel gezond als je die vraag bediscussieert met een collega. Een derde haakt aan en voegt ook wat toe in de discussie. En ook een vierde haakt aan zonder te weten dat de aanleiding van de discussie een foutief beantwoorde vraag in de kennistoets was. Die vierde moest alleen de kennistoets nog wel maken… Gevalletje ‘answer sharing’? En iets heel anders: een ander waarschuwen voor een flitscontrole op een weg, is dat ook een variant van ‘anser sharing’? En als zoiets georganiseerd wordt gedaan, bijvoorbeeld via een app (die vele accountants wellicht op hun telefoon hebben)..?

Alexander Vissers

@ Jack Lous: De AFM rapporteert over "examenfraude" de AFM en iedereen daarbinnen is tot geheimhouding verplicht en hoort helemaal niets te naar buiten te brengen anders dan middels de daarvoor in wet voorziene wijze. De NBA is geen toezichthouder en hoort burgers en private ondernemingen met rust te laten en zeker geen beschuldigingen van "examenfraude" te uiten. Dat het uiten van beschuldigingen van examenfraude zonder examen en zonder fraude lasterlijk verboden en strafbaar is heb ik niet verzonnen maar dat heeft de wetgever bepaald. Opzettelijk verkeerde kwalificatie van een gedraging is strafbaar. Als een private onderneming niet aan de vergunningvoorwaarden van een VS instantie heeft voldaan gaat dat alleen die instantie aan. De norm richt zich echter alleen tot de de accountantsorganisatie vergunninghouder en haar bestuur niet tot individuele accountants. Als iemand niet doet wat zijn werkgever eigenlijk had bedoeld gaat dat alleen zijn werkgever wat aan. Je hebt het over gesjoemel: volgens mij hebben werknemers precies gedaan wat hun baas hen opdroeg, zoals het een goed werknemer betaamt. Ze hebben de onzinnige tenenkrommende beledigende toetsen samen als teamprestatie afgelegd, prima toch? De PCAOB verwijst naar de kennistoets: er is geen kennistoets, de NBA kan geen kennistoets opleggen en het concrete besluit tot verplichtstelling van de kennistoets voor openbaar accountants is niet openbaar gemaakt. Voor overheden, bestuursorganen, gelden de strenge zorgvuldigheidseisen, de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Noch de NBA noch de AFM voldoen aan die eisen en zijn inclusief de Young profs de laatsten om de integriteit van burgers en private ondernemingen in twijfel te trekken. De hele ethiek discussie is al jaren ontaard met als absurde exponent de dilema app. Dat moet afgelopen zijn.

Jack Lous

Beste Alexander Vissers, Ik ben het absoluut oneens met je reactie. Je argumentatie doet nl. niet ter zake in deze casus.
Voor zover we nu de relevante feiten kennen, hebben accountants bevestigd dat zij examens en toetsen zelfstandig hebben afgelegd, terwijl dat niet het geval was. Het is heel begrijpelijk dat het maatschappelijk dit betitelt als ‘fraude’.
Vergelijkingen met andere beroepsgroepen gaan altijd enigszins mank, maar ik doe toch een poging. Stel dat piloten van grote verkeersvliegtuigen sjoemelen met hun periodieke kennis- en vaardighedentoets. Ook blijkt dat dit gedrag bij meerdere (grote) luchtvaartmaatschappijen voorkomt. Het vraagt weinig voorstellingsvermogen om de reactie van het publiek voor je te zien. En dan stelt iemand dat dit gedrag niet als fraude mag worden aangeduid. Ook gaat hij niet in op de ernst van de feiten. Als argument voert hij aan dat de luchtvaartmaatschappijen en de luchtvaartautoriteiten niet bevoegd waren om dergelijke eisen te stellen aan de piloten, omdat er geen wettelijke verankering zou zijn. Ook vindt hij dat de piloot de boete die hij heeft gekregen van zijn werkgever moet aanvechten. Denk je dat iemand hier begrip voor heeft en weer gerust gaat slapen? En zonder zorgen de volgende vliegreis boekt?
Prima om kritisch te zijn op de juridische aspecten van onze regelgeving. Maar het gebruiken van juridische argumenten om examenfraude af te doen als een ‘non-issue’ en het voeren van een semantische discussie over de woorden fraude en examen, berokkent veel meer schade en onbegrip dan dat het bijdraagt aan een herstel van vertrouwen in de integriteit van accountants. Of een toets door professionals wordt opgelegd door de werkgever, de beroepsgroep, de wet of zelfs als sprake is van vrijwilligheid, is niet relevant op het moment dat er sprake is van gesjoemel. De stelling dat het ‘smadelijk verboden en strafbaar’ is om te spreken van fraude, helpt ons beroep alleen maar van de wal in de sloot.

Martijn de Kuiper

Helaas, ik kan er niet bij zijn. Maar lezenswaardig in deze is het artikel "Naar dialogisch integriteitstoezicht" van Karssing & Jeurissen.

Doet ook een oproep tot dialoog, maar ook dat we ons verantwoordelijk voelen (doen we dat nog?).

En ook de valkuilen (zoals in de spiegel kijken) komen daar aan bod. Spoiler: in de spiegel kijken is vaak te makkelijk, je kijkt namelijk als persoon naar jouw eigen integriteit en dan is het al snel goed. Zeeeeer lezenswaardig.

Lisanne Versluis

Goed stuk Jan-Pieter! En ik ben het met je eens het gesprek hierover is enorm belangrijk. Een goede oproep voor alle accountants en accountants in opleiding om zelf de spiegel voor te houden en het gesprek aan te gaan.

Alexander Vissers

Beste Jan Pieter Nos, ik heb al eerder een opinie bijdrage geschreven over de 'examenfraude" in de VS is examen fraude gepleegd. In Nederland niet.Desondanks beschuldigingen van examenfraude uiten, daar waar geen sprake is van een examen noch van fraude is smadelijk verboden en strafbaar.Als er een probleem bestaat met betrekking tot integriteit dan is dat met betrekking tot de NBA haar bestuur directie management de CEA en het ministerie. Ik noem alleen "examenfraude" beroepsprofiel en eindtermen NVKS en de Verordening op de Raad voor toezicht. Het zou veel helderheid verschaffen indien KPMG de NBA aansprakelijk stelt voor "verplichte kennistoets" een besluit dat nooit in de Staatscourant is bekendgemaakt De inmenging in de aangelegenheden van private ondernemingen zonder wettelijke grondslag door de NBA als openbaar lichaam is verwerpelijk

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.

Relevantie Datum