Anno nu zijn machines goed in staat om ook voor mensen leesbare documenten te lezen, aldus Joris Joppe. Dat is van belang, aan de vooravond van de introductie van de digitale factuur.
Discussie ColumnMachine-readable
Onze financiële wereld hangt van digitale berichten aan elkaar. Van de ene computer naar de andere computer. Veel van dat berichtenverkeer is onzichtbaar, maar accountants in Nederland snappen inmiddels heel goed wat bijvoorbeeld de rol van XBRL voor jaarrekeningen is. De invoering daarvan was geen sinecure, maar wellicht was dat het gevolg van het feit dat verplichtstelling pas tien jaar (!) na de introductie van de standaard in Nederland een feit was (en twintig jaar nadat de standaard was bedacht). Toen die verplichtstelling in 2016 voor de meeste bedrijven een feit was, was de technologie inmiddels zover dat we prima pdfjes hadden kunnen blijven sturen naar de KvK. Een beetje OCR-oplossing had de voor XBRL benodigde data waarschijnlijk zonder al teveel moeite op de juiste plek kunnen zetten. De crux: machine-to-machine communicatie, ofwel hetzelfde document (de jaarrekening) in human-readable én machine-readable formaat.
Fast forward naar 2024 en temidden van al het AI-geweld introduceert Google een nieuw product: NotebookLM. Je persoonlijke AI-onderzoeksassistent. Gooi er wat documenten in. Stel je vraag en de kans is groot dat je het goede antwoord krijgt. Geen noodzaak om modellen te trainen of data te delen met dubieuze partijen. Wel verrekte handig. Ik testte het op wat duurzaamheidsverslagen want ja, wie leest die dingen tenslotte? Hoeft dus ook gewoon niet meer.
Het verslag van Nike (300+ pagina’s) was makkelijk te vinden. Dat van Adidas, op voorspelbaar Duitse wijze minder uitbundig en slecht te vinden, ging om veertig pagina's opgenomen in het annual report. Te veel om te lezen voor de meeste normale mensen. Maar je moet toch wat, dus beide documenten in NotebookLM geupload. Een paar vragen gesteld. Over CO2-uitstoot bijvoorbeeld. Helaas rapporteert alleen Adidas over de Scope 1, 2 en 3 greenhouse gases per verkocht artikel. Bij Nike is die metric niet te vinden. Een ander relevant onderwerp: arbeidscondities in de fabrieken van beide ondernemingen. NotebookLM geeft een leesbare samenvatting, met links naar de juiste passages in de documenten. Adidas is qua transparantie de duidelijke winnaar. Over het gebruik van gerecyclede materialen zijn de resultaten ook evident. Met 90 procent gerecycled polyester heeft Adidas duidelijk beter haar best gedaan (Nike 60 procent).
De moraal van dit verhaal is niet dat ik maar een paar Adidas schoenen ga kopen (volgens bronnen die mij goed kennen heb ik meer dan voldoende schoeisel). Maar wat ik er wel uithaal, is dat de machines inmiddels prima in staat zijn om human-readable documenten te lezen. Als we dat in 2007 hadden geweten, hadden we misschien wat meer vaart gemaakt met de introductie van XBRL. Maar goed, met de kennis van toen enzo... daar hebben we nu niet zoveel meer aan.
Of toch? Laten we nou net aan de vooravond staan van de introductie van een "nieuwe" vorm van berichtenverkeer. Een berichtenstroom met een enorm verbeterpotentieel voor betrouwbaarheid en efficiëntie: de digitale factuur. Gelukkig is er beweging vanuit Europa, maar Nederland treuzelt weer eens. Want verplicht stellen doen we uit principe pas na een jaar of tien polderen. Ik zou zeggen als dat de verwachting is, dat we dan net zo goed niets kunnen doen. Met de snelheid waarmee de Googles, Microsofts en OpenAIs nu gaan, is zo’n digitale factuur in 2034 sowieso achterhaald.
PS1. Als je meer wil weten over NotebookLM ga je naar deze link, of je dient een verzoek in bij de rubriek #klooienmetcomputers van Arnout van Kempen.
PS2. Ik ben me ervan bewust dat de term SBR in Nederland gebruikelijker is dan XBRL. Ik weet het niet zeker, maar ik denk dat we zo lang over de implementatie deden dat rebranding noodzakelijk was om het een beetje fris te houden.