Wat is dat eigenlijk, een kwartiermaker, vraagt Omar El Messaoudi zich af.

Discussie Column 25 mei 2020

Kwartiermaker, heb je een kwartiertje?

Minister Hoekstra van Financiën heeft twee kwartiermakers benoemd voor het aanjagen van de implementatie van de aanbevelingen voor het accountantsberoep. Toen ik dit las had ik een dubbel gevoel. Aan de ene kant vond ik het goed dat er meegedacht wordt van 'buitenaf' en men met initiatieven komt. Aan de andere kant dacht ik: Hoe hebben wij het als sector zo ver laten komen? Wij, die altijd in control willen zijn en waarbij het toetsen van processen, systemen en cijfers even vanzelfsprekend is als het drinken van koffie. Kunnen wij het niet zelf? Wat moet het maatschappelijk verkeer denken? We hebben er een oppas bij, zo lijkt het. Ik ben het woordje kwartiermaker gaan opzoeken.

Kwartiermaker is van oorsprong een militaire term voor troepen die vooruit worden gestuurd om voorbereidingen te treffen, voordat de rest van de militairen arriveren. In overdrachtelijke zin: iemand die belast is met de voorbereiding, de organisatie van iets geheel nieuws; voorloper, wegbereider.

Als ik bovenstaande definitie erbij neem, denk ik dat de accountancysector al vol zit met kwartiermakers. Veel kantoren zijn afgelopen jaren aan de slag gegaan met de verschillende aanbevelingen. Afdelingen om de interne voortgang te monitoren zijn uit de grond gestampt. Zonder solide wetenschappelijk onderzoek (of het gebruik van de aanwezige onderzoeken) en data-analyse (ons eigen kindje) is naar mijn mening te snel geconcludeerd dat er een kwartiermaker moet komen omdat de huidige situatie niet werkt. Als het de kantoren (met alle capaciteit, aanwezige specialisten en de aanwezige druk) niet gelukt is, waarom zou het (met alle respect) twee personen wel lukken? Wat is de rol die zij gaan vervullen? Gaan zij daadwerkelijk alle kantoren langs om te toetsen of de aanbevelingen ingevoerd zijn? Om dit te doen moeten ze de kantoren goed kennen en een lange periode analyseren. Wat zijn dan de vervolgstappen als er niet voldaan is aan een aanbeveling of twee? Gaan deze twee personen langs de kantoren of gaan de kantoren langs deze twee personen? Zitten ze dan ergens op een kantoortje in Den Haag en moet je als kantoor een afspraak maken om je resultaten te presenteren? Wie controleert de kwartiermakers? Wordt er een geheel team aan data-specialisten en wetenschappers omheen gebouwd om de impact van de aanbevelingen te toetsen? Krijgen zij een mandaat of moet men de kwartiermaker eerder als een sparringpartner zien? De sector zit al vol met dat laatste. Hoeveel uur gaat hier wel niet in zitten? In een kwartier gaat het zeker niet lukken.

Er zweven nog te veel vragen rond. Vragen die ik ook aan collega's gesteld heb, maar waarop het antwoord vaak uitbleef. Ik ben zeker geen pessimist, eerder een realist. Ik hoop dat we als sector wel blijven nadenken over bepaalde aanbevelingen en niet klakkeloos alles overnemen. Zeker wanneer daar geen solide wetenschappelijk onderzoek of data-analyse aan ten grondslag ligt.

Als ik in oplossingen begin te denken en het fenomeen kwartiermaker toch een kans wil geven, dan denk ik niet aan een persoon of twee. Ik denk dan aan een geheel nieuwe instantie naast de AFM, tussen de sector en de AFM in, of binnen de AFM met voldoende draagkracht en een mandaat om conclusies en consequenties te verbinden aan geboekte resultaten door kantoren. Een centrale instantie met in elk kantoor een afgevaardigde (of meerdere) die tussentijdse toetsing uitoefent maar ook zorgt voor bijsturing. Er moet geen cultuur van toetsen en straffen gecreëerd worden, eerder een cultuur van leren en groeien. Ik ben dan ook geen voorstander om een kantoor gelijk te straffen en publiekelijk te delen wanneer niet aan bepaalde aanbevelingen voldaan wordt. Ik ben eerder een voorstander van het in gesprek gaan met elkaar en te zorgen voor bijsturing waar nodig. Passende consequenties worden pas genomen wanneer men herhaaldelijk in verzuim raakt.

Als we tot slot teruggaan naar de definitie van kwartiermaker, zien we termen als voorloper en wegbereider terugkomen. Ik denk dan aan een instantie die het juiste voorbeeld laat zien en de weg naar ontwikkeling en verbetering voor de sector bereidt. Het is zaak om deze vervolgens samen te bewandelen. Ik moedig ook aan om het gesprek aan te gaan met de jonge en toekomstige generatie accountants.