De accountant zit gevangen in een web en moet overleven binnen de kaders van wet- en regelgeving, aldus Jeffrey Bekkerin. Filosofie kan daarbij helpen.
Discussie ColumnDe nieuwe NBA-voorzitter is een filosoof
De accountant zit al tijden 'gevangen'. De ooit levenslustige bedrijfsadviseur is omgevormd tot een angstige financieel-deskundige die continu om zich heen kijkt voor gevaar. Diens bestaansrecht wordt ontleend aan de wet, omdat de controleplicht daarin is verankerd. Los daarvan bestaan er duizenden pagina's wet- en regelgeving waarmee de accountant rekening moet houden. De accountant zit als het ware gevangen in een web en moet overleven binnen de kaders van wet- en regelgeving. Dat web geeft het ecosysteem energie, maar zorgt er ook voor dat er geen energie van binnenuit kan ontstaan.
Onze mogelijkheden om te innoveren nemen door deze constellatie af. We kunnen hooguit efficiënter gaan werken door slimmer om te gaan met IT, maar alles moet ook dan netjes binnen de lijntjes blijven. Buiten de lijntjes kleuren vinden we eng; het kan onze identiteit aantasten en is daarom voor velen onwenselijk. Het ecosysteem waarin accountants leven is een gevangenis geworden, het web van wet- en regelgeving is verworden tot de belangrijkste waarheid die accountants kennen. Het geeft ons een zekere mate van zekerheid, maar we zijn niet vrij. Vrijheid is nodig om op zoek te gaan naar een nieuwe waarheid. De roep om vrijheid hoor je hier en daar, maar deze krijgt nog geen echt gehoor.
Meer ruimte voor filosofie in de opleiding is een goed begin om meer ruimte en vrijheid te genereren. In de filosofie staat immers de zoektocht naar de waarheid centraal. Een goed begin dus in de opleiding; maar ondertussen gaan we in de praktijk gewoon verder in het web waarin we gevangen zitten.
Bewakers (zoals toezichthouders, rechters, onderzoekscommissies, media) zien soms onze kwelling en hebben met ons te doen. Ze geven accountants hulpmiddelen en handvatten om verder te komen en om ons in de goede richting te ontwikkelen. We krijgen (gedeeltelijk) toegang tot het bewakerssysteem. We mogen zelfs uit onze cel om een dialoog met bewakers te voeren. Regelmatig nodigen ze ons uit voor groepssessies, waarin we kunnen vertellen hoe we ons voelen.
Het luisterend oor is fijn, maar het geeft geen echte oplossing. We kunnen eigenlijk alleen dromen van een nieuwe waarheid, als we tijdens het luchten de wolken over de muren zien drijven. Kunnen we de waarheid wel vinden in gevangenschap, of kan dat alleen in vrijheid? Ik vermoed het laatste. Hoe kunnen we ontsnappen? Onze bewakers staan open voor dialoog, waardoor de deur naar vrijheid op een kier staat.
Hoe ziet de accountancy in vrijheid eruit? Laten we beginnen te filosoferen door de vraag te stellen: hoe zou onze wereld eruitzien als er geen wettelijke jaarrekeningcontrole zou bestaan? Wat is dan onze rol en hoe zouden we die willen invullen? Dit soort vragen kunnen ons leiden naar een nieuwe waarheid en vrijheid. Maar zolang we dergelijke vragen niet (durven te) stellen en geen antwoorden formuleren waar de meerderheid achter staat, kunnen we praten tot we een ons wegen en maatregelen blijven nemen. Dan draaien we echter een rondje in zelfgekozen gevangenschap.
Mijn boodschap is helder: de filosofie kan ons helpen bij het uitbreken uit ons web, de gevangenschap, onze cel. Ik hoop dan ook dat de nieuwe NBA-voorzitter straks dit soort filosofische vragen durft te stellen én te (laten) beantwoorden. Een voorzitter die een nieuwe waarheid ontdekt en die een stevig fundament voor de toekomst bouwt. Geen cel, maar een open ruimte waarin ons bestaansrecht niet ter discussie staat. Waarin nut en toegevoegde waarde onomstreden zijn. Waarin vrijheid, creativiteit en innovatie welig tieren.
We hebben niets aan 'bestuursklonen'; dat is meer van hetzelfde. We hebben wel iets aan iemand die actief het voortouw neemt en buiten de kaders van het huidige systeem kan en wil denken. Iemand die daar voor accountants en stakeholders zit en niet voor zichzelf (of zijn kantoor). We hebben een filosofisch ingestelde voorzitter nodig, iemand die helpt een nieuwe waarheid te formuleren. Iemand die bewakers ervan kan overtuigen dat accountants buiten de gevangenismuren meer en effectiever vertrouwen kunnen toevoegen, ten behoeve van het maatschappelijk verkeer.