Björn Remmerswaal

Na het verschijnen van de eindrapportage van de Kwartiermakers toekomst accountancysector ging het kernteam aan de slag met het herijken van de Verordening op de beroepsprofielen van accountants. Nu ligt er een eerste concept.

Eerst nog even kort: wat is het beroepsprofiel en waarom wordt het herijkt?

"De verordening op de beroepsprofielen is wellicht een van de minst bekende verordeningen, maar wel een belangrijke. Het beschrijft de competenties die een accountant nodig heeft voor de uitoefening van het beroep, de werkvelden waarin accountants actief zijn, de kenmerkende werkzaamheden van accountants en welke opleiding nodig is om de accountantstitel te verkrijgen. Op basis van het profiel maakt de CEA de eindtermen voor de opleidingen. Omdat de samenleving voortdurend verandert, moet het beroepsprofiel periodiek aangepast worden. De kwartiermakers hebben gevraagd om het beroepsprofiel zo te herijken dat de opleiding en het beroep toekomstbestendig, aantrekkelijk en studeerbaar en haalbaar en uitvoerbaar is."

Wat zijn ten opzichte van het huidige profiel de belangrijkste veranderingen?

'Het profiel verduidelijkt het onderscheid tussen de RA- en AA-titels, waarbij de opleidingen zonder certificerende bevoegdheid voor RA en met certificerende bevoegdheid voor AA vervallen.'

"Fase 1 van de herijking richt zich op het vaststellen van de kerncompetenties van accountants en het aanpassen van de opleidingen, om deze aantrekkelijker en toegankelijker te maken. Het profiel verduidelijkt het onderscheid tussen de RA- en AA-titels, waarbij de opleidingen zonder certificerende bevoegdheid voor RA en met certificerende bevoegdheid voor AA vervallen. Er wordt gewerkt aan betere doorstroommogelijkheden voor AA's die RA willen worden en dit profiel stimuleert het combineren van theorie en praktijk in de opleidingen. Ook het belang van permanente educatie (PE) voor een leven lang leren wordt verankerd."

Wat zijn de beoogde veranderingen die in fase 2 worden doorgevoerd?

"In fase 2 maken we een onderscheid tussen beroeps- en opleidingstitel en verankeren we de verbeterde doorstroommogelijkheden van AA naar RA. En last but not least: fase 2 maakt geregistreerde specialisaties mogelijk, waardoor het accountantsregister fundamenteel zal veranderen, met een onderscheid tussen opleidings- en beroepstitels."

In het herijkte beroepsprofiel wordt veel aandacht besteed aan het zogenoemde 'DNA van de accountant' en competenties. Wat wordt daarmee bedoeld?

"Dit beroepsprofiel omschrijft de combinatie van kenmerken die een accountant nodig heeft voor de uitoefening van het beroep. Deze kenmerken vormen samen het 'DNA van de accountant'. Dat DNA bestaat uit de verschillende competenties die de accountant in staat stellen een belangrijke rol in de maatschappij te vervullen. Je zult opmerken dat het DNA overeenkomsten vertoont met de fundamenten van andere beroepen waarbij vertrouwen en deskundigheid een grote rol spelen. Onderscheidend is hier de VGBA. De accountant is een belangrijke steunpilaar in onze samenleving en het DNA reflecteert dat."

Hoe verhoudt deze herijking zich tot de aanbevelingen in het rapport 'Tijd voor Heldere Keuzes' van de Expertgroep Educatie en het rapport 'Stip aan de Horizon'?

"Deze herijking geeft opvolging aan de aanbevelingen in die rapporten. Niet alles wordt een op een overgenomen, onder meer omdat de adviezen van de Expertgroep Educatie op een breder vlak lagen dan de reikwijdte van fase 1 van de herijking. Daarnaast ontstonden er, op basis van verdere consultatie en reflectie door het kernteam, nieuwe inzichten. In de toelichting op de herijking bespreken we punt voor punt de aanbevelingen van de Expertgroep en de opvolging die daaraan is gegeven."

Er is veel gesproken over de certificeringsbevoegdheid voor de wettelijke controle door AA's. Door deze herijking vervalt de mogelijkheid daartoe op te leiden. Waarom?

'Studenten en AA's die de certificeringsbevoegdheid willen voor wettelijke controles, kiezen nu hoofdzakelijk voor de RA-route.'

