Hoe herken je bedrijven die zich succesvol kunnen aanpassen in de door corona sterk veranderde omgeving, vraagt Jeffrey Bekkerin zich af.

Discussie Column 14 juli 2020

De accountant als betrouwbare toekomstvoorspeller

Ik begeef mij op gevaarlijk terrein, want accountants doen van nature liever niet aan toekomstvoorspellingen. Maar misschien blijken die toch mogelijk? Ik ga niet de winst of omzet voorspellen. Ik probeer wel te kijken of we kunnen voorspellen welk bedrijf op langere termijn een fundamentele verandering in zijn omgeving gaat overleven. Ik doe dit aan de hand van een verhaal over twee teams die een berg willen beklimmen in veranderlijk klimaat. Aan jullie de vraag: welk team zal het snelste de top bereiken?

Een van de belangrijkste dingen bij het beklimmen van een berg zijn de weersverwachtingen. Het bepaalt onder andere welke route je kiest en welke uitrustig en klimvaardigheden je team nodig heeft om de top te bereiken. Teamleider A bestudeert het weer grondig, en met behulp van geavanceerde risicomodellen en technologie kiest hij vervolgens een route die het team het snelste en meest efficiënt omhoog brengt. Hierdoor kan hij een team van klimmers selecteren die allemaal al een keer een soortgelijke route hebben geklommen en daardoor weten wat ze te wachten staat. Ook de uitrustig wordt aangepast aan de weervoorspellingen en de gekozen route. Het team heeft daardoor minder uitrusting nodig en hoeft minder gewicht mee te dragen, waardoor het sneller kan klimmen.

Teamleider B doet het anders en heeft minder vertrouwen in de weersvoorspelling. Hij kiest voor allrounders in zijn team die met meerdere routes ervaring hebben. Ook kiest hij ervoor om voldoende uitrusting mee te nemen, die bij verschillende weersomstandigheden gebruikt kan worden. Het nadeel is wel dat zijn team daardoor meer gewicht mee moet dragen en minder snel kan klimmen.

Als de weersvoorspelling blijkt te kloppen zal team A als eerste de top bereiken: het team kan het snelste klimmen, omdat het minder gewicht hoeft te tillen en alle teamleden kennen de route op hun duimpje. Team B draagt meer gewicht en zal gedurende de klim de route nog moet leren kennen, waardoor het later zal aankomen op de top.

Maar wat nu als tijdens de klim onverwachts de weersomstandigheden veranderen – bijvoorbeeld regenval - en beide teams halverwege de berg een andere route moeten kiezen? Een route die een andere uitrusting en klimvaardigheden vergt. Team B zal dan als eerste boven zijn, omdat dat zich kan aanpassen aan de veranderende omstandigheden en daardoor kan blijven klimmen. Het is misschien dan wel niet het meest efficiënte team, maar het heeft altijd een grotere kans om de top te behalen in een omgeving waarin het weer niet goed te voorspellen is.

Het verschil tussen beide teams wordt bepaald door hun organisatiestructuur. Het is die structuur, die een voorspellend karakter heeft. Als we kijken naar beide teams, dan is de structuur van team A algoritmisch georganiseerd en daardoor erg efficiënt. Dit is een goede structuur voor een team dat opereert in een stabiele en beheersbare omgeving. Echter, een relatief kleine onverwachte verandering in de omgeving (zoals regen in ons voorbeeld) kan een omslagpunt veroorzaken. Een verandering met grote gevolgen, want het vereist een reorganisatie van het team, andere klimvaardigheden, extra geld om andere uitrusting te kopen en natuurlijk tijd. En dan ga we er gemakshalve vanuit dat het ook allemaal goed wordt ingevoerd en het nieuwe team snel en effectief kan samenwerken. En ook veronderstellen we dat het team veiligheid vooropstelt en niet willens en wetend door klimt.
De structuur van team B is anders en zorgt ervoor dat het team zich wel kan aanpassen aan veranderende weersomstandigheden. Het is meer condition based georganiseerd, wat de vereiste variëteit geeft om te reageren op veranderingen. Ook de diversiteit van het teamleden en de meegebrachte uitrusting is belangrijk, omdat het team zichzelf hierdoor tijdens de klim kan herorganiseren en zo de route kan aanpassen. De aanwezigheid van deze condities is de basis voor de wendbaarheid van het team. Het zijn dezelfde condities die je aantreft bij complexe adaptieve systemen (waarover ik eerder schreef).

Natuurlijk is dit voorbeeld sterk vereenvoudigd, maar door de organisatiestructuur van bedrijven op deze wijze op wendbaarheid te beoordelen en deze te toetsen aan de eigenschappen van een complex adaptief systeem, kan je prima iets zeggen over de wendbaarheid. Daarmee kan ook een betrouwbare voorspelling worden gedaan ten aanzien van de vraag of een bedrijf zich succesvol kan aanpassen aan omgevingsveranderingen.

Als accountant beoordeel je ook de organisatiestructuur van een bedrijf om risico's te signaleren en richting te geven aan je controleaanpak. Dus waarom zou je deze informatie niet gebruiken om je product te innoveren en ook iets te gaan zeggen over de toekomst, in plaats van alleen maar met het verleden bezig te zijn? Hoe goed zou dat zijn: de accountant als betrouwbare toekomstvoorspeller in tijden van verandering.