Accountant
NBA-platform voor accountants en financials
Overig
Magazine Podcast Dossiers Nieuwsbrief Contact
Home >Discussie> Columns > 2023 > 11 > Over cultuur en het nut van vloeren schrobben
Berry Wammes

Accountants hebben behoefte aan ontwikkeling en maatschappelijke relevantie en willen minder voorschriften en protocollen. Maar ze kunnen niet goed aangeven hoe dat te realiseren. Dus gaat de NBA ze daarbij helpen, aldus Berry Wammes.

Discussie Column

Over cultuur en het nut van vloeren schrobben

Leestijd van ongeveer 4 minuten 10 reacties

All Blacks, zo noemen de Nieuw Zeelanders hun nationale rugbyteam. Het is een naam die met trots wordt gedragen, een titel die staat voor decennialang presteren op wereldniveau. De All Blacks onderscheiden zich door een sterke cultuur. Elke wedstrijd, ook de gewonnen finale van de World Cup, wordt nabesproken in de kleedkamer. Wat ging er goed en vooral, wat kan er beter. Want het kan altijd beter. Leren en beter worden is de rode draad in alles wat het team doet en daarbij past een houding van bescheidenheid. Dus schrobben de leden van het team na elke wedstrijd zelf de vloer van hun kleedkamer. Om je te blijven realiseren dat je nergens te goed voor bent.

De cultuur van de All Blacks vormde een bron van inspiratie voor Jumbo-Visma, inmiddels één van de meest succesvolle wielerploegen ter wereld. De teamleiding maakte cultuur en mindset tot dé motor achter de vele overwinningen, in het besef dat er op fysiek niveau nauwelijks winst te behalen viel. Dus ook bij Jumbo-Visma werd voortdurend leren en ontwikkelen de rode draad, waarbij de eigen prestatie volledig in dienst werd gesteld van het team en de teamdoelstelling. Een niet te onderschatten verandering van mindset, want elke wielrenner wil in zijn/haar hart niets liever dan zelf winnen.

Zo'n verandering van mindset vergt permanente training, benadrukt veelgeprezen voetbalcoach Sarina Wiegman.  "Er gebeurt zo veel in je brein. Dat stuurt alles aan. Dit kun je trainen, net zoals je een schot op doel traint. Mentale training zou altijd onderdeel van het programma moeten zijn."

Ook in onze sector vormen cultuur en gedrag een belangrijk thema. Althans, publiekelijk wordt dat door iedereen zo beleden, binnenskamers hoor ik nogal eens andere geluiden. Uitspraken als - ik verzin ze niet -"we zijn er al een paar jaar mee bezig, dus het is wel een keer goed geweest", of "uiteindelijk moet de schoorsteen wel roken" reduceren cultuur en gedrag tot een luxethema, waar we in principe ook zonder zouden kunnen. Terwijl het steeds meer dé voorwaarde is voor soepel opererende teams die in staat zijn vruchtbare relaties te ontwikkelen in een snel veranderende omgeving. En - bij het ontbreken van gerichte aandacht ervoor - de grondoorzaak is van falen en misstanden. In die gevallen rookt de schoorsteen helemaal niet meer.

Het is precies om die reden dat de NBA cultuur en gedrag heeft bestempeld tot strategisch programma. Technische kennis en vaardigheden blijven belangrijk, maar zijn niet de bepalende factoren voor de aantrekkelijkheid en relevantie van ons beroep. Betekent dat nu dat de beroepsorganisatie de praktijk gaat voorschrijven hoe de organisatiecultuur eruit moet zien? Zeker niet. Ook bij Jumbo-Visma bepalen de renners hun eigen doelen, zìj moeten erin geloven, zìj moeten het doen. "Wij dringen hen niks op, elke keuze is vrijwillig" aldus ploegleider Merijn Zeeman. De sleutel zit vervolgens in het proces, de interactie, samen evalueren, reflecteren en analyseren. Het woord 'controleren' komt in het woordenboek van Jumbo-Visma niet voor.

Het lijkt een benadering waar ook de accountancysector aan toe is. In het recent gepubliceerde waardenonderzoek geven de bijna tweeduizend respondenten blijk van een sterke behoefte aan meer maatschappelijke relevantie (de doelen), meer aandacht voor leren en ontwikkeling en minder voorschriften en protocollen. Tegelijkertijd komt er een belangrijke 'maar' naar voren. Accountants blijken niet goed te kunnen aangeven hoe ze dat willen realiseren. Precies op het cruciale punt van het proces, de interactie met de omgeving, laten de respondenten invulling achterwege. Niet verwonderlijk voor een rationele en resultaatgerichte beroepsgroep, maar wel belemmerend bij het realiseren van meer maatschappelijke relevantie. Want wie geen goed gesprek kan voeren, wordt niet gehoord en hoort ook niet wat de ander zegt.