"Laat ik vooropstellen dat het kernteam pleit voor een versterking van de positie van de AA in het mkb. Uit data blijkt dat er de afgelopen tien jaar vrijwel geen afgestudeerden vanuit AA Assurance zijn, het gaat om enkele studenten per jaar. Studenten en AA's die de certificeringsbevoegdheid willen voor wettelijke controles, kiezen nu hoofdzakelijk voor de RA-route. Er wordt momenteel slechts een gering percentage, schommelend tussen de 1 en 2 procent, van alle wettelijke controles uitgevoerd door AA's die niet ook RA zijn. Dit zijn duidelijke signalen, die de Expertgroep Educatie ook al heeft aangekaart. In plaats daarvan zien wij mogelijkheden om de doorstroom naar de RA-opleiding voor afgestudeerde AA's te stroomlijnen. Daarmee faciliteren we AA's die certificeringsbevoegd willen worden na hun opleiding tot AA."

Het MKB Platform pleit juist voor een certificeringsbevoegdheid voor alle AA's. Waarom kiest het kernteam daar niet voor?

"Alle AA's opleiden tot wettelijk controleur leidt tot ongewenste effecten voor de aantrekkelijkheid van de opleiding. Certificeringsbevoegdheid voor alle AA's verkleint de potentiële instroom bij de opleidingen. De markt (her)positioneert zichzelf al, met clustering van controles binnen een kantoor of in samenwerking met andere kantoren. Met dit voorstel van het MKB Platform kunnen we niet voldoen aan de opdracht om de opleiding aantrekkelijker en studeerbaarder te maken, want dan krijg je juist studenten in de samenstelmarkt die afzien van accountant worden, omdat er een verplichting voor verzwaring van studie en stage is voor de certificerende rol, terwijl ze dikwijls niet in een omgeving werken waar wettelijke controles worden uitgevoerd. Er zijn ook veel ondernemingen die geen behoefte heeft aan assurance, maar wel aan de dienstverlening door een accountant. Deze groep zou dan minder goed kunnen worden bediend."

Hoe kunnen AA's zich dan profileren ten opzichte van administratiekantoren?

"We vinden het uitermate belangrijk dat accountants werkzaam in het mkb de mogelijkheid hebben om zich te kunnen profileren ten opzichte van administratiekantoren, maar uit onze analyse blijkt dat die mogelijkheid niet in de certificeringsbevoegdheid ligt. Voor veel bedrijven in het mkb zijn AA's zonder certificeringsbevoegdheid al onmisbaar, zoals bij het voorbereiden van financieringsaanvragen, subsidieaanvragen en het geven van bedrijfsadvies. Wij willen de profilering op andere manieren verbeteren, door in samenwerking met de overheid en banken in accountantsprotocollen en leningconvenanten te borgen dat AA's assurance mogen verstrekken bij onder meer subsidies en leningen. Er is behoefte aan een verduidelijking welke assurance dienstverlening, anders dan wettelijke controle, door AA's wél mag worden uitgevoerd. Het kan zijn dat dit van invloed is op de inhoud van het curriculum en de praktijkstage."

Hoe werkt het dan voor AA's die toch wettelijke controles willen uitvoeren?

"Voor AA's die toch wettelijke controles willen doen, kijken we momenteel vooral naar het verbeteren van doorstroommogelijkheden naar RA. We zien namelijk dat studenten die wettelijke controles willen uitvoeren en AA's die willen doorstuderen nu al hoofdzakelijk de RA-route kiezen, ondanks het bestaan van de AA Assurance-opleiding. Wij willen in de opleiding tot RA stimuleren dat de theoretische opleiding een betere aansluiting met de praktijk van de trainee krijgt. We sluiten met deze ingrepen aan bij de aanbevelingen in de rapporten van de Expertgroep Educatie en van CEA en NBA."

Zijn er wijzigingen in deze herijking die specifiek gevolgen hebben voor accountants in business?

'RA en AA zijn in ons voorstel de opleidingstitels. Specialisaties als financial auditor, ESG-auditor etc. zijn de beroepstitels.'

"In fase 2 gaat het kernteam aan de slag met het definiëren van het onderscheid tussen de beroepstitel en de opleidingstitel en het mogelijk maken van specialisaties in het register. We hebben gekeken hoe dat is geregeld in de medische sector: arts is de opleidingstitel, cardioloog of huisarts en andere specialisaties de beroepstitel. RA en AA zijn in ons voorstel de opleidingstitels. Specialisaties als financial auditor, ESG-auditor etc. zijn de beroepstitels. In de huidige voorstellen voor fase 2 staat dat een accountant met een specialisatie die moet onderhouden, met een minimumaantal 'vlieguren' en bijbehorende PE-eisen. Wordt daar gedurende een bepaalde periode niet aan voldaan, bijvoorbeeld als een accountant werkt als accountant in business, dan vervalt uiteindelijk de specialisatie."

