Om een duurzamere economie te bereiken, moeten we duurzame ondernemers stimuleren, stelt Annebeth Roor-Wubs. Zij bekeek de standpunten van de politieke partijen rondom duurzaam ondernemerschap.

Discussie Column 17 november 2023

Stemmen voor duurzaam ondernemerschap

Op 12 november was ik één van de 85.000 mensen die samen kwamen, om op te roepen actie te nemen tegen klimaatverandering. De grootste klimaatdemonstratie in Nederland tot nu toe. Tijdens de demonstratie ontving ik van een ondernemer een flyer voor zijn biologische winkel. Kijk, dat noem ik nu slimme marketing. Als je nadenkt over een duurzame economie zijn het - naast overheid en consumenten - juist de duurzame ondernemers die moeten worden gestimuleerd om duurzame bedrijfsmodellen te starten en te laten groeien. Een stem voor het klimaat betekent dus ook een stem voor duurzaam ondernemerschap. Maar hoe denken partijen daar eigenlijk over?

De stemhulp van MVO Nederland richt zich precies op die vraag. Bestuurder Wouter Scheepens stelt hierin dat het grootste risico voor duurzame ondernemers is, dat er straks een coalitieakkoord ligt met veel mooie woorden, maar zonder langetermijnperspectief, concrete kaders en doelen. Uit de stemhulp blijkt dat er grote verschillen zijn tussen partijen; er valt wat te kiezen. MVO Nederland beoordeelt zestien partijen op zeven thema's, met een score van donkergroene blije gezichtjes tot donkerrode sippe gezichtjes. Maar liefst zes partijen scoren enkel sippe gezichtjes (PVV, FvD, BBB, SGP, BVNL, JA21), vijf partijen één tot drie blije gezichtjes (VVD, CDA, SP, BIJ1, NSC) en vijf partijen zes of zeven blije gezichtjes (D66, PvdA/GL, PvdD, ChristenUnie en Volt). Ik licht graag twee onderzochte thema's nader toe: circulaire economie en echte prijzen. Maar eerst een toelichting over het belang van incentives voor duurzaam ondernemerschap.

Incentives

In een sector met gezonde concurrentie hebben bedrijven vergelijkbare prijzen voor vergelijkbare producten. De overheid besluit milieueffecten van bedrijven te beprijzen en een CO₂ belasting in te voeren. Worden alle bedrijven gelijk geraakt? Zeker niet. Het bedrijf met de minste CO₂-uitstoot bij het maken van een product, kan een product voor een relatief betere prijs in de markt zetten. Daarmee krijgt het een duidelijk concurrentievoordeel. In het onlangs verschenen 'Corporate Finance for Long-term Value', dat gratis beschikbaar is, wordt dit uitgewerkt op pagina 73-74. Het voorbeeld laat zien dat het effect van de CO₂-belasting niet lineair is, maar dat de grootste vervuiler een flinke klap krijg en de minste vervuiler een duidelijk voordeel. Concrete kaders zoals een CO₂-prijs bevorderen duurzaam ondernemerschap en zorgen ervoor dat bedrijven een duidelijke incentive krijgen richting minder CO₂-intensieve productieprocessen.

Circulaire economie

Waar bij klimaatverandering duidelijk is wat er moet gebeuren, is dat bij het bevorderen van een meer circulaire economie nog minder. Het kabinet heeft al doelen gesteld (vijftig procent circulariteit in 2030 en honderd procent in 2050), maar verschillende partijen zijn beperkt in de concrete kaders die ze noemen om dit te bereiken. Dit terwijl we weten dat huidig belastingbeleid de transitie naar een circulaire economie belemmert. Zo bleek uit onderzoek van de VU, EY en RoyalHaskoning DHV in 2021 dat verschillende belastingen geen rekening houden met circulaire bedrijfsmodellen. Naast mogelijkheden om dit te bevorderen in de vennootschapsbelasting, valt op dat de huidige milieuheffingen met name gericht zijn op energiegebruik en veel minder op grondstofgebruik. Bij hergebruik van materialen wordt verschillende keren belasting geheven, waardoor het momenteel duurder is dan nieuwe (virgin) materialen, aldus Wouter Scheepens in de podcast over de stemhulp. Politieke partijen doen concrete voorstellen op dit vlak om grondstoffen meer te belasten, biobased alternatieven te stimuleren en materiaalpaspoorten in te voeren. Het recht op reparatie, zoals al in Europees verband in voorbereiding is en het verlagen van btw op reparatie, zijn verder concrete maatregelen die reparatie en hergebruik stimuleren.

Echte prijzen

Onder het thema 'echte prijzen' gaat het over beprijzen van negatieve milieu- en sociale effecten. Zo stellen verschillende partijen voor om CO₂-heffingen te verbreden naar alle sectoren (inclusief grootgebruikers en luchtvaart) en ook naar andere milieueffecten zoals stikstof. Om een gelijk speelveld te creëren, is de Europese Commissie overigens al bezig met een CO₂-invoerheffing op producten uit landen zonder CO₂-beprijzing (met een duur woord carbon border adjustment mechanism). Grootgebruikers betalen momenteel zo weinig energiebelasting (onderdeel van de zogeheten fossiele subsidies) dat energiebesparing vooralsnog weinig financieel verschil maakt. ChristenUnie-lijsttrekker Mirjam Bikker stelde terecht dat huishoudens twaalf keer meer belasting op energie betalen dan grote bedrijven; voor elektriciteit kan dit oplopen tot honderd keer zoveel. Juist het geleidelijk rechttrekken van energiebelasting tussen bedrijven en huishoudens geeft de gehele economie een stimulans om minder energie te verbruiken.

Ondernemerschap en langetermijnbeleid

Helaas is deze column te kort om ook de andere vijf thema's, die even belangrijk zijn, verder toe te lichten: nieuwe rijkdom, transparante ketens, inclusief ondernemen, groene energie en biodiversiteit. Wat in het geheel wel opvalt, is dat verschillende partijen die ondernemerschap hoog in het vaandel hebben staan, verrassend laag scoren in de stemhulp. Juist van die partijen zou je meer concrete voorstellen verwachten voor hoe ondernemers kunnen bijdragen aan de transitie naar een meer duurzame economie.

Uiteindelijk komt het er bij alle thema's op neer dat het bedrijfsleven baat heeft bij langetermijnbeleid. Ondernemers maken langetermijninvesteringen. Duurzame ondernemers worden bij uitstek gestimuleerd als de overheid langetermijndoelen stelt, met daarbij stabiel ondernemersklimaat en incentives die duurzame bedrijven stimuleren. Dat is breder dan het programma van één partij, maar vraagt van de politiek als geheel om ons land betrouwbaar en met een langetermijnblik te leiden.

Wat dat betreft is, naast de plannen in een verkiezingsprogramma, ook het stemmen op een betrouwbare partij van belang, die zich niet met alle winden mee laat waaien. Er valt wat te kiezen en dat is maar goed ook. Veel succes bij het bepalen van uw keuze en het belangrijkste van alles: Ga stemmen, want elke stem telt!