Dus gaat de NBA leden helpen om betere invulling te geven aan het proces van leren en ontwikkelen, van samenwerken en interactie. Dat is overigens geen verantwoordelijkheid die louter bij de individuele beroepsbeoefenaar ligt. Met name leidinggevenden en bestuurders hebben een belangrijke rol om hun ontwikkeling te begeleiden, te zorgen voor heldere en consistente sturing, en een veilige omgeving waar iedereen dilemma's op tafel kan leggen en bespreken. Dat vergt overigens ook aandacht van leidinggevenden en bestuurders voor hun eigen ontwikkelproces. Een verantwoordelijkheid die in het licht van de examenfraude des te nijpender is geworden.

Volgens velen gaat het de goede kant op met de intrinsieke motivatie van de sector en research lijkt dat te bevestigen. De examenfraude voedt echter opnieuw de twijfel. Maar dat het beter kan en moet, daar zal iedereen het over eens zijn. Want ook accountants moeten de vloer blijven schrobben.

Wat vindt u van deze column?

Reageer

Berry Wammes is programmadirecteur Cultuur en Beroepsontwikkeling bij de NBA. Hij was tot 1 september 2023 algemeen directeur van de NBA.

Gerelateerd

10 reacties

Alexander Vissers

@ Berry Wammes: Neen driewerf neen dat is niet aan het bestuur! Dat is aan de wetgever en aan de ledenvergadering en beiden hebben dat uitgesloten! De wet bepaalt dat het bestuur de beroepsorganisatie vertegenwoordigt en de Verordening op de voorzitter bepaalt dat de voorzitter de standpunten uitdraagt en verder helemaal niemand. De NBA lapt de wet, het Unierecht het recht en haar eigen governance systematisch aan haar laars. Zonder enige bevoegdheid bemoeit de NBA zich met de bedrijfsvoering van accountantsorganisaties.

Berry Wammes

Wederom dank voor jullie reacties, ik praat graag verder maar wat mij betreft niet op deze plek. Nog een laatste opmerking ten aanzien van mijn persoon: ik kan mezelf heel geweldig vinden, maar het is aan anderen om mijn geschiktheid voor welke functie dan ook te bepalen. Dat geldt ook voor de vertegenwoordiging van de NBA, ik geef Alexander Vissers hierin gelijk, dat is in eerste en laatste instantie aan het bestuur.

Tom Nierop

@Berry Wammes
Beste Berry, ik zeg niet dat cultuurprogramma’s nooit werken, ik zeg dat ze niet werken als er fouten zitten in de structuur (lees: verkeerde prikkels). Je schrijft nota bene zelf ‘cultuur en structuur kunnen niet zonder elkaar’. En je wijst ook op het belang van een ‘omgeving waar de prikkels de juiste kant op werken’. Zo is het precies. En dat is wel gebleken. De door jezelf genoemde voorbeelden, door Roy Gorter in zijn reactie nog eens fraai op een rij gezet, zeggen toch voldoende? Je spreekt jezelf dus tegen. Zolang de structurele basisoorzaken (verkeerde prikkels) blijven bestaan, zijn workshops, trainingen, gelikte rapporten en fraaie Powerpoint-presentaties over cultuurverandering weinig meer dan dure en tijdverspillende bezigheidstherapie en window dressing.

Alexander Vissers

@ Roy Gorter: Absoluut, maar er is helemaal geen ruimte voor het uitdragen van standpunten door Berry Wammes, alleen de voorzitter draagt de standpunten van het bestuur en de beroepsorganisatie uit (Verordening op de voorzitter art. 1 lid 4) , verder niemand. De gemeentesecretaris draagt ook niet de standpunten van het bestuur uit. De NBA moet eens haar eigen governance naleven. De gotspe dat Berry Wammes het bestuursverslag in de ledenvergadering bracht spreekt boekdelen, hij heeft jarenlang kunnen doen alsof de NBA zijn persoonlijk bezit is. Het belangrijkste is echter dat de NBA en voor een deel Nederland daar niet over gaan. De discussie wordt door een hardnekkig dooe de NBA gekoesterd misverstand gedragen dat er behoefte bestaat aan en ruimte voor nationale regulering van geharmoniseerd recht. Er bestaat voor de NBA geen enkele bevoegdheid zich te mengen in de bedrijfsvoering van accountantsorganisaties. Voor het OOB segment is de organisatie uitputtend geregeld in de Verordening en voor het niet-OOB segment is "zelfregulering" in de Richtlijn 2006/43/EG zoals gewijzigd door Richtlijn 2014/56/EU art. 32 lid 4 sub b. en d. uitgesloten. Het enige wat de NBA moet doen is ophouden een hetze tegen accountants te voeren.
@ Hein Kloosterman: de logica van uw betoog is onontkoombaar. Maar logica mag dan voor accountants een waardevol begrip zijn voor sociologen en pedagogen is het irrelevant. Maar natuurlijk geldt voor de NBA maar één ding: proberen de eigen irrelevantie door zo veel mogelijk projecten te verbloemen.

