Weinig meldingen van ongebruikelijke transacties, nog veel minder die aangemerkt worden als verdacht. Hoe kan dat, vraagt John Weerdenburg zich af.

Discussie Column 10 maart 2020

Hebben we meldvrees, of schiet onze Wwft-kennis tekort?

Uit het jaarverslag 2018 van de Financial Intelligence Unit - Nederland (FIU) blijkt dat 281 accountants in dat jaar samen 1.987 meldingen van ongebruikelijke transacties hebben gedaan. Dat is op zich een flinke toename ten opzichte van 2017 (1.155 meldingen).

Van die 1.987 gedane meldingen zijn er 306 aangemerkt als 'verdacht'. Niet alleen het aantal meldingen is verrassend laag, maar ook het aantal verdachte transacties. Ligt dit aan 'meldvrees'? Of schieten we tekort op het gebied van onze kennis over de verplichtingen vanuit de Wwft?

Accountants en belastingadviseurs hebben als instelling (artikel 1a, Wwft) een meldplicht (artikel 15 en 16 Wwft) als een zakelijke relatie of transactie een risico heeft op witwassen of terrorismefinanciering. Sommige accountants associëren 'risico op witwassen of terrorismefinanciering' misschien als eerste - of vooral - met fiscale wantoestanden in verre buitenlanden, maar onder witwassen valt ook de oer-Hollandse belastingfraude. En dan niet alleen het opzettelijk doen van onjuiste aangifte(n), maar ook het achterwege laten hiervan. Kortom, veel accountants beseffen niet (voldoende) dat er bij belastingfraude een melding gedaan moet worden bij de FIU; de parate kennis over deze verplichting vanuit de Wwft schiet te kort.

Wat zou u doen?

Stel, u ontdekt bij uw cliënt een situatie waarbij er sprake zou kunnen zijn van witwassen (belastingfraude). Wat doet u dan? U kunt ervoor kiezen om de weg van de minste weerstand te nemen - "er wordt in het mkb altijd wel wat gerommeld" - en het daarbij laten. Of dat ook verstandig is, is wat anders. De meeste accountants zullen die afslag dan ook niet nemen, maar serieus bij zichzelf te rade gaan hoe ze deze situatie adequaat moeten aanpakken. De vraag is ook: waar eindigt 'wat sjoemelen' en waar begint fraude? Is uw klant, die mogelijk een onjuiste aangifte omzetbelasting heeft gedaan, ineens een fraudeur omdat hij wegens tijdelijke liquiditeitskrapte 'geschoven' heeft met verschuldigde omzetbelasting of de voorbelasting?

Spagaat

Als mkb-accountant bent u de vertrouwenspersoon van uw klant. De meldplicht vanuit de Wwft maakt inbreuk op die vertrouwensband. Immers, er bestaat een geheimhoudingsplicht richting de opdrachtgever, wat betekent dat het mogelijk is dat u een 'verborgen agenda' moet hanteren richting uw klant. Zeker als er na een melding nog een nader onderzoek volgt. Dat veroorzaakt een vervelende spagaat; het voldoen aan de meldplicht voelt als verraad van uw klant en dat is geen prettig gevoel. Met name niet wanneer de relatie met uw klant al geruime tijd bestaat, zich nooit eerder incidenten hebben voorgedaan en het contact tot nu toe altijd plezierig (en rendabel) is geweest.

Direct naar de vluchtheuvel?

Wanneer u een ongebruikelijke transactie meldt bij de FIU, springt u daarmee direct op een veilige vluchtheuvel. Het melden vrijwaart u namelijk van mogelijke strafvervolging, mits u te goeder trouw heeft gehandeld. Maar komt het daarna ooit nog goed met de zakelijke relatie tussen u en uw klant? Beschadigd vertrouwen laat zich nu eenmaal moeilijk helen en resulteert vaak in permanent afscheid.

Veel mkb-accountants kiezen daarom niet direct voor die vluchtheuvel. In plaats daarvan gaan ze liever een duidelijk c.q. stevig gesprek aan met hun klant, om hem of haar te bewegen weer op het fiscaal rechte pad te komen. Bij zo'n gesprek gaat het er niet alleen om dat u vanuit uw accountantsrol de feiten boven tafel krijgt die u houvast bieden voor uw beslissing. U wilt ook zien welk gedrag uw klant vertoont als u de druk opvoert en hem of haar met uw bevindingen confronteert. Maar de vraag of u gaat melden of niet, blijft lastig. Vooral omdat u zich voor een belangrijk deel zult moeten verlaten op subjectieve indicatoren.

Weinig meldingen en verdachte transacties

Terug naar de cijfers uit het FIU-jaarverslag: weinig meldingen, weinig verdachte transacties. Hoe kan dat? In mijn optiek heeft dat te maken met tekortschietende kennis bij accountants over de meldplicht. Daarnaast ben ik er van overtuigd dat een accountant alleen een melding zal doen als hij nagenoeg zeker is van zijn zaak. Dat strookt niet met het gegeven uit het FIU-jaarverslag dat slechts een op de zes meldingen verdacht is.

De oorzaak ligt vermoedelijk ergens anders; mogelijk bij gebrek aan handjes bij de FIU om alle meldingen te onderzoeken. Maar het is uiteraard makkelijk wijzen naar een ander; ook bij accountants ligt er een taak. Wij moeten ons beter verdiepen in de meldplicht. Als dat geen extra meldingen oplevert…