Accountants kunnen bedrijven helpen door betrouwbaarheid toe te voegen aan ESG-informatie. Maar kunnen ze ondernemers ook helpen om hun verdienmodel te verduurzamen, vraagt Pieter de Kok zich af.

Discussie Column 21 april 2023

Mijn Groene Bruidsweken zijn voorbij

Ik kan mij niet meer verstoppen achter een grote boom, maar achter een geheel bos. Er is nogal wat aandacht voor ESG. Ook de AFM heeft een ESG-team, althans een team dat bewaakt dat beursgenoteerd Nederland op tijd de groene geest te pakken heeft. De AFM-boodschap vorige maand: nog veel groen werk aan de winkel.

Ik leef niet in het Beursbos, maar in het Midden+ bos. Overigens ben ik niet meer het enige jonge boompje in het ESG-bos. Afgaande op mijn LinkedIn-tijdslijn komen daar wekelijks tientallen jonge bomen bij. Het aantal ESG-goeroes neemt ook rap toe. Best bijzonder voor een sector worstelend met grote capaciteitsvraagstukken. Ik zie het maar positief, we vinden ESG een belangrijk onderwerp.

En zo ook mijn (grote) cliënten, bijna allemaal dan. Mijn (grote) cliënten zouden - zoals de ESG-vlag nu wappert - in 2025 klaar moeten zijn. Na trainingen, workshops en verkennende gesprekken kan ik wel stellen dat mijn Groene Bruidsweken als niet-oob-auditor inmiddels voorbij zijn. Op naar limited assurance in 2025, is het credo.

Op mijn printplaat heb ik bijgeschreven: zeventien sustainable development doelstellingen; twaalf ESG reporting standards; eenendertig van ISO 26000 afgeleide ESG-thema's en honderdzesenveertig datapunten, waarvan tweeënzeventig verplicht te beschouwen door mij als auditor.

We zijn er klaar voor. Een deel van mijn team, inclusief mijzelf, is door de ESG-trainingsmolen gegaan, direct ook even de verplichte NBA-elementen meegenomen; maar we zijn ook een paar spades dieper gegaan.

Ik heb een groot aantal aantekeningen gemaakt om met u te delen en daar twee invalshoeken uitgehaald, die ik als rode draad in dit groene verhaal naar voren wil halen.
Denklijn 1: "We gaan van hoop naar verwachting" en denklijn 2: "Als accountants kunnen we voorbij de regels, protocollen en standaarden kijken en de ondernemer ook daadwerkelijk bijstaan in het verduurzamen van het businessmodel."

We gaan van hoop naar verwachting. Dat is al een grote eerste stap. Om dat te doen, moeten we loslaten dat hoop eigenlijk uitgestelde teleurstelling is. Teleurstelling dat door de formalisering van ESG de intrinsieke motivatie om zelf (als organisatie, sector, branche, keten) transparante, vergelijkbare, consistente en eerlijke ESG-informatie te delen afvlakt en is vervangen door een wettelijk kader met dito assurance, die dit nu afdwingt.

We moeten ook loslaten dat regelgeving geen groene krokodil wordt, met boilerplate rapportages rondom niet relevante ESG-doelstellingen. Nee, de verwachting is dat de ESG-wetgeving gaat bijdragen aan een daadwerkelijke mindset change bij aandeelhouders, RvC's, besturen en ondernemers, om het businessmodel (verder) te verduurzamen en zichzelf beter te kunnen vergelijken met hun peers. Mijn verwachting is dat ook deze ontwikkeling het fenomeen greenwashing gaat aanpakken.
Als iedereen eerlijk is over het wel of niet bereiken van relevante ESG-doelstellingen, dan werkt het zo dat het collectief in een sector elkaar kan inspireren en aansporen het beter te doen. Dat is mijn nieuwe verwachting.

In de training heb ik het ESG-verslag van Zeeman bestudeerd. Als alle Zeemannen van de wereld het op dezelfde open en robuuste manier doen als Zeeman, dan heb ik er vertrouwen in dat ESG-informatie andere Zeemannen kan inspireren om het beter te doen, of minimaal te proberen het beter te doen. Zuinig op elkaar. Die boodschap blijft hangen.
Kern: Keep it simple, keep it real. Ik heb ook een ESG-verslag bestudeerd van een groter collega-accountantskantoor en een grote schadeverzekeraar. Niet te volgen. Te veel, te gedetailleerd, onrealistisch dat getallen controleerbaar zijn, te blauw, te weinig groen, te veel bomen, dor hout, geen zicht meer op het bos.

De mindset keep it simple is ook belangrijk om ESG-rapportage controleerbaar te maken. Er zijn negen stappen nodig om ESG-rapportage van start tot finish te implementeren. Neemt u dit even aan. Een groot aantal van deze stappen zijn voor de accountant "in opzet en bestaan" te beoordelen (ESG-risicoanalyses, interne beheersing rondom ESG-data-registraties etc.), maar uiteindelijk moeten we ook de betrouwbaarheid van ESG-data zelf gaan beoordelen. Dat is nog niet zo eenvoudig, maar wel mogelijk met bovengenoemde mindset in het achterhoofd.

Vanuit mijn nieuwe verwachting denk ik dus dat we iets moois kunnen bijdragen door betrouwbaarheid toe te voegen aan relevante ESG-informatie, ondernemingen te helpen hun ESG-doelstellingen te monitoren en voortgang te visualiseren. Maar kunnen we ook ondernemers helpen om hun verdienmodel te verduurzamen?

Let op, ik voel mij als niet-oob-auditor meer mkb-accountant en daarmee ook nog steeds klankbord voor ondernemers en begrijp daarom de vraag. Mkb-voorman Hans zou graag zien dat we onze tijd meer gaan besteden aan deze invalshoek. Maar is het realistisch? Hebben wij de skillsets om mee te denken over het verduurzamen van het verdienmodel?

Het is geen onderdeel van de NBA verplichte training, het is geen onderdeel van de opleiding tot accountant (nog niet). Het is nu vooral nog een kwestie van: heeft uw accountant groene vingers en een ondernemende geest en daarmee inzicht in de vraag “Hoe verduurzaam ik mijn verdienmodel?”
Het willen verduurzamen staat los van de ESG-rapportageverplichtingen die straks voor een bredere groep ondernemingen (wettelijk) worden geborgd.

Ik denk dat we op aantal onderdelen van de verdere verduurzaming wel kunnen ondersteunen. Een deel van het verduurzamingsvraagstuk is analytisch. Andere keuzes maken op basis van vergelijking van elementen van oude verdienmodellen met elementen van nieuwe, duurzame verdienmodellen. Een ander deel van het vraagstuk is innovatie en financiering en het terugverdienen hiervan; ook hier kunnen we een rol spelen.
Het allerbelangrijkste is: We zijn als accountants echte teamspelers, dat zit in ons DNA; verbinden en kennisdelen. Het duurzaamheidsvraagstuk vraagt om ook zo'n mindset, een bundeling van kennis tussen ondernemers, branchespecialisten, specialisten in specifieke aspecten in een keten en financials.

De groene bruidsweken zijn voorbij. Je verwacht dan de eerste mitsen en maren, de eerste teleurstellingen, voorzichtig de kop opstekend cynisme. Maar ik denk dat we beide invalshoeken positief kunnen invullen.

Voor de eerste invalshoek geldt: Keep it simple, dan wordt het ook controleerbaar. Voor de tweede invalshoek is het een kwestie van het samenstellen van een goed team. Ik ben positief; ook wel eens goed voor de energie op ons mooie Accountant.nl-platform.