NBA-voorzitter Kris Douma blikt terug op het nieuws van vlak voor de jaarwisseling en vooruit naar 2024.

Discussie Column 11 januari 2024

Druk en tegendruk, we krijgen het druk

Eind 2023 was het nog even heel druk met 'nieuws' over de accountantssector. Na de 'kritische aanmoediging' in het rapport 'Druk en Tegendruk' van de Kwartiermakers toekomst accountancysector, met als bijlage het rapport van de Expertgroep Educatie over de toekomst van het beroepsprofiel en de opleiding, kwamen er nog een paar belangrijke 'nieuwtjes'. Onder andere werd duidelijk dat het kabinet de ‘Wijzigingswet accountancysector’ naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Laten we hopen dat die de wet snel in behandeling nemen.

Laat ik daarnaast nog een paar mooie opstekers noemen en ook alvast een korte blik vooruit werpen naar 2024. Eind december werd bekend dat het kabinet instemt met een ontwerpbesluit over verhoging van de controlegrenzen voor wettelijke controles over het boekjaar 2023. Daardoor worden minder bedrijven verplicht tot controle van de jaarcijfers door een accountant en het opstellen van een bestuursverslag. Vanzelfsprekend heeft dit ook een positief effect op het terugdringen van de regel- en werkdruk in de sector. Omdat in veel Europese landen de controlegrens fors onder de wettelijk vereiste lag (en dat in sommige landen door accountants als een aantrekkelijke markt wordt gezien), dachten we dat het lastig zou worden hierop resultaat te boeken. Desondanks hebben we (ook op aandringen van enkele NBA-leden) er toch goed ons best voor gedaan. Naar het zich laat aanzien: met succes.

Dat geldt ook voor onze inzet om alsnog te komen tot opname van een 'verklaring omtrent risicobeheersing' (VOR) in de Nederlandse corporate governance code. Eerdere pogingen om bestuurders te laten tekenen voor de juistheid van hun verslaggeving liepen stuk op "stevig verzet van het bedrijfsleven", dat met name vreesde voor claims vanuit de VS. Door een stevige inzet van NBA, kwartiermakers en Tweede Kamer, plus goede samenwerking met de zogenoemde 'schragende partijen' van de code kregen we het toch weer op de agenda. Opnieuw was het mooi te ervaren dat ik in die onderhandelingen terug kon vallen op een aantal deskundige accountants in onze achterban! In zes onderhandelingsrondes van de NBA met de schragende partijen, onder voorzitterschap van Jaap van Manen, is het gelukt overeenstemming te bereiken. De Nederlandse VOR is niet hetzelfde als het Amerikaanse 'in control statement', want biedt bijvoorbeeld wel enige ruimte biedt voor 'onderbouwde uitzonderingen'. In de woorden van werkgroepvoorzitter Van Manen mogen bedrijven zelf aangeven aan welke mate van zekerheid ze kunnen voldoen. "Maar je moet wel je risico's en je restrisico’s beschrijven."

Al met al een mooi succes op de drempel van 2023 naar 2024. Waarbij we natuurlijk in 2024 wel zullen bezien hoe met die VOR om te gaan in het auditproces, zowel bij beursvennootschappen als bij tal van andere organisaties die hun corporate governance codes er vaak van afleiden. Tegenover BNR zei ik daarover: "Accountants controleren de informatie die ze krijgen van een onderneming en dus moeten bestuurders ook zelf aangeven welke risico's ze lopen, hoe ze die beheersen en of dat ze lukt. Op basis daarvan kan een accountant vervolgens een betere controle uitvoeren."

Tevredenheid, maar geen zelfgenoegzaamheid! Want de rapporten van de kwartiermakers en de Expertgroep zijn glashelder: Er is werk aan de winkel. Op de ledenvergadering van eind 2023 presenteerden we een ambitieus Jaarplan, waarbij we gelukkig ook akkoord op de voorgestelde contributieverhoging van de ledenvergadering kregen en voortzetting van de additionele bijdrage van de oob-kantoren en de SRA aan het werk van de Stuurgroep Publiek Belang. In de samenvatting van het rapport van de kwartiermakers staan 33 'acties', waarvan er bij achttien een 'kruisje' staat bij actie door de NBA (waaronder vijf op het gebied van educatie). Ik zal niet zeggen dat we ze allemaal 1-op-1 ongewijzigd overnemen, maar toch wel voor 95 procent of meer. Gelukkig staan veel van de genoemde acties al in het Jaarplan 2024 (onder andere project beroepscultuur, verbreding transparantie fraude naar bevindingen). Maar sommige vragen wel extra inzet en overleg met andere partijen om te zien wat we samen kunnen doen (en soms ook samen kunnen financieren).

Laat ik tot slot twee voorbeelden noemen. De kwartiermakers vragen de NBA het voortouw te nemen in de oprichting van een 'expertisecentrum fraude met forensische expertise'. Dat kan wellicht een goed idee zijn, maar vraagt wel uitwerking wat zo'n centrum dan moet zijn en doen, wie daar allemaal bij moeten worden betrokken en natuurlijk 'Wie gaat dat betalen?'.

Kwartiermakers en Expertgroep (waarvan de NBA deels mede-opdrachtgever was) hebben ook een stevige agenda neergezet voor de NBA om te komen tot een herijking van het beroepsprofiel (accountant van de toekomst) en om in samenwerking met andere organisaties (CEA, Raad voor de Praktijkopleidingen, hbo's en universiteiten) te komen tot een herziene opleiding. Bovendien is duidelijk dat het toekomstige beroep breder zal zijn; inclusief duurzaamheid, maar ook inclusief IT/cyber, compliance en risicobeheersing. Oftewel, we gaan naar een toekomst van integrated audit, wat ook de vraag oproept naar de samenwerking met andere beroepsgroepen. Kortom: geen eenvoudige agenda, noch inhoudelijk, noch financieel, maar wel een uitdagende agenda met perspectief voor een gezonde toekomst van de accountancy- en auditsector.  

Het rapport van de kwartiermakers heet 'Druk en tegendruk'. En die druk vanuit de samenleving zal er blijven; gelukkig, want daar doen we het voor. Maar het is ook goed te weten dat het overgrote deel van de accountants, leden van de NBA, zelf ten volle overtuigd is en intrinsiek gemotiveerd om de bestaansreden van het beroep waar te maken: 'vertrouwen in het maatschappelijk verkeer'. Ik wens iedereen daarbij ook in dit nieuwe jaar heel veel succes.