Accountantsopleidingen moeten zorgen voor een toekomstbestendige opleiding. De kantoren en de NBA moeten tegelijk hun best doen om junior accountants binnen te halen en te houden, meent Jan Bouwens.

Discussie Column 31 maart 2023

Accountants gaan wat anders doen

De accountancyprofessie is in beroering, omdat junior accountants te vroeg de kantoren verlaten en het ook in toenemende mate moeilijk is om nieuwe junior accountants te werven. Omdat iemand de schuld moet dragen, zijn de opleidingen aangewezen als hoofdschuldigen. Onlangs werd het als volgt opgetekend in het Financieele Dagblad, bij een interview met de Kwartiermakers toekomst accountancysector: "Wij constateerden al eerder dat de beroepsopleiding anders moet, die zit nu bommetjevol en maakt het vak onaantrekkelijk." Als eind november hun eindrapport klaar is, moet een groep deskundigen ook over de opleiding advies gegeven hebben, aldus het FD. "En niet alleen over de opleiding tot registeraccountant, ook de doorlopende opleidingsverplichtingen moeten er in mee worden genomen."

Wat is er aan de hand? Het object van de accountant is onveranderd: attestatie van de cijfers die de gecontroleerde entiteit presenteert. Die controle bevordert de productie van kwalitatief hoogstaande jaarrekeningen, waarmee belanghebbenden - financiers, leveranciers, klanten etc. - hun voordeel kunnen doen, als zij besluiten wel of geen zaken te (gaan) doen met het desbetreffende bedrijf. Maar de wijze waarop de controlerend accountant 'bewijs' verzamelt en van een oordeel voorziet, verandert dramatisch.

We zien nu dat de aantrekkelijkheid van het beroep allerlei gremia aanleiding geeft om de opleiding te veranderen. Zo hebben de kwartiermakers een commissie ingesteld die moet gaan kijken naar de opleiding. Als onderzoeker en opleider zie ik geen been in deze benadering, omdat de afname in het aantal accountants slechts een symptoom is van het onderliggende probleem. Namelijk dat we niet hebben beschreven wat het werk van de accountant nu, of toch zeker in de nabije toekomst is. Hiertoe is een gedegen herziening van het bestaande beroepsprofiel van de accountant van groot belang. Dat is een taak voor de beroepsorganisatie van accountants.

Wat nodig is, is een herdefinitie van het werk van de accountant in termen van hoe deze bewijs verzamelt, verwerkt en van een conclusie voorziet. Pas als dat is gedaan, weten we hoe de opleiding er uit moet zien en ook hoe we het beroep aantrekkelijk kunnen maken. Ik ben op dit moment hard in de weer met kantoren en academici om de nieuwe wijzen van ‘bewijsverzameling’ vorm te geven. En ja, ook de audit van AI is hierin vervlochten.

Nu is het een feit dat een groeiende groep junior accountants (na afronding van de basisopleiding) de praktijkopleiding niet afmaakt. Zo'n trend zie ik niet bij de basisopleiding die de universiteiten verzorgen. Het betekent dat zij eerder dan voorzien hun accountingfirma verlaten en dus niet kiezen voor een gooi naar het partnerschap, maar liever een plek kiezen waar geen stress is over de vraag of een fout werd gemaakt die de krant gaat halen vanwege zijn smeuïge karakter. Consultants hoeven zich hierover niet of nauwelijks druk te maken en als financial in business heb je ook veel minder druk in dit verband.

Laten we dus op twee fronten aan de slag gaan. De opleidingen zorgen voor een toekomstbestendige opleiding, die recht doet aan het type werk dat de accountant in de toekomst moet doen. En de kantoren en beroepsorganisatie doen hun best om junior accountants binnen te halen en te houden. In het verlengde van het rapport Stip aan de Horizon ben ik van mening dat: (1) opleiders vrijheid moeten krijgen bij de invulling van het programma en niet in het harnas moeten lopen van zes jaar in detail beschreven curricula, (2) het praktijkdeel wordt geïntegreerd in de opleiding, in plaats van aansluitend aan de opleiding  en (3) accountingfirma's vervolgens hun junior accountants binnen weten te houden.