Roy Gorter

Beste Berry,

Telkens lastige vragen pareren door in een reactie te herhalen dat het beter moet, en vervolgens vooral niet ingaan op de vragen die gesteld worden…Is die kaart nu niet vaak genoeg gespeeld?

Je noemt het interessant dat de oproep wordt beschouwd als kritiek op het huidige presteren. Ik vermoed dat het niet meer dan een tactiek is om af te leiden van de vragen. Maar om er toch maar op in te gaan: je stelt niet alleen dat het beter kan en moet (wat toch echt suggereert dat het niet goed genoeg is), maar er staan ook ruim genoeg voorbeelden in je column die zelfs jij moeilijk als iets anders dan kritiek kan uitleggen. Paar voorbeelden:

- “Ook in onze sector vormen cultuur en gedrag een belangrijk thema. Althans, publiekelijk…”
- “binnenskamers hoor ik nogal eens andere geluiden”
- “reduceren cultuur en gedrag tot een luxethema, waar we in principe ook zonder zouden kunnen”
- “En - bij het ontbreken van gerichte aandacht ervoor - de grondoorzaak is van falen en misstanden”
- “ aandacht van leidinggevenden en bestuurders voor hun eigen ontwikkelproces. Een verantwoordelijkheid die in het licht van de examenfraude des te nijpender is geworden.”

Ik ga niks af doen aan de kritiek die wordt gegeven. Laten we er van uit gaan dat elk punt dat je hier benoemt terecht is en we hier oplossingen voor moeten bedenken. Dan heb ik aan jou nogmaals de vraag:

Als je dertien jaar algemeen directeur van de NBA bent geweest en daarmee eindverantwoordelijk voor het gedurende die jaren en tot vrij recent gevoerde beleid en nu constateert dat "het beter kan en moet", ben je dan de meest geschikte persoon om dit als "programmadirecteur Cultuur en Beroepsontwikkeling" te kunnen realiseren?

Eerlijk gezegd denk ik van niet. Om de heel simpele reden dat je lastige vragen niet wil beantwoorden. En laat dát nu juist iets zijn wat het accountantsberoep al veel te lang in de weg heeft gestaan.

Berry Wammes

Dank voor jullie reacties! Ik reagee kort op ieder van jullie.

@ Roy Gorter
Interessant dat je de oproep om te verbeteren beschouwt als kritiek op het huidige presteren. Dat het beter kan en moet is een verwijzing naar de aanpak van de All Blacks. Zij analyseren na élke wedstrijd - ook na de gewonnen finale voor het wereldkampioenschap - wat er beter kan. Ze doen dit niet omdat ze slecht presteren maar omdat ze altijd willen verbeteren. Het is een attitude die voorkomt dat je stil staat, of erger, dat je denkt dat je goed genoeg bent en niet meer hoeft bij te leren.

@ Tom Nierop
Je suggestie is dat cultuurprogramma’s niet werken (je kwalificaties laten zich niet anders uitleggen), dit in tegenstelling tot structuurveranderingen: dat is het échte werk. Maar cultuur en structuur kunnen niet zonder elkaar, het gaat om de combinatie van hard en zacht (waarbij de zachte kanten vaak opmerkelijk hard blijken te zijn). Dus zul je moeten blijven trainen en ontwikkelen, de voorbeelden uit de sportwereld laten zien dat succesvolle teams het gevolg zijn van doelgerichte coaching op gedragsverandering. Uiteraard in een omgeving waar de prikkels de juiste kant op werken, ook dat is onderdeel van een effectief cultuurprogramma.

@Alexander Vissers
Ten aanzien van de het woord ‘kritiek’: zie mijn reactie aan Roy Gorter.

@ Hein Kloosterman
Bij controles gaat het om meer dan technische kennis van de standaarden, voor goede kwaliteit is ook de juiste duiding van belang. De vraag of je voldoende informatie hebt om een vaktechnisch verantwoord oordeel te kunnen vormen is voor gegevensgerichte werkzaamheden inderdaad gemakkelijker te bepalen dan voor werkzaamheden gericht op het vaststellen van de effectiviteit van de interne beheersing. Maar mindset is meer dan een randvoorwaarde. Met een kritische mindset ben je ook scherper op de inhoudelijke interpretatie en zie je vermoedelijk eerder normafwijkingen die om nader onderzoek vragen.

