Wanneer een accountantskantoor pas na zes jaar opnieuw wordt getoetst, kan dat leiden tot een 'hangmatmodus', meent John Weerdenburg.

Discussie Column 03 juni 2022

Zesjaarlijkse toetsing maakt groep kantoren 'kwaliteitslui'

Eind mei/begin juni begint het weer: de NBA-toetsing voor accountantskantoren. Voor veel accountants is dat een spannende tijd. Die spanning is niet eens zozeer toe te schrijven aan het feit dat de toetsers een oordeel gaan vellen over de opzet, het bestaan en de werking van het kwaliteitssysteem. Welnee. De spanning wortelt dieper. Veel accountants ervaren de toetsing als een nieuw examen wat zij als accountant moeten afleggen; een verse proeve van vakbekwaamheid. Ben je je titel nog steeds waard, of is het net als met autorijden - hoe langer je je rijbewijs hebt, des te nonchalanter je soms stuurt?

Vanuit mijn rol begeleid ik al vele jaren de toetsingen. Vanuit die ervaring zie ik een tweedeling in kantoren. Het ene type kantoor werkt met een kwaliteitssysteem dat altijd op orde is (en borgt dit ook vaak door aansluiting bij een serviceorganisatie). Het andere type kantoor gaat pas aan de slag met het kwaliteitssysteem nadat de aankondiging van de toetsing op de mat valt (reactief). De frequentie van de toetsing werkt dit reactieve gedrag ook wel iets in de hand. Wanneer een 'type 2'- kantoor weet dat het pas na zes jaar opnieuw wordt geselecteerd voor een toetsing, leidt dat niet zelden tot een 'hangmatmodus' in relatie tot het kwaliteitssysteem. Er resteert genoeg tijd om het in de tussenliggende periode rustig aan te doen met de kwaliteitsmaatregelen.

Waarom kiest de NBA voor deze aanpak? Bij een kascontrole kondigen we onze komst toch ook niet aan? Kan dat nou echt niet anders, rechtvaardiger? Sinds de introductie van de NVKS is elk kantoor verplicht om een jaarlijkse evaluatie uit te voeren van het kwaliteitssysteem en om dit ook vast te leggen. In de monitoringvragenlijst vraagt de NBA hier ook expliciet naar.

Die jaarlijkse evaluatie is een prachtig instrument voor de NBA om risicogericht te kunnen toetsen. De route is kort en krachtig: treed als eerste op tegen kantoren die de evaluatie niet uitvoeren. Vraag vervolgens om de evaluatie te uploaden, om de kwaliteit te kunnen beoordelen. Hieruit kan blijken hoe serieus een kantoor de verplichting neemt. Tegelijkertijd wordt daarmee recht gedaan aan de kantoren die zich wel doorlopend inspannen om de evaluaties naar behoren op te pakken en uit te voeren.

Kwaliteit blijft nooit uit zichzelf op peil - daarvoor moet je altijd iets doen.