Er zullen altijd mensen zijn die onder druk verkeerde keuzes maken als ze een training moeten afronden of een toets moeten halen, meent Arjan Brouwer. Boos zijn daarover levert zelden iets goeds op.

Discussie Column 07 november 2023

Boos

Soms betrap ik mezelf erop dat ik boos of op zijn minst zwaar geïrriteerd ben, op iemand vanwege de fout die die persoon maakte en waarvan ik dan 'last' heb. Bijvoorbeeld als ik in een kilometerslange file stond en dan langs de veroorzakers van het ongeluk rijd. Ik realiseer me dan ook wel weer snel dat het eigenlijk nergens op slaat dat deze emotie zich van mij meester maakt. De veroorzakers van het ongeluk hebben het niet expres gedaan en zeker niet om mij dwars te zitten. Ze voelen zichzelf op dat moment waarschijnlijk slechter dan wie ook.

Afgelopen maand heb ik het weer ervaren en hield het gevoel langer aan. Hebben de accountants die hun collega's dachten te helpen door antwoorden met ze te delen, niet nagedacht over de gevolgen die dat kon hebben voor de hele sector? Beseffen de collega's die die antwoorden vervolgens gebruikten bij hun toets wat ze andere accountants daarmee aandeden? Al jarenlang werken heel veel accountants op allerlei manieren met vallen en opstaan aan kwaliteitsverbetering en zette de sector grote stappen waarop we echt trots op kunnen zijn. Maar in één keer voelt het alsof het allemaal voor niets was. Alsof alle accountants in de beklaagdenbank zitten en met wantrouwen worden bekeken. Dat de hele sector straks 'straf' krijgt en wordt geconfronteerd met ingrepen, die misschien pijn doen maar niet bijdragen aan werkplezier, attractiviteit van het beroep of kwaliteit van de controle.

Ik ga ervan uit dat de mensen die mede de veroorzaker zijn van de negatieve berichtgeving over de sector niet over deze consequentie nadachten en dat ze zich daar nu zelf toch vooral ook slecht over zullen voelen. Hun accountantstitel bleek ze niet immuun te hebben gemaakt voor verleidingen en ze bleken niet ethisch verheven te zijn boven de rest van de mensheid. Sommigen zouden misschien zeggen dat je overal goede en slechte mensen hebt en dat dat onder accountants niet anders is. Maar dat is ook te gemakkelijk. Ik denk dat alle goede mensen verkeerde keuzes kunnen maken. Sterker nog: Als iemand nog nooit aan het einde van een dag of week heeft teruggedacht aan een gemaakte keuze waarvan hij of zij achteraf spijt heeft en zich voorneemt om dat een volgende keer beter te doen, is dat dan een teken van foutloosheid of van gewetenloosheid? Het is gewoon heel hard werken om iedere dag de juiste keuzes te maken. Dat vereist intrinsieke motivatie, maar ook een omgeving die je daarin scherp houdt. Bijvoorbeeld via het kwaliteitsbeheersingssysteem van de accountantsorganisatie en het toezicht van de AFM daarop, de gedrags- en beroepsregels en het tuchtrecht.

Als het gaat om trainingen en toetsen, dan zullen er altijd mensen zijn die op enig moment de druk voelen dat ze de training moeten afronden of de toets moeten halen en de verkeerde keuze maken wanneer ze in de verleiding worden gebracht. Het is gebeurd bij opleidingen van lagere school (Cito-toetsen) tot universiteit (examens, onderzoeksresultaten) en door zowel studenten als docenten, maar bijvoorbeeld ook bij CBR-theorie-examens en bij tests voor piloten (in de Verenigde Staten). Of het nu gaat om toetsen, of bijvoorbeeld om het halen van financiële of andere targets in het bedrijfsleven of de publieke sector. Zodra er iets van afhangt kunnen mensen in de verleiding komen om een verkeerde keuze te maken en zo de uitslag in hun voordeel te beïnvloeden. Ik denk dat dat verschijnsel zich niet beperkt tot bepaalde sectoren, verdienmodellen, organisatievormen, landen of culturen. Het risico bestaat overal en moet ook overal worden gemitigeerd. De tot nu toe bekende feiten suggereren dat dat risico in de sector is onderschat en geven aanleiding tot serieuze actie om de beheersing ten aanzien van educatie te verstevigen.

Daarnaast geeft het aanleiding om beter te kijken naar de kennis die voor accountants van belang is en wat de meest effectieve manier is om te zorgen dat ze over de kennis beschikken die ze in een specifieke situatie nodig hebben. Een e-learn met een toets kan daarvoor geschikt zijn, maar dat is lang niet altijd het geval. Fysieke cursussen, peergroup learning, interactieve en intensieve discussies in kleine groepen en dossiercoaching dragen vaak veel meer bij aan het leren van een professional dan een e-learn. Daarnaast geloof ik sterk in het gebruik van technologie waarmee kan worden gezorgd dat accountants de voor hen relevante informatie krijgen aangereikt op het moment dat ze het nodig hebben. Dat verhoogt de leermotivatie en het leereffect sterk. Niemand zit immers te wachten op de verplichte cursus die voor hem of haar niet of nauwelijks relevant is.

Op dit vlak verbetering realiseren, is een uitdaging die de sector direct moet oppakken en iets dat eigenlijk gewoon heel leuk is om aan te werken. Boosheid en negatieve energie leveren zelden iets goeds op. Laten we het daarom snel omzetten in positieve energie en de leerervaring voor iedere accountant verbeteren.