Pieter de Kok blikt terug op zijn jaren in de accountancy, vol ups en downs. Nu is de tijd van de boel bij elkaar houden en bouwen aan nieuw fundament.

Discussie Column 10 februari 2023

Ups and Downs

Op deze website lees ik graag de verhalen uit het gewone werkveld, uit de klei waar we samen instaan; de blijvers, de noeste werkers. Waar worstelen mijn collega's mee? We zijn met meer dan 22.000, zo'n zesduizend daarvan nog in de auditpraktijk, een leeglopend auditwerkveld, het FD is er maar druk mee.

Begin 1995 zat ik in een hbo-klas vol gemotiveerde studenten; we droomden van een loopbaan in de accountancy. Helaas was er maar weinig plek. Geen schaarste, maar een overvloed van accountants. Echt zorgen maakte ik mij niet, de dienstplicht riep; achttien maanden, wellicht een officiersopleiding, of gewoon achttien maanden frikadellen eten en bier drinken. Op het moment dat ik mij in Delft moest melden, werd ik buitengewoon dienstplichtig verklaard.

Ik heb in 1993 stage gelopen bij wat nu PwC is, na een paar maanden een rugblessure van het sjouwen van kisten vol dossiers, alsof ik in de Rotterdamse haven werkte. Niet veel geleerd, ik ervaarde mijn stage als teleurstellend. Accountancy was nog niet écht mijn ding. Een Down.

In 1994 mocht ik stage lopen bij Stichting Ediforum: onderzoek naar EDI en data-analyse. Een grote Up, geweldige mentor en dito begeleiding, mijn passie voor data-analyse bloeide op. In het vierde jaar HBO, tussen studeren en veel werken in Rotterdamse horeca, toch maar eens bij KPMG en EY gaan praten. 

Bij KPMG vonden ze me te eigenwijs; "moeite met autoriteit", stond er in een assessment. Saaie club, saaie gesprekken, een Down. EY had mij echter graag, met zoveel kandidaten, een mooie plek, maar ik moest in dienst…

Buitengewoon dienstplichtig belandde ik in september 1995 in Noordwijkerhout in een enorme leuke groep nieuwe EY-hires. Ik heb een fantastische tijd bij EY gehad. Mijn jaarlaag was wellicht de beste ooit. Rotterdam, ja toch, niet dan? In no time was ik senior manager, net dertig; jeugd kreeg de kans, toen ook al, een geweldige interne opleiding, twee mooie expat tours, een gedreven mentor, prettige partners om voor te werken, lid van verschillende innovatieclubjes en veel borrelevents. Een grote Up.

In 1999 afgestudeerd: Auditing On The Digital Highway, samen met een studiemaat wonnen we de Nyenrode Scriptie Prijs 1999. Een grote cheque als prijs voor armlastige accountancystudenten, grote Up. In die ruim tien jaar was er krapte, waren er te veel mensen, was er weer krapte; honderden collega's zien komen gaan. De arbeidsmarkt ging Up and Down.

Ik ben vertrokken bij EY in een Down, niet qua werkgever of sfeer, maar EY nam in 2004 een pauze rondom audit innovatie. The Business Focussed Audit, kort samengevat: focus op hoe De Onderneming de business stuurde en daarmee financieel in control was, met ruimte voor experimenten met data-analytics, werd (weer) ingeruild voor een meer klassieke SOx-interne-beheersing-minded aanpak.

Op een dag lag er een post-it op een hele grote stapel dossiers: 'Pieter, wil jij deze even doorlopen?', iets met SOx en een interne PCAOB-review. Kwamen er een stel Amerikanen langs om interessante vragen te stellen. Nu had ik net achttien maanden Silicon Valley overleefd, dus écht onder de indruk was ik niet. Het meer form over substance karakter van audits deed zijn intrede en was mijn Down.

Tijd om eigen pad te kiezen; 32 jaar en gestart met wat nu Coney Minds is. Een geweldig avontuur met geweldige mensen; 2005, Data Driven zou het allemaal worden.

Dat werd het natuurlijk niet gelijk. We hebben lange tijd  tegen cfo's en (internal) audit professionals aan zitten ratelen over continuous monitoring versus continuous auditing. 'Happy Land' noemden we dat en ik gebruik twintig jaar later nog dezelfde term en slides. Er was geen hond geïnteresseerd. SOx domineerde de mindset. Over the top. Ik voelde mij Down.

Met hulp van mijn oud EY-vrienden was ik op een dag geland bij Shell. Mocht ik een kleine bijdrage leveren aan het terugbrengen van aantal SOx-controls (dat waren er destijds drieduizend!) en was er plots belangstelling om top-down meer analytical controls te implementeren. De Shell-ervaring werd een grote Up, geweldig team, de opvolgende SOx meer Data Driven maken, projecten bij onder meer KPN en andere clubs waren ook leuk.

Coney groeide en bloeide. Het was inmiddels 2008. Tijd voor naast een adviespraktijk ook een volledig data-driven audit club. We startten met een controlemethodologie van veertien heldere stappen, geen audit collega's en geen cliënten. Het werd een bizarre reis vol flaters, missers en successen. Grote Up.

Tuacc, 2012, de eerste echte vernieuwingsbeweging, was ook een Up; bijna vier jaar lang genoten van de positieve energie. 2015 was Down; drie toetsers van de raad voor toezicht zonder affiniteit voor data-analyse/process mining en langdurige discussies. 2017 was Up, drie andere toetsers van de RvT die zich openstelden voor onze drive en aanpak: State-Of-The-Art. Was een Up.

Sinds 2017 is de arbeidsmarkt stap voor stap in een Down geraakt, staat échte innovatie grotendeels stil (vergeet Robots in de Audits, AI, Machine Learning), er gebeurt niets vernieuwends momenteel. Ja er is ChatGPT, haha!

Logisch dat we stilstaan: enorme schaarste in talenten, iedereen druk met dubbel toezicht (AFM/RvT), focus op continue opvolgen van updates wet-en regelgeving en straks onze ESG-rol. We zitten in een lange Down. Er valt momenteel niet veel te beleven, te werven, te ondernemen en/of te innoveren. We zijn allemaal druk met van alles, iedereen werkt hard, maar het is een status quo. Niet erg. Tijd om de boel bij elkaar te houden en nieuw fundament te bouwen.

Blijven er twee Ups over: Werken met gedreven talenten en daarnaast nadenken over wat we realistisch gezien nog wel kunnen oppakken dat energie en drive oplevert. ESG kan zo'n kans zijn, ik sta er voor open. Op langere termijn zet ik mijn kaarten toch in op de échte stap naar continuous auditing. Een van mijn helden bij EY - Hans Verkruijsse - vertelde mij in 1995 over kunstmatige intelligentie in de audit. Slimme zelflerende algoritmes. Zijn inspiratie is een grote Up.

Een prachtig vergezicht, nog steeds, maar het het kan niet anders dan dat we straks écht ondersteund gaan worden door die zelflerende algoritmen. Ik blijf net zo lang rondhangen tot ik die vernieuwing heb gezien in dossiers, volledig supported door onze toezichthouders. Dat wordt een grote Up en tevens mijn exit.

Wat zeg ChatGPT hierover: "Pieter, het komt in Ups and Downs!" Wat zijn jouw Ups and Downs? Deel ze hier!