Om springlevend te blijven moet het accountantsberoep zijn studenten ook leren na te denken over bredere vraagstukken in de samenleving, betoogt Margreeth Kloppenburg.

Discussie Column 23 november 2020

Een boodschap voor het jubilerende vak

Kort geleden rondde ik samen met Roderik Meeder voor de tweede keer de training Spreken met Impact af voor studenten uit de praktijkopleiding van Nyenrode. Belangrijk onderdeel van de training bestaat uit het lezen, begrijpen en (ten dele) toepassen van het werk van Quintilianus, de auteur van het onvolprezen De opleiding tot redenaar, dat bijna tweeduizend jaar geleden tot stand kwam. Voordat u schrikt:, daar kunnen studenten accountancy uitstekend mee uit de voeten. Eentje legde zelfs moeiteloos verbanden tussen Quintilianus’ uitspraken en artikelen in de VGBA en de VIO.

Quintilianus' klassieker, dat onder meer de prachtige constatering doet dat een goed redenaar een goed mens dient te zijn, is namelijk zeer toegankelijk leesbaar gemaakt door Piet Gerbrandy. En ook al staat het hier al jaren in de kast, ik blijf het fascinerend vinden dat je een boek uit die tijd kunt lezen en er nog zoveel in herkent en verbindt met sprekers uit onze tijd. Die ervaring, gecombineerd met het advies om Twelve Angry Men (in de verfilming met Henry Fonda; zwart-wit, ook een hele ervaring voor studenten) te kijken, zie ik maar als mijn extra two cents op het gebied van retorische vaardigheden en overredingskracht. (Waarbij ik me realiseer dat het opgeteld nogal een mannending is, want de opleiding tot redenaar was enkel voor jongemannen en Twelve Angry Men, nou ja, dat geeft alleen als titel al aan waarom diversiteit van belang is, hoewel de film daar niet over gaat.)

Goed spreken, goed schrijven, helder denken en redeneren, het zijn belangrijke vaardigheden die binnen het onderwijs maar al te gauw geïnstrumentaliseerd worden aangeboden. Pyramides, schema's, stappen; structuur is key. En ten dele klopt dat. Het helpt het publiek immers om een verhaal en de afwegingen goed te volgen. Maar het helpt nog veel meer als je een goed idee hebt, een overtuiging, een centrale boodschap waar je warm voor loopt, iets waar je voor staat.

Studenten zelf laten nadenken over wat zij in hun vak voor een ander willen betekenen en hoe zij ervoor gaan zorgen dat ze niet alleen een goed redenaar worden, maar vooral ook een goed mens: dat veronderstelt onderwijs waarbij er breder wordt ingestoken dan via de instrumenteel-psychologische lijn. Het vraagt wellicht meer om een pedagogisch-filosofische lijn, waarbij studenten uitgedaagd worden na te denken over bredere vraagstukken in de samenleving.

In mijn zoektocht naar een betere terminologie dan de vermaledijde soft skills, trof ik onderstaand citaat aan uit 1788 (bijna recent vergeleken met Quintilianus) van Noah Webster, een beroemde Amerikaanse lexicograaf en onderwijshervormer. Hij formuleert het als volgt: "The virtues of men are of more consequence to society than their abilities; and for this reason, the heart should be cultivated with more assiduity than the head."

Ik vind dat een mooie boodschap voor het accountancyonderwijs, maar bovenal voor het jubilerende vak van accountant zelf: om met meer ijver vorm te geven aan dat hart, de komende jaren. Want alleen dan blijf je springlevend.