Als het om duurzaamheidsinformatie gaat moeten accountants zich richten op zaken die er echt toe doen, maar die niet altijd in een verslag terechtkomen, meent Wim Bartels.

Discussie Column 11 oktober 2024

Wat er niet staat

Nu we dicht bij de datum van eerste CSRD-rapportages komen, neemt de aandacht voor die CSRD alleen maar verder toe. De NBA organiseerde onlangs een werkconferentie, de druk van het bedrijfsleven op de Europese Commissie om de eisen te matigen stijgt en accountantskantoren brengen alles in stelling om op tijd klaar te zijn voor assurance.

Veel aandacht gaat uit naar de dubbele materialiteitsanalyse. En ik mag uit ervaring zeggen: te veel aandacht. Ik hoor inmiddels voorbeelden van accountants die voor de duurzaamheidsopdracht (limited assurance) net zo veel factureren als voor de financiële audit (reasonable assurance) en die voor de review van de materialiteitsanalyse net zo veel factureren, als adviseurs hebben gedeclareerd om de analyse op te zetten en uit te voeren.

Wat is nu het probleem met die zogenaamde te grote aandacht? We moeten toch heel goed het proces begrijpen dat het bedrijf heeft gevolgd? Ik denk dat naast een geloofwaardigheidsrisico het probleem vooral vaktechnisch is: we dreigen te kijken naar de onderbouwing van alle zaken die beschikbaar zijn en gaan dat tot in detail na, maar we vergeten het grote plaatje en dat wat echt belangrijk is.

Een voorbeeld. Stel, u controleert een bedrijf dat bloemen teelt in kassen. Denkt u dan dat klimaatverandering een belangrijk milieuthema is voor dat bedrijf? En denkt u, als u naar de samenstelling van het personeel kijkt en de personeelsmarkt in Nederland voor groentetelers kent (noot: met veel arbeidsmigranten), dat het belangrijk is om over de arbeidsomstandigheden te rapporteren?

Gegeven dat u het met mij eens bent dat dit belangrijke thema’s zijn vanuit het business model, wat is dan nog het nut en belang om enig verder werk te doen om de materialiteit (significantie) hiervan vast te stellen, als dit allang ook door het management als uitkomst van de analyse onderkend is? Elke reviewer, inclusief de toezichthouder, zal dit bij voldoende kennis van zaken onderschrijven en dus zeer beperkte documentatie voldoende moeten vinden.

We zouden niet geïnteresseerd moeten zijn in al die thema's die het bedrijf als materieel onderkent. Daar wordt immers over gerapporteerd en dat wordt dus zichtbaar voor gebruikers. We zouden vooral geïnteresseerd moeten zijn in die thema's die het net niet halen. Waarom vallen die af? Kunnen we dat begrijpen, gegeven de bijdrage die het thema heeft aan de omzet en bijbehorende relatieve impact? Zien we bewegingen in de maatschappij of bij concurrenten die het onderwerp nu of in de nabije toekomst belangrijk kunnen maken? En ook hier: limited assurance, het is uiteindelijk aan het management om te besluiten over de materiële thema's en wij moeten (slechts) de plausibiliteit vaststellen.

Iets soortgelijks geldt voor de informatie in het verslag. De standaarden vragen vooral om rapportage van beleid, actieplannen, doelstellingen en indicatoren. Daar moeten we de plausibiliteit van vaststellen (ik zal in een volgende column ingaan op de richting die de CEAOB nu gelukkig heeft gegeven). Het is echter 'niet zo belangrijk' wat er allemaal al staat. Dat is wel te onderbouwen en als er een fout in zit, dan kun je dat corrigeren. Het is vooral interessant wat er niet staat: de redenen van slechtere performance en/of incidenten, de uitdagingen om de doelstellingen te halen, de dilemma's die het bedrijf tegenkomt, de inbedding in besluitvorming, cultuur en strategie als die nog niet sterk genoeg is. Die informatie geeft duiding aan de data en zal gebruikers informeren over de mate waarin de daadwerkelijke verandering plaatsvindt. En dat is ook de bedoeling van de Europese Commissie: om die informatie te geven die de basis vormt om de economie daadwerkelijk te veranderen.

Opvallend genoeg staat bespreking van die uitdagingen niet als zodanig in de standaarden. Ze zijn echter wel essentieel: bedrijven zijn nog nooit failliet gegaan door de droge cijfers, maar altijd door de onderliggende omstandigheden, gedragingen en uitdagingen. Dat vraagt van ons accountants om dat soort zaken ook met gesprekstechnieken en verbandlegging met andere observaties (zoals informatie uit andere gesprekken, documentatie, informatie uit de media) helder te krijgen.

Ik pleit er kortom voor, om ons te richten op de zaken die er echt toe doen en die niet altijd vanzelf in een verslag landen; voordat anderen zoals journalisten het ontdekken. Dat mitigeert de risico's voor zowel het bedrijf als de accountant. Net zo belangrijk: de kosten van limited assurance staan dan weer in verhouding tot de (maatschappelijke) waarde die we leveren. En dat is goed voor onze geloofwaardigheid.