De huidige aandacht voor duurzaamheidsinformatie doet volgens Wim Bartels denken aan de dagen van World Online en de internethype. Accountants moeten professioneel-kritisch naar informatie blijven kijken.

Discussie Column 19 december 2022

World Online geeft wederom risico's

Het was eind maart 2000. Met een collega zat ik als forensisch accountant aan tafel bij een van de partijen die te maken had met de schade veroorzaakt door de beursgang van World Online. U weet het misschien nog, of heeft er wel eens over gelezen. Nieuwe economie en kleurige rozen. We staan voor weer zo’n situatie. En accountants hebben een belangrijke rol.

Hoe zat het ook alweer? Nina Brink startte in 1995 het bedrijf World Online, om heel Europa te kunnen aansluiten op het internet. Een geweldige nieuwe ontwikkeling, die bekend kwam te staan als de Nieuwe Economie, met World Online als hét symbool daarvan. Heel succesvol. Zo succesvol dat het bedrijf in maart 2000 met veel mediageweld naar de beurs ging. Maar drie weken later was de pret over. Koers gehalveerd, Nina Brink ontslagen. Want? Ze had in de periode voor de beursgang aandelen verkocht tegen een veel lagere koers dan de introductiekoers. Beleggers waren niet op de hoogte geweest.

Dat was niet helemaal juist. De desbetreffende verkoop stond wel degelijk in het prospectus. Op pagina 99 weliswaar en zonder de prijs (die zeven keer zo laag was als de introductiekoers), maar toch. De beweringen in de media van mevrouw Brink waren niet geheel hetzelfde als wat in het prospectus stond en dat creëerde mede de hype van de beursgang. Overigens werd ze later vrijgesproken van aansprakelijkheid.

Wat was nu onze taak? Om te kijken naar de transparantie van het prospectus als geheel en de vermeldingen over de verkoop van aandelen in het bijzonder. In dat onderzoek leerde ik dat iets er wel feitelijk kan staan, maar nog niet per se voldoende duidelijk is voor de lezer en dat dat tot grote schade kan leiden. En ook dat iets wel juist kan zijn, maar soms niet volledig. En over structuur, duidelijk woordgebruik, heldere boodschappen.

We staan nu weer voor een Nieuwe Economie. Eén die de aandacht voor het milieu en sociale omstandigheden, naast governance en ethisch handelen, op de kaart zet. De Europese Unie wil het doel behalen om in 2050 een duurzame economie te hebben en daarvoor is ook betere en gestandaardiseerde verslaggeving nodig. De Corporate Sustainability Reporting Directive en de verder uitgewerkte European Sustainability Reporting Standards gaan dat reguleren en afdwingen, van alle grote bedrijven in de Europese Unie (en ook van bepaalde bedrijven daarbuiten).

Met een Nieuwe Economie komen altijd risico's van misdragingen. Dat zagen we met de tulpenmanie. Dat zagen we bij de internethausse. Dat zien we nu met de cryptobubble. En dat gaan we zien bij de Nieuwste Economie. De eerste tekenen zijn er inmiddels al. Artikelen over greenwashing verschijnen steeds vaker. We kunnen er op wachten dat dit binnenkort voorbij greenwashing gaat en fraude wordt; niet ‘een betekenis met mooie woorden geven aan iets dat feitelijk juist is’, maar doelbewust informatie verdraaien, verhullen of weglaten om zo een voordeel te behalen.

En dat brengt me bij de rol van de accountant, in business of extern. Het voorbeeld van World Online laat zien dat woorden er toe doen. Wat dacht u bij de eerste regel hierboven, waar ik schreef dat ik er als 'forensisch accountant' zat? Waarschijnlijk iets met fraude. Dat was in onze opdracht echter niet aan de orde, die ging over transparantie. Welk woord je toevoegt of weglaat, geeft kleuring aan de feiten.

We zullen dus als accountants vooral naar het verhaal moeten gaan kijken. De gevallen van greenwashing gaan (bijna) nooit over de data op zichzelf, maar steeds over het verhaal dat erover wordt verteld of de bewering die erover wordt gedaan.

Dat betekent ook terug naar de principes van verslaggeving in de accountantscontrole over duurzaamheidsinformatie. Is het verslag duidelijk voor een geïnformeerde lezer? Is de structuur helder? Sluiten de boodschappen over de data en de prestaties aan bij de onderliggende documentatie en is de toelichting volledig? Want het gaat niet zozeer om wat er staat, maar vooral ook om wat er niet staat.

Laten we ons gezond verstand dus laten prevaleren, in dit voor velen nieuwe gebied, en weer met de juiste professionele oordeelsvorming naar de informatie kijken. Als we als accountants alleen de nadruk leggen op de data, dan missen we de gevallen waar bedrijven over de schreef gaan en kunnen we ons opmaken voor een volgende golf van negatieve pers, als uit andere informatie blijkt dat de beweringen van het bedrijf niet kloppen. En die kans is groot, want tegenwoordig staat dankzij Nina Brink alles uit de world online.