Hein Kloosterman

Ik blijf met vragen zitten na het lezen van de column van Barry Wammes. Daarom zet is eerste een paar van mijn uitgangspunten uiteen en daarna stel ik een vraag.
Een controle bestaat mijn inziens uit een verzameling vergelijkingen van Ist-posities met Soll-posities. Die posities betreffen zowel de controle van Interne Beheersing (inclusief IT) als de gegevensgerichte detailcontroles. Een accountant moet dus kennis hebben van de Soll-posities en van de (beperking van de) hoeveelheid werk.
Voor het toepassen van de Soll-posities is kennis nodig van b.v. verslaggevingsnormen en van normen voor de Interne Beheersing. Voor de beperking van de hoeveelheid werk (het aantal vergelijkingen) is inzicht nodig in stopregels. Die zijn voor gegevensgerichte detailcontroles goed te modelleren voor de beoordeling van de IB zag ik nog niet van die stopregels (anders dan intuïtieve of budget-gedreven).
Waar is nu de ‘mindset’ van een team van belang? Als ik de column goed begrijp: niet bij de kennis van de normen. Misschien bij het toepassen van de stopregels? Zou er b.v. voor het beoordelen van de Interne Beheersing sprake kunnen zijn van een teaminspiratie? B.v. iets als een Delphi Methode?
Daaruit concludeer ik dat cultuur en mindset eigenlijk (niet meer en niet minder dan) randvoorwaarden zijn.
Mijn vraag aan Barry is dus of hij zich kan vinden in deze constatering van mij.

Alexander Vissers

Het is niet te verteren dat Berry Wammes het heeft over onze sector. Berry Wammes is geen accountant en hij werk in de sector overheidsinstanties openbare lichamen. Het komt hem als werknemer van de NBA niet toe kritiek te uiten op accountants laat staan accountantsorganisaties laat staan de sector. De NBA en haar rechtsvoorgangers hebben decennnialang een deugdelijke wettelijke regeling van het accountantsberoep als beroep van wettelijk auditor naar unierecht en van de wettelijke controle van de jaarrekening van ondernemingen naar unierecht ondermijnt. De wet op het accountantsberoep die voortborduurt op de door de beroepsorganisaties voorbereidde initiatiefwetsontwerpen is een dramatische wanprestatie, de Wet toezicht accountantsorganisaties verwijst nog altijd naar de niet bestaande door de EU commissie vastgestelde internationale controlestandaarden. De verdere door de NBA vastgestelde beroepsreglementering ontbeert grotendeels een wettelijke grondslag en is in strijd met de fundamentele principes van de rechtsstaat dat burgers, accountants, en private ondernemingen, accountantskantoren, zonder wettelijke grondslag met rust worden gelaten dor overheidsinstanties. De organisatie van wettelijke auditors van OOB's evenals het toezicht daarop zijn uitputtend geregeld in de Verordening 2014/537/EU, waar in artikel 1 dus daar mag Nederland zich helemaal niet mee bemoeien. Maar het belangrijkste er bestaat helemaal geen maatschappelijk probleem dat om een oplossing vraagt. Wel hebben accountants recht op een zorgvuldige en deskundige deugdelijke wet- en regelgeving en een professionele beroepsorganisatie. De NBA moet dringend op de schop. En eeenieder die het woord "examenfraude"in de mond heeft genomen moet vertrekken.

Tom Nierop

Er zijn mensen die geloven dat cultuurverandering mogelijk is zonder structuurverandering, ook al is voor elke nuchtere waarnemer al jaren duidelijk dat dit een illusie is. Is het pure naïviteit of iets anders? Zijn al die cultuurprojecten, -programma’s, -projecten, -trajecten, -trainingen, -workshops, -seminars, -babbels en wat al niet meer, gewoon een lucratief businessmodel? Een goedbetaalde bezigheidstherapie voor consultants en mensen in organisaties die verder niet veel anders te doen hebben? Een bewuste afleidingsmanoeuvre misschien, om de echte problemen niet te hoeven benoemen en aanpakken? Of zijn het al die dingen tegelijk? Hoeveel jaren en ‘incidenten’ moet het nog duren voor men de keizer in zijn volle naaktheid waarneemt?

Roy Gorter

Heel veel woorden, maar geloof dat het er op neer komt dat de NBA de invulling van de PE minder vrijblijvend gaat maken en meer voor de leden gaat invullen?

De kennistoets vind ik top. De overige verplichte thema's zijn heel wisselend. Sommigen leken meer de opleidingsbureaus te helen dan de accountants. Maar als verplichte thema's inhoudelijk sterk worden ingevuld zou ik daar ook wel voor zijn.

Wat ik me wel afvraag Berry: als je dertien jaar algemeen directeur van de NBA bent geweest en daarmee eindverantwoordelijk voor dat beleid en nu constateert dat "het beter kan en moet", ben je dan de meest geschikte persoon om dit als "programmadirecteur Cultuur en Beroepsontwikkeling" te kunnen realiseren?



Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.

Relevantie Datum