Nart Wielaard

U heeft het woord blockchain gelezen en u bent er nog? Dat is mooi, want velen zijn een jaar of vijf geleden na de eerste hype afgehaakt. Dat is begrijpelijk want blockchain was in de beginjaren nogal eens een oplossing op zoek naar een probleem. In het geval van Auditchain is dat echter zeker niet het geval. Lead architect Jason Meyers wil uw vak volgens een compleet ander model organiseren.

Een poging om dat simpel te beschrijven in een paar zinnen doet de complexe waarheid wat geweld aan, maar is voor deze rubriek toch de beste optie. Ook de wereld van rapportages dataficeert, bijvoorbeeld doordat jaarrekeningen niet alleen in 'vaste' vorm worden uitgebracht, maar ook in machine readable formats. Die data is ruwe grondstof waarmee iedere gebruiker naar wens wat kan boetseren. In zo'n wereld kan je als accountant een control schrijven en de achterliggende code daarvan op een blockchain (Auditchain) plaatsen. Die is dan jouw eigendom als zogeheten NFT (Non Fungible Token). Elke keer als een collega-accountant jouw code gebruikt om ergens zekerheid over te krijgen, word je als maker van die control daarvoor beloond met crypto-tokens AUDT.

'Een concreet reeds bestaand voorbeeld is een control die checkt of de vergelijkende cijfers van vorig jaar wel overeenkomen.'

Op deze manier kan er gaandeweg een bibliotheek met controls ontstaan. Denk bijvoorbeeld aan een control op de consistentie van data in een jaarrekening (tick and tie in Amerikaans accountantsjargon). Een concreet reeds bestaand voorbeeld is een control die checkt of de vergelijkende cijfers van vorig jaar wel overeenkomen. Het kan (vooral op enige termijn) echter ook gaan om controls die wat dieper gaan. Je kunt je bijvoorbeeld voorstellen dat een accountant een stuk code schrijft om automatisch vast te stellen of een rapport in een SAP-systeem betrouwbaar tot stand is gekomen. Een concullega kan die control dan toepassen in de omgeving van zijn eigen klant.

Man op de maan

Bent u er nog? Meyers omschrijft het zelf als volgt: "A web3 enabled financial disclosure automation and artificial intelligence based assurance protocol infrastructure that provides proof of financial and operational state of economic entities." Dat klinkt nog te ingewikkeld om de gemiddelde accountant te overtuigen en hij erkent zelf desgevraagd ook dat de communicatie over de hemelbestormende plannen nog niet goed genoeg is. Zijn doelstellingen - die hij met een dedicated team inmiddels al zeven jaar najaagt - zijn niet minder dan de spreekwoordelijke man on the moon: een nieuw model voor assurance najagen. Een model waarin een wereldwijde gemeenschap van auditors wordt gestimuleerd en beloond om mee te bouwen.

Wat pleit voor de ideeën van Meyers, is dat hij vanuit het perspectief van de gebruiker van informatie denkt. Neem bijvoorbeeld een investeringsbankier die bij een fusie of overname de financiële gegevens van organisaties op een bepaalde manier wil analyseren. Die moet nu een team een paar weken aan het werk zetten om dat te doen. Op termijn zou de bankier in de bibliotheek de juiste control er even uit kunnen halen om dat werk te laten doen. Of neem een gebruiker die meer geïnteresseerd is in duurzaamheidsprestaties van een organisatie. Deze kan juist weer andere controls uit die bibliotheek gebruiken.

Pacioli.ai

De million dollar question is: gaat dit hemelbestormende plan werken? Het eenvoudigste antwoord op die vraag is dat het nu al werkt: Meyers heeft naar eigen zeggen al veel gebruikers vanwege nieuwe MICA- en VARA-wetgeving die nieuwe cryptobedrijven verplicht hun whitepaper in een bepaalde structuur te leveren. En precies dat kan nu volautomatisch met Pacioli.ai, een product van Auditchain Labs AG. De talloze Web3-initiatieven die na deze wetgeving met de handen in het haar zaten, krijgen nu een oplossing in handen.