Ben je dan wel nog accountant?

"Ja, de accountant houdt dan wel de opleidingstitel. Dat is een belangrijk verschil met het rapport van de Expertgroep Educatie, waar Register-Auditor (RA) en Accountant Adviseur (AA) de beroepstitels zijn, die je kwijtraakt als je niet meer in dat werkveld werkzaam bent. Dat is ongewenst, omdat accountants in de breedte relevant zijn voor de maatschappij en zij in hun loopbaan wisselend in werkvelden werkzaam zijn, waar wel of geen specialisatie van toepassing is."

Nieuw in het profiel is een hoofdstuk over continue professionele ontwikkeling. Wat is de reden om dat in het beroepsprofiel op te nemen?

"Naast de sterke accountantsopleiding vereist het vak voortdurende professionele ontwikkeling, omdat accountants hun vak uitoefenen in een maatschappij die voortdurend verandert en innoveert. Accountancy is een vakgebied voor mensen die willen blijven leren en ontwikkelen. Dat is wat ons betreft een van de fundamenten van het beroep, die continue ontwikkeling hoort thuis in het beroepsprofiel. Dit is ook een belangrijk aspect dat het beroep zo mooi maakt: een leven lang leren geeft accountants een professionele toekomst waarin er altijd uitdaging en groei mogelijk is."

Wat is de verwachting voor de komende maanden?

"We hopen dat veel accountants dit beroepsprofiel omarmen en dat het voor iedereen de veelzijdigheid van ons boeiende, actuele en uitdagende vakgebied weerspiegelt. Goedkeuring van de Verordening is van belang, omdat de CEA de Verordening nodig heeft voor de herziening van de Eindtermen, waarmee de opleiders vervolgens hun onderwijsprogramma kunnen innoveren. Dit profiel en de wijzigingen die op stapel staan voor fase 2 bieden een stevige basis voor de toekomst, daar zijn wij van overtuigd."

Verwachten jullie veel discussie?

'We willen zoveel mogelijk studenten en bestaande accountants een profiel bieden dat leidt tot een professionele toekomst die inspireert en enthousiasmeert.'

"Ik hoop van wel, want de passie voor ons mooie vak raakt hopelijk iedere accountant. Met elkaar praten over de stip aan de horizon en de weg ernaartoe zijn daar een belangrijk onderdeel van. Veranderingen zullen uiteraard niet bij iedereen even populair zijn, maar we hopen dat iedereen in gedachten houdt dat er een opdracht ligt vanuit de Kwartiermakers toekomst accountancysector en vanuit de maatschappij, om ons beroep bestendig en met vertrouwen van alle stakeholders de toekomst in te loodsen. We willen zoveel mogelijk studenten en bestaande accountants een profiel bieden dat leidt tot een professionele toekomst die inspireert en enthousiasmeert. In de komende maanden gaan we het profiel op basis van alle feedback verder ontwikkelen, zodat we in juni een zo breed mogelijk gedragen document hebben waarmee we me met vertrouwen fase 2 kunnen beginnen."

Tot slot: op welke wijze kunnen leden feedback geven op de herijking?

"Allereerst raad ik belangstellenden aan zich aan te melden voor de discussiebijeenkomsten. Op 10 februari is er in de Jaarbeurs in Utrecht een discussiebijeenkomst met een focus op de positie van de AA.  Op 12 februari is er eveneens in de Jaarbeurs een discussiebijeenkomst met een focus op de positie van accountants in business. Ook de Afdelingen en Kringen organiseren vergaderingen over de Herijking van het beroepsprofiel. De data staan vermeld in de agenda op de website van de NBA. Ook belangrijk om op te merken is dat het herijkte profiel consultatievragen bevat. We moedigen iedereen aan die vragen goed door te nemen en digitaal te reageren."

• 'In balans met de toekomst' - Toelichting herijking Verordening op de Beroepsprofielen, inclusief consultatievragen
• Herijkte Verordening op de Beroepsprofielen
• Rapport Expertgroep Educatie: 'Tijd voor heldere keuzes'
• Rapport NBA en CEA: 'Stip aan de horizon'
• NBA-themapagina Herijking Beroepsprofiel