Het is goed om het geven van zekerheid bij duurzaamheidsinformatie ook open te stellen voor andere partijen dan alleen accountants, meent Arjan Brouwer. Dat geeft blijk van zelfvertrouwen.

Discussie Column 17 oktober 2023

(Zelf) vertrouwen

De enige maatschappelijke verantwoordelijkheid van een onderneming is het maximaliseren van de winst. Je kunt je bijna niet voorstellen dat iemand dat standpunt vandaag de dag in Nederland hardop uitspreekt. Hoe anders was dat in de jaren zeventig. Milton Friedman zette deze aandeelhoudersvisie in 1970 uiteen in zijn essay in The New York Times en heeft daarmee lange tijd invloed gehad op het denken over de rol van ondernemingen.

Inmiddels is er in Europa en delen van de rest van de wereld een breed besef dat ondernemingen een bredere maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben. En die maatschappelijke verantwoordelijkheid wordt steeds groter, gezien de toenemende maatschappelijke uitdagingen om de planeet leefbaar te houden. Op die verantwoordelijkheid worden ze ook in steeds sterkere mate aangesproken. Bijvoorbeeld via de publieke opinie, rechtszaken en door overheden die aanpassingen in de bedrijfsvoering afdwingen via vergunningseisen en belastingheffingen.

Relevante en betrouwbare informatieverschaffing over de impact van duurzaamheidsaspecten op de onderneming en over de impact van de onderneming op duurzaamheidsvraagstukken is dan ook van belang voor zowel financiële belanghebbenden als voor andere stakeholders. Voor accountants is een rol weggelegd via de bij deze informatie te verstrekken assurance; enerzijds de controle van de jaarrekening en anderzijds de (limited) assurance bij het duurzaamheidsverslag.

Het is goed om te zien dat veel studenten en accountants die rol graag vervullen, ondanks de uitdagingen die dat op korte termijn met zich meebrengt. In diverse uitingen, waaronder een aantal consultatiereacties op de consultatie voor de implementatiewet duurzaamheidsrapportering, zie ik ook dat accountants(organisaties) met zelfvertrouwen uitleggen waarom zij bij uitstek geschikt zijn om assurance te verstrekken bij deze informatie. Aan dat zelfvertrouwen heeft het accountants de afgelopen jaren nog wel eens ontbroken.

Nog mooier is wat mij betreft dat de meeste accountants(organisaties) niet pleiten voor exclusiviteit voor de accountant waar het assurance bij duurzaamheidsverslaggeving betreft, maar zich positief uitspreken over de mogelijkheid dat ook anderen dan accountants assurance verstrekken bij duurzaamheidsverslagen. Dat is nog veel meer een uiting van zelfvertrouwen. Accountants kunnen immers zelf wel vinden dat ze hier een nuttige rol kunnen vervullen, maar het is nog veel krachtiger als ze het oordeel daarover overlaten aan ondernemingen en hun stakeholders.

En het is om meerdere redenen verstandig om dit open te stellen voor andere partijen. Bijvoorbeeld omdat het een oplossing kan zijn voor het capaciteitsvraagstuk dat kan ontstaan door de extra assurancewerkzaamheden. Maar ook omdat een wettelijk voorbehouden recht op langere termijn niet goed is voor de accountancysector. Het is goed als accountants hun waarde bewijzen in concurrentie met anderen en zichtbaar wordt dat accountants niet alleen worden ingeschakeld als dat wettelijk verplicht is, maar ook als ondernemingen voor anderen kunnen kiezen. Het is goed als duidelijk wordt of en waarom ondernemingen en hun stakeholders meer vertrouwen hebben in het oordeel van een accountant, dan dat van een andere assuranceverstrekker. En toetreding van andere partijen zal ook meer inzicht geven in de effecten van andere organisatievormen. Het is niet ondenkbaar dat door private equity gehouden organisaties, beursfondsen en andere organisaties assurance opdrachten gaan uitvoeren. Het zou zo maar kunnen dat, al dan niet via het toezicht, dit nieuwe inzichten op gaat leveren over organisatie-aspecten die wel of juist niet bijdragen aan de kwaliteit waar de accountantsorganisaties hun voordeel mee kunnen doen.

En wat kunnen accountants doen om hun rol te pakken en een waardevolle bijdrage te leveren aan betrouwbaarheid en relevantie van informatie over duurzaamheidsaspecten? Een aardige start is het lezen van de ESRS-en, COS 3810N en de recent uitgebrachte ISSA (International Standard on Sustainability Assurance) 5000. Daarnaast natuurlijk het volgen van trainingen gericht op duurzaamheidsverslaggeving en assurance daarbij, een logisch PE-onderwerp voor de komende jaren. Maar iets waar accountants nu direct al hun rol kunnen en moeten pakken, is het zorgdragen voor een goede vertaling van duurzaamheidsaspecten naar het bestuursverslag en de jaarrekening die dit jaar opgesteld worden op basis van de huidige wet- en regelgeving. Door serieus werk te maken van de risico-inschatting op basis van COS 315R en duurzaamheidsrisico's daarin bewust mee te nemen. En door bij de controle van (de toelichting over) schattingen op grond van COS 540 te zorgen dat de jaarrekening goed inzicht geeft in de mate waarin duurzaamheidsaspecten van invloed zijn op belangrijke schattingen.

Want de verantwoordelijkheid van de accountant ten aanzien van relevante en betrouwbare informatie over duurzaamheid is niet iets van de toekomst, maar van nu. Daar moeten de gebruikers van de jaarrekening ook nu al op kunnen vertrouwen.