'De talloze Web3-initiatieven die na deze wetgeving met de handen in het haar zaten, krijgen nu een oplossing in handen.'

Maar Meyers wil niet stoppen bij deze nogal specialistische deelmarkt en is ervan overtuigd dat de hele audit op de schop moet. Al neemt hij de term audit liever niet in de mond. Hij heeft het liever over 'valideren', naar eigen zeggen omdat hij de toezichthouders nog niet wakker wil maken over het nieuwe model dat hij met zijn team bouwt.

Is het realistisch om te veronderstellen dat de audit zo grondig op de schop zal gaan? De gedachte is op zichzelf niet helemaal nieuw. Het Amerikaanse techmagazine Wired presenteerde in 2009 onder de noemer radical transparancy een manifest in die richting. De essentie daarvan: we hebben geen behoefte aan beter toezicht en strengere wetgeving maar aan een compleet nieuwe denkwijze: "Create an army of citizen-regulators. By giving everyone access to every piece of data – and making it easy to crunch – we can crowdsource regulation, creating a self-correcting financial system and unlocking new ways of measuring the market’s health." Het essay speelt met de gedachte dat ultieme transparantie van informatie kan leiden tot een hogere betrouwbaarheid dan in het huidige centralistische model, doordat het collectief de toezichthoudende en controlerende taken overneemt.

Andere inkomstenbron

In vijftien jaar tijd is die toekomstvisie bepaald nog geen werkelijkheid geworden. Het goede nieuws is echter dat Auditchain nu voor het eerst in de geschiedenis een infrastructuur biedt om die visie vorm te geven. Het minder goede nieuws is dat er schaalgrootte in collectief van deelnemers moet komen en dat het dan onontbeerlijk lijkt dat een of meer big four-kantoren hieraan meedoen. Zij moeten daartoe inzien dat er een heel andere inkomstenbron ontstaat, waarin accountants betaald worden per keer dat een door hen ontwikkelde control wordt gebruikt. Vooralsnog doen big four-partijen niet mee en dat lijkt dan ook een achilleshiel van dit initiatief.

'De grote uitdaging voor Meyers lijkt al met al te zijn hoe hij het vliegwiel op gang kan brengen op weg naar dit nieuwe model.'

Een vraag die bij die schaalgrootte ook een rol speelt: is het bedrijfseconomisch wel haalbaar om duizenden controls te bouwen voor specifieke omgevingen (van grote ERP-systemen tot simpele boekhoudpakketten)? Je wilt immers het liefst tijd investeren in een control die vaak wordt gebruikt (en dus veel oplevert). Bovendien zit er potentieel ook een ander addertje onder het gras. Hoe zit het met de aansprakelijkheidskwestie, als accountant A gebruikmaakt van een tool uit de bibliotheek die is ontwikkeld door B en die tool blijkt niet deugdelijk? Wie is er dan verantwoordelijk?

Vliegwiel

De grote uitdaging voor Meyers lijkt al met al te zijn hoe hij het vliegwiel op gang kan brengen op weg naar dit nieuwe model. Hij erkent dat het geen walk in the park zal zijn, maar heeft wel een strategie in zijn hoofd. En die begint met het creëren van bewustzijn dat het anders moet, ook al omdat er in het huidige model veel fout gaat. Hij laat trots een demopagina zien, waar met een druk op de knop op Google Maps alle bedrijven zijn geplot die nu blijkens reeds ontwikkelde controls fouten hebben in hun bij de SEC gedeponeerde informatie. Het levert enorme grote rode vlekken op, bijvoorbeeld rond Boston en New York, met filings die klaarblijkelijk niet op orde zijn. Deze heatmap zal volgens Meyers inslaan als een bom.

Tot slot de hamvraag voor deze rubriek. Hoeveel sterren levert dit op? Het is eigenlijk een onmogelijke vraag, want dit wordt of een briljante mislukking of een daverend succes. Het is in elk geval heel moedig en fundamenteel zeer vernieuwend. Dat verdient sterren. Vier in dit geval.