Op wie of wat oriënteert de accountant zich, wanneer wet- en regelgeving ons in de steek laat in tijdruimten van overgang zoals nu, vraagt Margreeth Kloppenburg zich af.

Discussie Column 27 maart 2020

Waarden in tijden van corona

Het zijn rare tijden. Zo raar dat je bij alles wat je maar probeert te schrijven ook meteen realiseert dat 'het' er allemaal niet zo toe doet. Wel is wat er nu gebeurt een bevestiging van een belangrijke waarheid in het leven. Dat de werkelijkheid vele malen grilliger is dan we ooit hadden kunnen bevroeden.

Uw beroepsgroep steekt, net als veel andere beroepsgroepen, veel tijd in het wetenschappelijk onderbouwen van werkwijzen als basis van het professionele handelen. En met die noeste arbeid is ook niets mis, behalve wanneer je gaat geloven dat je daarmee de werkelijkheid hebt geknecht. Die werkelijkheid, en dat krijgen we dezer dagen iets te goed geïllustreerd, is vele malen muddy-er en messy-er dan de exactheid van methoden en modellen suggereert.  

Er is een citaat dat ik op dit punt graag deel, van Donald Schön uit zijn beroemde boek The reflective practitioner uit 1983. Hij formuleert daarin het volgende: "In the varied topography of professional practice, there is a high, hard ground where practitioners can make effective use of research-based theory and technique, and there is a swampy lowland where situations are confusing ‘messes’ incapable of technical solutions."

In dat moeras zijn we wel beland met elkaar. De wereld is anders geworden in een paar weken tijd en er wordt een beroep gedaan op onze inventiviteit en veerkracht. Zo slalom ik, waarschijnlijk net als u, nu thuis tussen de online lerende jeugd (met hilarische situaties in Classroom waar vooral docenten zoekend zijn in het managen van een online groep: "jullie moeten hier allemaal even 'hoi' typen nu") en een echtgenoot die probeert te werken met zijn team en vooral heeft te dealen met uitvallende VPN-verbindingen vanwege beveiligingsvereisten. We proberen er maar wat van te maken met elkaar (ken ik trouwens nog een goed lied over!) en doseren de aanhoudende zorgelijke nieuwsberichten.  

En vermoedelijk, op dit moment in tijd - bij gemis aan een algemene norm over hoe te handelen in een uitzonderlijke situatie als deze - wordt er ook bij u een sterker beroep dan anders gedaan op uw eigen inzicht, waarbij uw persoonlijkheid als accountant wellicht een grotere rol speelt. Ik citeer hier deels uw eigen Limperg, die daarbij ook schreef over 'afwijkingen die ontstaan in tijdruimten van overgang, waarin zich nieuwe verkeerseisen ontwikkelen'.

Nu bijna drie jaar geleden deden wij vanuit de Stichting Beroepseer met hulp van de NBA een onderzoek onder openbaar accountants. Onze vraag was daarbij: op wie of wat oriënteert u zich wanneer wet- en regelgeving u in de steek laat, bijvoorbeeld in tijdruimten van overgang waar we nu in verkeren. Wij waren benieuwd naar dat ene stukje professionele ruimte binnen uw vakgebied (alwaar u dapper weerstand biedt tegen een ieder die zich goedbedoeld aan bemoeit met de kwaliteit van uw werk) waar je in de weerbarstige beroepspraktijk en de ill-defined situations, teruggeworpen wordt op je eigen inschattings- en oplossingsvermogen.  

Het meest zwaarwegende oriëntatiepunt voor het handelen in de praktijk, wanneer wetten en regels u in steek laten, waren de eigen persoonlijke waarden. Het merendeel van de respondenten noemde integriteit en onafhankelijkheid als leidend. Het zijn waarden die in uitzonderlijke situaties als deze ertoe doen. En het is een uitgelezen moment om die waarden gezamenlijk waar te maken. U heeft dan misschien geen vitaal beroep, afgaand op het lijstje. Maar (mkb-) Nederland heeft u nodig om richting te krijgen uit het moeras op een manier die misschien ook aan u nog niet bekend is.

Ik wens u daar veel (praktische) wijsheid bij.