Zijn eerste maand als NBA-voorzitter dwingt Kris Douma om niet alleen vooruit, maar ook terug te kijken.
Discussie ColumnDe blik vooruit
Januari is een natuurlijke maand om de blik naar voren te richten. Maar mijn eerste maand als NBA-voorzitter dwingt mij ook om terug te kijken. Ik ben dat verplicht aan u als leden, aan de sector en aan onze stakeholders. Want het jaar eindigde moeizaam voor de NBA met, naast bereikte voortgang en lof, ook kritiek op het NBA-bestuur. Met verschillende critici heb ik inmiddels gesproken. Het is mijn intentie om te verbinden en juist de kracht van tegenspraak te gebruiken om het als NBA en beroep beter te doen. Toch is het nodig en onvermijdelijk om nog een keer in het verleden te duiken. De directe aanleiding hiervoor, naast de kritiek die in december geuit werd, zijn vragen die Marcel Pheijffer recent aan de NBA stelde. Ik neem u hierin mee en geef hierbij direct aan dat ik daarbij in detail moet treden om zorgvuldig en volledig te zijn.
NBA is afhankelijk van input leden
Ik hecht eraan duidelijk te stellen dat voor de NBA de input vanuit de sector van groot belang is. Het gaat vaak om lastige, soms ook technische dossiers, waar de NBA in de beleidsvoorbereiding graag gebruikmaakt van de expertise en capaciteit van de kantoren (groot en klein) alsook individuele leden. Dat daarbij eigen belangen een rol kunnen spelen, is niet te vermijden en ook begrijpelijk. Juist dat vereist alertheid en robuuste procedures, die waarborgen dat de NBA optreedt vanuit het belang van de gehele sector en in het publiek belang. We realiseren ons dat er daarbij soms fouten worden gemaakt. Niemand is perfect. Maar belangrijk is wel om fouten en/of onvolkomenheden te (h)erkennen en daar de lessen uit te trekken.
Een brief aan de minister
Voorjaar 2020 sprak de Tweede Kamer over de onafhankelijkheid van advocaten bij 'zelfonderzoeken' en het gebruik van het verschoningsrecht. Aanleiding was berichtgeving in de pers en de aankondiging van de minister om de voor- en nadelen en mogelijke regulering van dit zelfonderzoek te evalueren. Vraag daarbij kon zijn of dergelijk onafhankelijk feitenonderzoek beter kon worden verricht door een (forensisch) accountant in plaats van door een advocaat, die juist wordt geacht 'partijdig' te zijn voor de klant. Om de positie van de NBA kenbaar te maken verzocht toenmalig voorzitter Marco van der Vegte (tevens partner bij Deloitte) de afdeling Communicatie om, namens de werkgroep Fraude, een bericht te maken. Voor de inhoud van die te maken brief verwees hij naar een op de site van Deloitte gepubliceerd artikel van Gerrie Lenting (forensisch accountant, lid van de werkgroep Fraude en partner bij Deloitte). De NBA-brief werd op 8 juli 2020 verzonden naar de minister van Justitie en Veiligheid en de leden van de Vaste Kamercommissie Justitie & Veiligheid.
Schijn van belangenverstrengeling voorkomen
Hoewel de NBA-voorzitter in de veronderstelling was dat de inhoud van het genoemde artikel met de NBA-werkgroep Fraude was afgestemd, bleek dat niet zo te zijn. Leden van die werkgroep plaatsten (achteraf) kanttekeningen bij zowel het proces als de inhoud. De overige bestuursleden waren niet betrokken bij dit initiatief (ook niet gebruikelijk), noch de directeur (afwezig in verband met vakantie). Afgezien van de inhoud, kon door de gevolgde procedure en de 'dubbele petten' de indruk worden gewekt van een één-tweetje tussen twee Deloitte-partners. In de discussie die daarop volgde hebben zij per ommegaande hun excuses voor de gevolgde werkwijze aangeboden aan bestuur, bureau en werkgroep. Marcel Pheijffer heeft het bestuur van de NBA erop gewezen dat die excuses ook publiekelijk hadden moeten worden gemaakt, omdat de brief was gestuurd aan zowel de minister van Justitie en Veiligheid als aan de leden van de Vaste Kamercommissie. Het NBA-bestuur heeft naar aanleiding van de vragen het gevolgde proces nogmaals gereconstrueerd en betreurt het dat door onvolkomenheden in de gevolgde procedure inderdaad de schijn van belangenverstrengeling kon ontstaan.
Zorgvuldigheid met het gesproken woord geboden
Marcel Pheijffer maakte er voorts bezwaar tegen dat een citaat van de toenmalige voorzitter van de NBA (gemaakt tijdens de 'Dag van de Financial' op 27 september 2018), over zijn betrokkenheid (buiten het auditteam) bij de start van het spitteam dat onderzoek deed bij een bekende Zuid-Afrikaanse meubelgigant, kort na publicatie op diens verzoek uit het betreffende artikel op Accountant.nl is verwijderd. De toelichting op dat verzoek was dat het betreffende citaat passend was in de context van dat congres, maar buiten de context van het congres anders kon worden geduid. Zorgvuldigheid met het gesproken woord is belangrijk, maar als er door de uitspraken misverstanden kunnen ontstaan, is het ook van belang die te corrigeren. Toch is dit vanuit journalistiek oogpunt lastig, want daar geldt immers dat 'het gesproken woord telt' en een correctie achteraf wordt met opgetrokken wenkbrauwen bekeken. Accountant.nl bestaat dit jaar vijftien jaar en is naast een belangrijke bron van nieuws voor leden ook een vrijplaats voor debat. Persoonlijk vind ik het bijzonder goed dat de NBA met Accountant.nl een plek biedt waar accountants en andere geïnteresseerden in alle openheid vrijelijk van gedachten kunnen wisselen over het vak. Natuurlijk onder de voorwaarde van fatsoenlijke omgangsvormen: spelen op de bal, niet op de persoon.
Lessons learnt en blik vooruit
Het is belangrijk gemaakte fouten en/of onvolkomenheden onder ogen te zien, ervan te leren, om het in de toekomst beter te doen. Dat vereist dat het NBA-bestuur maatschappelijk alert en bereid is in het publieke domein haar nek uit te steken, maar ook bereid is daarover verantwoording af te leggen. Bij de timmerman mag de deur niet scheef hangen, bij accountants mag geen twijfel bestaan over hun professioneel-kritische instelling, hun 'rechte rug' en optreden in het publiek belang. Ik hoop dat de keuze voor een niet-accountant als voorzitter kan bijdragen aan de onafhankelijkheid van de besluitvorming van het NBA-bestuur. De positie van werkgroepen en hun leden gaan we beter regelen. Om zelfs de schijn van belangenverstrengeling te voorkomen, heeft het NBA-bestuur besloten een 'vier-ogen-principe' te introduceren, waarbij formele brieven van de NBA naar onder andere AFM, bewindslieden en parlement altijd meegelezen en ondertekend worden door zowel de voorzitter als een medebestuurslid en/of de directeur van de NBA. Het NBA-bestuur wil laten zien dat het open staat voor kritische geluiden en in het publiek belang op zoek gaat naar de beste manier om invulling te geven aan haar rol op de driesprong leden-stakeholders-bureau. Samen met de leden van de NBA: 'de blik vooruit'.