Laten we werk maken van het opheffen van de geheimhoudingsplicht voor de communicatie tussen accountants, meent Arjan Brouwer.

Discussie Column 02 juli 2021

Fraude?! Ssssst….

Accountants en accountantsorganisaties zijn, enkele uitzonderingen daargelaten, verplicht tot geheimhouding van gegevens of inlichtingen waarvan ze het vertrouwelijke karakter kennen of redelijkerwijs moeten vermoeden. Geheimhouding heeft een belangrijke functie. Tijdens de controle komt de accountant in aanraking met vertrouwelijke informatie en als iemand vertrouwelijke informatie deelt met de accountant, moet diegene erop kunnen vertrouwen dat de accountant deze informatie vertrouwelijk behandelt. Als iemand daar niet op kan vertrouwen, zal deze nog wel een keer extra nadenken voordat hij of zij informatie deelt met de accountant.

Het is over het algemeen ook niet de taak van de accountant om rechtstreeks stakeholders te informeren over zaken die de gecontroleerde organisatie betreffen, maar om erop toe te zien dat de gecontroleerde organisatie zelf relevante en betrouwbare informatie verstrekt. Als de gecontroleerde organisatie informatie achterwege laat die noodzakelijk is voor het vereiste inzicht, of deze informatie verkeerd weergeeft, dan komt dat tot uitdrukking in de controleverklaring.

Maar met enige regelmaat knelt de geheimhoudingsplicht ook. Vertegenwoordigers van beleggersorganisaties VEB en Eumedion hebben in het verleden bijvoorbeeld opgeroepen tot meer openheid van de accountant in specifieke gevallen, of in het algemeen over communicatie tussen de accountant en de gecontroleerde organisatie, zoals de aan management en rvc gerapporteerde tekortkomingen in de interne beheersing (‘management letter’). Accountant Mazars, die in een specifieke situatie een reactie gaf op een dergelijk verzoek van de VEB, kreeg echter een tik op de vingers van de rechter. Grote veranderingen ten aanzien van de geheimhoudingsplicht zullen dan ook nog heel wat discussie vergen. Maar in deze column wil ik ingaan op een specifiek aspect waar de accountant naar mijn mening meer communicatiemogelijkheden moet krijgen ten behoeve van een effectievere controle, namelijk in het geval van vermoeden van fraude, corruptie of omkoping.

Als maatschappij willen we fraude, corruptie en omkoping uitbannen. Ook de accountant vervult daarbij een rol. Maar de geheimhoudingsplicht zoals we die nu kennen helpt daar niet bij en ik kan me niet voorstellen dat deze aansluit bij de maatschappelijke verwachtingen. De geheimhoudingsplicht zorgt ervoor dat accountants soms met één hand op hun rug moeten vechten tegen fraudeurs. Stel bijvoorbeeld dat onderneming A en gemeente B beide worden gecontroleerd door aan accountantsorganisatie X verbonden accountants. Stel nu dat de accountant van onderneming A vermoedt of vaststelt dat een medewerker van de onderneming iemand bij gemeente B omkoopt, in ruil voor de gunning van opdrachten. Wat zou de maatschappij verwachten? Natuurlijk dat accountantsorganisatie X dit aan beide kanten uitzoekt en zorgt dat het probleem aan beide kanten wordt aangepakt.
Maar wat zeggen de regels? “Ssssst…. accountant van onderneming A, niets zeggen tegen je collega die gemeente B controleert. Dit moet je wel geheimhouden. Hopelijk ontdekt hij het zelf.”

Wat mij betreft is het niet wenselijk, en maatschappelijk onuitlegbaar, dat in een situatie als deze de geheimhoudingsplicht geldt. Als een fraude is vastgesteld kan de accountant nog eisen dat de onderneming als onderdeel van het herstel ook de andere partij informeert en anders de opdracht teruggeven. Maar juist bij een vermoeden van fraude kan het de effectiviteit van het onderzoek ten goede komen als het onderzoek aan beide kanten plaatsvindt en wordt afgestemd. Zeker als dezelfde accountantsorganisatie beide betrokken organisaties controleert, zou de maatschappij toch mogen verwachten dat de eindjes aan elkaar worden geknoopt ten behoeve van effectieve fraudedetectie en -bestrijding.

En als we nog een stap verder gaan, zouden we dan niet moeten willen dat ook accountants van verschillende accountantsorganisaties in dergelijke situaties zonder meer met elkaar kunnen communiceren, ten behoeve van effectief onderzoek bij vermoedens van fraude of omkoping? Voor de gecontroleerde organisatie kan in dat geval nog steeds worden gewaarborgd dat ook voor de andere accountant een geheimhoudingsplicht geldt, als het gaat om de communicatie met derden.

Dus laten we werk maken van het opheffen van de geheimhoudingsplicht voor communicatie tussen accountants. Want een extra paragraaf over fraude in de controleverklaring is mooi, maar echte communicatie ten behoeve van fraudebestrijding is beter.