Het blijft ook zonder Kristalprijs relevant om bedrijven aan te sporen als het gaat om duurzaamheidsrapportering. Maar wel met andere criteria dan voorheen, aldus Annebeth Roor-Wubs.

Discussie Column 22 december 2023

Van Kristalprijs naar Schatkistprijs

Met de CSRD op komst is onlangs voor de laatste keer de Kristalprijs uitgereikt, een prijs voor het bedrijf met de beste transparantie over de duurzaamheidsprestaties in haar jaarverslag. Twintig jaar lang werden Nederlands grootste bedrijven beoordeeld op duurzaamheidsinformatie via de Transparantiebenchmark en ontving het beste bedrijf de Kristalprijs.

De Transparantiebenchmark vond plaats tussen 2004 en 2023 en ging over de vijfhonderd grootste bedrijven in Nederland, dus inclusief bedrijven die een dochter zijn van een grotere internationale onderneming. Door de jaren heen is het aantal bedrijven dat rapporteert toegenomen en ook de scores die bedrijven halen zijn toegenomen. Uit de formele evaluaties in 2013 en 2021 bleek dat de Transparantiebenchmark bedrijven heeft gestimuleerd meer te rapporteren op duurzaamheidsvlak. Ook bleek dat de toegevoegde waarde in de laatste jaren afnam, naarmate maatschappelijk duurzaam ondernemen belangrijker werd en rapportageraamwerken zoals de Global Reporting Initiative breder toegepast werden.

Afgelopen maart kondigde minister Adriaansens aan te stoppen met de Kristalprijs en de Transparantiebenchmark, aangezien die 'rechtstreeks vervanging' krijgen door de aankomende Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). Dit laatste jaar diende daarom, naast de benchmark, om bedrijven aan te moedigen tot goede CSRD-implementatie. Vorige maand is dit met een feestelijke afsluiting en CSRD-workshops afgerond. Bedrijven die voorlopen op het rapporteren over de dubbele materialiteitsbeoordeling zijn in het zonnetje gezet.

Maar met de afronding van de Kristalprijs is de relevantie om bedrijven te stimuleren op duurzaamheid niet minder geworden. Sterker nog, gezien de huidige maatschappelijke uitdagingen is die alleen maar meer geworden. Zeker als we bijvoorbeeld zien dat wereldwijd beleid onvoldoende is om de effecten van klimaatverandering te beperken. De Kristalprijs komt aan haar naam omdat kristal geassocieerd wordt met helderheid, transparantie en inzicht. In die lijn lijkt het mooi om voortaan een 'Schatkistprijs' uit te rijken: een verzameling van waardevolle schatten voor de vinder. Een CSRD-verslag kan een schat aan informatie voor stakeholders zijn over wat voor een bedrijf belangrijk is en welke acties, doelstellingen en voortgang een bedrijf daarop maakt.

Maar dat hoeft het helaas niet te zijn. Hoewel sinds de brief van de minister in maart het aantal verplichte indicatoren in de uiteindelijke standaard sterk is afgenomen, blijft er nog steeds een veelvoud aan datapunten over die gerapporteerd zullen worden. Bedrijven hoeven niet per se uit te leggen waarom thema's niet materieel zijn, wat onduidelijkheid kan geven over ontbrekende thema's. Met het recente uitstel van de sectorspecifieke standaarden zal vergelijkbaarheid binnen sectoren de komende jaren met name vanuit bedrijven of sectororganisaties zelf moeten komen. En als een thema als vervuiling of biodiversiteit materieel is in de waardeketen, zal een bedrijf andere indicatoren rapporteren dan in de CSRD, aangezien de CSRD alleen indicatoren voorschrijft voor de eigen operatie.  Deze punten samengenomen, kan een CSRD-verslag helaas ook schatzoeken worden: stakeholders die moeten grasduinen om de meest relevante informatie te vinden, als die al wordt gerapporteerd.

Het blijft dus relevant bedrijven aan te sporen op duurzaamheidsrapportering, maar met andere criteria dan voorheen. Vanuit de CSRD ontstaat de wettelijke plicht om een onafhankelijke partij een beoordeling te laten doen of de CSRD-informatie voldoet aan de wettelijke vereisten, wat in het Nederlandse wetsvoorstel bij de externe accountant wordt belegd. Een benchmark op transparantie kan onbedoeld leiden tot het zitten op de stoel van de accountant. Veel interessanter is het om bedrijven te belonen voor kwalitatief goede informatie: voor het zetten van SMART doelstellingen, voor vergelijkbare cijfers over de jaren heen. Zeker in de eerste jaren hebben bedrijven behoefte aan best practices. Grote ondernemingen die voor het eerst duurzaamheidsinformatie rapporteren, hebben baat bij goede voorbeelden, die expliciet worden beloond in het publieke debat.

Onlangs bleek uit de Nederlandse Innovatie Monitor dat 27 procent van de bedrijven die over 2025 volgens de CSRD moet rapporteren, nog geen data verzamelt of rapporteert over hun klimaatimpact. Dit brengt het risico met zich mee dat de accountant geen goedkeurende verklaring kan afgeven bij bedrijven die onvoldoende aan de CSRD-vereisten voldoen. De gevolgen van een dergelijke verklaring zijn echter nog niet duidelijk.

De ambitie achter de CSRD is om tot vergelijkbare informatie over de tijd en tussen bedrijven te komen. Gezien de ruimte in de implementatie, is een verwachting van 'goede' CSRD-informatie nodig om die ambitie te realiseren. Beleggers wachten al een paar jaar op deze pareltjes van informatie, die ze rechtstreeks kunnen integreren in beleggingsbeslissingen en in rapportering*. Maatschappelijke organisaties, vakbonden en anderen kunnen de informatie gebruiken om een betrouwbaar beeld te krijgen van de duurzaamheidsprestaties en -plannen van bedrijven.

De kern is dat bedrijven effectieve acties nemen om hun impact te verbeteren, in te spelen op duurzaamheidskansen en te acteren op duurzaamheidsrisico's. Dan is niet alleen de CSRD-rapportering een schatkist, maar leidt het ook tot daadwerkelijke verbeteringen voor mens en milieu. En dat is dan weer van onschatbare waarde.

* Er is een expliciete link tussen veel CSRD-indicatoren en de Principal Adverse Indicatoren (PAI), die beleggers als onderdeel van de Sustainable Financial Disclosure Regulation (SFDR) rapporteren.