De afkorting NBA staat voor Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants. Denken en werken we als NBA nog vanuit het perspectief van de individuele beroepsbeoefenaar, vraagt Kris Douma zich af.

Voorzitterscolumn 25 oktober 2022

Nog steeds een beroepsorganisatie voor individuele accountants?

Na tien maanden NBA-voorzitterschap vragen sommige leden (en niet-leden) me waar mijn '100 dagen bevindingen' blijven. Dat lijkt mode onder bestuursvoorzitters. Dan hebben ze voldoende informatie vergaard om een agenda voor de komende vijf jaar te presenteren, met een stelligheid die me telkens weer verbaast. Overigens halen veel bestuursvoorzitters die vijf jaar helemaal niet. Bovendien maakt een bestuursvoorzitter van een organisatie zoals de NBA geen 'strategie' in z'n eentje. Wel heeft het bestuur een traject ingezet onder de noemer 'strategische update', waarover spoedig meer, onder andere op de ledenvergadering. Vanzelfsprekend heb ik daar (vanuit het prioritaire belang van het ‘vertrouwen in het maatschappelijk verkeer’) mijn observaties ingebracht, waarvan ik er graag één deel. De NBA lijkt namelijk in toenemende mate een brancheorganisatie te worden.

Toen ik in 2015 projectleider was voor de invoering van de 53 maatregelen 'In het publiek belang' en onder andere meewerkte aan de vertaling daarvan naar het niet-oob segment (wat we nu 'reguliere vergunninghouders' noemen), realiseerde ik het me misschien nog niet voldoende. Maar terugkijkend valt op dat de meeste maatregelen niet op het beroep waren gericht, maar op de kantoren. Slechts acht maatregelen waren gericht op de individuele accountant en de rest (45 maatregelen) 50-50 gericht op ofwel NBA en AFM, ofwel de kantoren.

Al die maatregelen zijn in lijn met de bestaande vier kerntaken van de NBA: goede beroepsuitoefening, eer en stand, opleiden en collectieve belangenbehartiging, maar wel overwegend gericht op het kantoor/de accountantsorganisatie. Acht jaar later staan deze onderwerpen nog steeds prominent op de NBA-agenda en op de agenda van de Stuurgroep Publiek Belang. Ook de commissies die naar de sector hebben gekeken (MCA en CTA) richten hun aandacht op tal van 'kantoorissues'. De afgelopen jaren heeft de AFM veel aandacht besteed aan de kwaliteit van de controledossiers bij de kantoren en de wijze waarop accountantsorganisaties de kwaliteit van hun wettelijke controles duurzaam verbeteren. Aangestuurd door de kwartiermakers kijken we naar audit quality indicators, die ook een hoog 'kantoorgehalte' hebben. Ten slotte ligt er een wetsvoorstel waarin de NBA als publiekrechtelijke organisatie een 'aanwijsbevoegdheid' krijgt voor controleplichtigen die geen accountantsorganisatie (!) kunnen vinden.

In de dagelijkse praktijk zien we eveneens het toenemende belang van de kantoororganisaties en zien we ook waar het begint te schuren. De ondertekenende accountant is in het overgrote deel van de controles leider van een team. Vaak zitten daar zelfs mensen in die in andere landen werken. Bovendien zitten in het team steeds meer verschillende specialisten. Er wordt soms een forensische expert ingevlogen. Er kijkt een OKB'er mee. Bovendien zijn niet alle teamleden accountant. Steeds vaker zullen ook IT-experts, ESG-deskundigen of duurzaamheidsspecialisten deel uitmaken van zo'n team. Toch tekent de accountant nog als individu, en 'geniet' (sic) daarbij eventueel van de daaraan gekoppelde tuchtrechtelijke consequenties. Vanuit de praktijk ontstaat de vraag 'wie' er nu eigenlijk 'tekent' voor dat 'getrouw beeld': de individuele accountant of het kantoor? Zowel het dagelijkse werk als de opeenstapeling van maatregelen van de afgelopen jaren, de rol van accountants in de samenstelpraktijk bij de NOW-controles en bij de terugbetaling van opgelopen belastingschulden door mkb-ondernemingen, roepen ook daar steeds meer kantoorgerichte vragen op.

Maar de afkorting NBA staat nog steeds voor Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants: lees individuen! Dus niet 'Nederlandse Brancheorganisatie van Accountantskantoren'! Of is de NBA in de praktijk ongemerkt die richting al lang ingeslagen? Denken en werken we als NBA nog wel vanuit het perspectief van de individuele beroepsbeoefenaar? Als we, met behoud van onze publiekrechtelijke status, de koers richting 'Nederlandse Brancheorganisatie van Accountantskantoren' maken, hebben we dan wel bedacht wat dat betekent voor de NBA, voor het soort organisatie die de NBA is, voor de activiteiten, voor de service, de dienstverlening aan leden, voor de bestuurlijke governance van de NBA, voor de wet etc.?

Het zijn vragen die de afgelopen maanden bij mij zijn opgekomen. Over deze vragen spreekt het NBA-bestuur de komende tijd graag met leden, kantoren en belanghebbenden. Ik heb nog geen antwoorden, maar hopelijk wel uitdagende vragen?