Probleemgestuurd onderwijs zou goed kunnen passen bij onderwerpen voor accountancystudenten, die vragen om een bredere benadering, aldus Margreeth Kloppenburg.

Discussie Column 29 januari 2021

Probleemgestuurd onderwijs

Recent woonde ik online een bijeenkomst bij georganiseerd door het NRO, met als thema 'Nieuwe richtingen na de pandemie'. Alleen al die laatste drie woorden onderstreepte ik in mijn hoofd meteen hoopvol.

De inleiding werd verzorgd door prof. dr. Teun Dekker, met daarin onder meer aandacht voor de wijze waarop in Maastricht al jarenlang ervaring is opgedaan met probleemgestuurd onderwijs (of zoals je het ook vaak aantreft: de PBL-methode, Problem Based Learning). Die ontwikkeling liep redelijk gelijk op met het competentie- en vraaggericht (hoger) onderwijs, dat in 1998 zijn intrede deed.

Probleemgestuurd onderwijs vindt zijn oorsprong aan medische faculteiten in Noord-Amerika en staat een duidelijke onderwijsfilosofie voor. Die resulteert in een aanpak waarbij het leerproces en onderzoekend vermogen van de student centraal staat en een maatschappelijk probleem als vertrekpunt neemt. De student leert om stapsgewijs op zoek te gaan naar kennis die bijdraagt aan een oplossingsrichting. En om vanuit verschillende (multidisciplinaire) perspectieven steeds meer in te zoomen op het voorliggende probleem. Een aanpak waarvan ik denk dat het heel wel zou passen bij onderwerpen voor accountancystudenten die vragen om zo'n bredere benadering. En die studenten wellicht ook beter voorbereidt op (knap lastige) vraagstukken in de maatschappij, die vragen om verbeeldingskracht en inventiviteit.

Nu wil het geval, en hoe fijn is dat, dat er in het Journal of Accounting Education (45) een artikel staat van Lynne Wyness en Fiona Dalton over hun ervaringen met deze PBL-methode met accountancystudenten in Engeland. En wel heel specifiek op zo’n breder onderwerp, namelijk duurzaamheid. Zij concluderen (op basis van een beperkte etnografische studie bij een cohort studenten gedurende twee semesters) dat studenten het een belangrijk onderwerp vinden in hun opleiding tot accountant. En ook dat PBL een geschikte methode is om het onderwerp op de kaart te zetten. Ze doen kennis op van verschillende aspecten van duurzaamheid in relatie tot hun beoogde vak en de methode werkt ook motiverend; het vergroot de interesse van de studenten in het onderwerp.

Het aardige is dat het artikel ook verwijst naar de zogeheten wicked problems en dat redelijk hoopvol benadert. Hoop is sowieso een belangrijk element in het aanleren van deze methode aan studenten. Het geloof dat je met elkaar in staat bent om een probleem op te lossen door er onderzoek naar te doen, er verschillende perspectieven op los te laten en te leren je eigen opvattingen (en die van anderen) kritisch te bevragen.

De PBL-methode is behoorlijk gestructureerd en procesmatig. Je doorloopt zeven stappen met de groep. De kwaliteit van de bijeenkomst staat of valt met de bijdrage die studenten leveren. In het beste geval ben je de sjaak als student als je je niet hebt voorbereid, omdat de groep daar dan last van heeft in het gesprek. Ook rouleert het voorzitterschap van de groep, zodat iedere student aan de beurt komt en aangehaakt moet blijven om die taak goed te vervullen. Dat verstevigt ook het uitgangspunt dat ieder, mogelijk verschillend, perspectief van waarde is. De student die de discussie leidt heeft als taak dat eenieder aan het woord komt en de leerdoelen worden behaald.

Dat klinkt alsof een docent niet veel hoeft te doen, maar de crux zit in de voorbereiding. Hij of zij moet zeer goed overzicht hebben van bronnen, bereid zijn mee te lezen en te denken met nieuwe perspectieven en in staat zijn om de studenten goed bij het voorliggende probleem te houden. Producten die studenten opleveren bestaan uit tussentijdse papers, presentaties en definitieve papers, met bronnen uiteraard. 

In het kader van het project Auditpedia zoeken we naar geschikte onderwijsvormen die accountancystudenten in staat stellen onderwerpen die van belang zijn voor hun toekomst bij de kop te vatten, onder leiding van hun docenten. Deze vorm zou ik graag uitwerken met collega's, onder meer aan mijn eigen Hogeschool Utrecht, maar wat mij betreft ook breder.

Ik sluit deze link bij, omdat de sprekers ook essays schreven over veel meer relevante onderwerpen, zoals ook de mentale gesteldheid van de studenten. En er is ook een digitaal magazine uitgebracht, voor wie het gemist heeft. Daarin treft u ook een foto aan met drie studenten, waarvan eentje mijn zoon is. Ik had dus het bijzondere moment in mijn leven dat ik vakmatig naar een symposium keek en daar mijn eigen kind zag optreden. De meest waardevolle feedback op deze column heb ik dan ook al binnen. "Heel cool, mam!"