Het accountantsberoep wordt aan alle kanten dichtgetimmerd met checklists, templates en standaarden, aldus Omar El Messaoudi. Tijd om de roep om verandering eens inhoud te geven.

Discussie Column 31 augustus 2022

Maak de kreet concreet

Wat gebeurt er als je iets dichttimmert? De bewegingsmogelijkheid neemt af en er komt weinig tot geen licht meer door.
Wat heeft onze sector nodig? Bewegingsmogelijkheid en licht. De mogelijkheid om te ontwikkelen, te innoveren en ruimte voor nieuwe inzichten, frisse ideeën en een jonge aanwas.
Welke ontwikkeling merk ik op en krijg ik terug van accountants die ik heb gesproken? Het beroep wordt dichtgetimmerd!

Toen ik jaren terug voor het eerst een accountantskantoor binnentrad, genoot ik volop van mijn toenmalige coach. Het was een manager. Een echte accountant. Hij bevestigde het plaatje wat ik van een accountant had. Een scherpe, maar toch sociaal sterk onderlegde professional die goed gebruikmaakt van het brein. Door een situatie goed te analyseren en in gesprek te gaan met klanten en stakeholders kwam hij met een plan. Het was niet meteen een waterdicht plan, maar dat maakt niet uit. Gaandeweg werd er bijgespijkerd en niet dichtgetimmerd. Ik zag geen lange vragenlijsten, checklists of dikke bundels. Af en toe bladerde hij door de NV COS. De eigen ervaring, de ervaringen van anderen en het brein werden optimaal benut. Hij was er niet alleen om te controleren, maar ook om te inspireren en te motiveren. Ik zag de accountant vaker met de klant zitten dan achter de eigen laptop. Hij werd ook niet als een verplicht nummertje gezien, noch als vervelend ervaren. De klanten konden niet wachten om de accountant weer over de vloer te zien. Eindelijk weer de vertrouwenspersoon. Eindelijk weer de persoon die het bedrijf verder helpt.

Als ik nu om mij heen kijk, merk ik op dat de ziel van een échte accountant langzamerhand lijkt te verdwijnen. Het beroep wordt van alle kanten aangevuld. Alles moet dicht. Voordat een wond zichtbaar is, worden de pleisters al opengerukt. Overal wordt een template, vragenlijst of standaard voor bedacht. De omvang neemt toe. Zie bijvoorbeeld COS 315 als het om standaarden gaat.
De denkruimte wordt steeds meer ingeperkt. Een accountant wordt sneller een structuur in geduwd, waardoor de blik van ruim naar nauw gaat. De gesprekken met klanten gaan vaker over het invullen van templates en vragenlijsten. Als de vinkjes, kleurtjes en bijlagen goed staan en alles netjes in het dossier hangt, dan slapen wij iets lekkerder.

Een gastspreker tijdens het young profs-festival Happy@Work sloot zijn betoog af met een aantal treffende woorden. Het was overigens geen accountant. Een blik van buiten naar binnen dus. Hij gaf aan dat het noodzakelijk is om te voorkomen dat wij als accountants langzamerhand veranderen naar een tool of interface die door verdere automatisering grotendeels of volledig kan verdwijnen. Als wij veranderen in checklist en templatebeheerders, wordt dat risico wel vergroot. Onze kracht ligt en lag in het kunnen analyseren van een organisatie, het in gesprek gaan met klanten, het denken in risico's, het sparren met verschillende professionals, up to date blijven en het samenbrengen van verschillende factoren om tot een plan, advies of ander product te komen. Een vraag van mij aan jou, beste lezer: Kijk jij vaker vanuit een organisatie naar je dossier, of kijk je vaker vanuit je dossier naar een organisatie?

Ik weet ook wel dat templates en vragenlijsten een hulpmiddel kunnen zijn om zaken wat aan te scherpen. Als het bij hulpmiddelen blijft is het prima. Het formuleren van standaarden om de essentiële stappen niet te missen snap ik ook. Het willen opschrijven wat de accountant van A tot Z moet doen, snap ik wat minder. We dreigen uit de bocht te vliegen. Wellicht zijn we al uit de bocht gevlogen. Ik wil nogmaals benadrukken dat dit niet slechts mijn eigen optiek is. Op verschillende evenementen en uit verschillende interviews komt dit telkens naar voren. Het beroep wordt er niet aantrekkelijker op.

Zoals in mijn eerdere opinies vaak naar voren komt, houd ik van positiviteit en actie. Ook als je uit de bocht bent gevlogen, kun je weer de weg op raken. Hier is wel actie voor vereist. De kreet is er nu al een tijdje. De kreet om verandering. Het wordt tijd dat die kreet concreet wordt gemaakt.

Ik spoor de verantwoordelijken aan om bijvoorbeeld het volgende te doen (hier wil ik best aan meehelpen):

• Stel een delegatie/commissie samen die op een frequente basis de standaarden kritisch doorloopt. Schrappen wat niet essentieel is moet het uitgangspunt zijn. Geef het beroep weer aan de accountants.
• Stel een delegatie/commissie samen die de digitale dossiers doorloopt en overbodige, niet essentiële templates, vragenlijsten en stappenplannen schrapt.
• Stel standaarden op en richt digitale dossiers in op een dusdanige manier dat de bewegingsruimte van accountants weer vergroot wordt en het brein weer constant geprikkeld wordt.

Bovenstaande moet uiteraard verder worden uitgewerkt, maar ik wil hiermee wel alvast een denkrichting meegeven.

Ik sluit af met een Japans gezegde: Een kikker in een put weet niet hoe groot en hoe mooi de zee is.