Jos Voss

Er loopt een rechtszaak bij het Europees Hof, die het transfersysteem in het betaald voetbal flink kan beperken of zelfs beëindigen. De zaak is aangespannen door oud-topvoetballer Lassana Diarra. Hij had zijn contract bij een Russische club opgezegd en wilde overstappen naar een club in België, maar werd tegengehouden omdat hij een 'schadevergoeding' moest betalen aan zijn oude club wegens de voortijdige contractontbinding. Dat is een verkapte transfersom, in lijn met het transfersysteem dat geldt in de voetbalsector.

Diarra en zijn advocaat zijn het transfersysteem gaan aanvechten bij het Europees Hof. De advocaat-generaal van het Europees Hof heeft in april jl. een advies uitgebracht, waarin hij kritisch is op het transfersysteem en stelt dat dit in strijd is met het Europees recht rond vrij verkeer van personen en het mededingingsrecht.

'Het zou niet de eerste keer zijn dat een rechterlijke uitspraak het transfersysteem verandert.'

De uitspraak van het Hof wordt later dit jaar verwacht en kan leiden tot een beperking of zelfs afschaffing van het transfersysteem. 'Beperking' betekent dat de rechter vindt dat schadevergoedingen bij contractontbindingen aanvaardbaar zijn, maar dat hier wel een objectief systeem voor moet komen, gekoppeld aan bijvoorbeeld contractduur en salaris. In het huidige systeem kan een club vragen wat deze wil en zijn de transfersommen tot grote hoogten gestegen (zie figuur 1). Afschaffing gaat nog een stap verder en zou betekenen dat voetballers op ieder moment hun contract kunnen opzeggen en naar een andere club kunnen gaan; net zoals 'gewone' werknemers.

Het zou niet de eerste keer zijn dat een rechterlijke uitspraak het transfersysteem verandert. In 1995 maakte de rechter een einde aan het systeem waarbij de club ook na afloop van het contract een transfersom kon vragen (het 'Bosman-arrest').

Figuur 1 – Top 10 transfers 2023/2024

Bron: www.transfermarkt.nl

Gevolgen van afschaffing of beperking transfersysteem

Afschaffing of beperking van het transfersysteem heeft grote gevolgen voor de betaaldvoetbalsector en de daarin actieve clubs. Dit illustreert een eerdere analyse, die wijst op het bovengemiddelde risicoprofiel van de sector.

Afboeking van geactiveerde transfersommen
Betaalde transfersommen worden door clubs geactiveerd en afgeschreven over de looptijd van het contract met de speler. Het idee hierachter is dat spelers een bepaalde waarde blijven vertegenwoordigen zolang hun contract loopt. Als spelers echter tussentijds het contract kunnen opzeggen en naar een andere club kunnen gaan, heeft de looptijd van het contract weinig betekenis meer en verdampt een groot deel van de in het verleden betaalde waarde. De resterende waarde is afhankelijk van het systeem dat eventueel in stand zal blijven en dat gebaseerd is op bepaalde formules voor afkoopsommen bij het beëindigen van een contract. Clubs zullen dus een impairment test moeten doen op hun geactiveerde transfersommen en waarschijnlijk een forse extra afschrijving moeten doen. Dat is weliswaar 'slechts' boekhoudkundig van aard en heeft geen gevolgen voor de kasstroom, maar er zijn toch vervelende gevolgen. Voetbalbonden houden financieel toezicht op clubs en een laag of negatief eigen vermogen is in de ogen van toezichthouders toch minder fraai. Verder worden wellicht  bankconvenanten gebroken, als daarin vermogensratio's zijn opgenomen.

Wegvallen van het businessmodel van veel clubs
Veel clubs leven niet geheel van 'normale' inkomsten, zoals seizoenkaarten, recettes, sponsoring en tv-gelden, maar moeten het ook hebben van transferinkomsten.

'Veel clubs leven niet geheel van 'normale' inkomsten, zoals seizoenkaarten, recettes, sponsoring en tv-gelden, maar moeten het ook hebben van transferinkomsten.'

Zij scouten en kopen spelers, zorgen voor verdere opleiding en ontwikkeling en verkopen ze weer door aan grotere en rijkere clubs. Door talentvolle spelers tijdig te binden met langlopende contracten, zorgen zij ervoor dat een bepaalde transferwaarde behouden blijft. De voetbalclub als kweekvijver en handelshuis. Als transferinkomsten verdwijnen of strak gereguleerd worden, valt de bodem onder dit businessmodel weg. Ook het afsluiten van langjarige contracten is weinig zinvol als zo’n contract op ieder moment opgezegd kan worden. De club loopt immers risico (vormverlies, blessures) en daar staan geen of weinig voordelen tegenover.

De verschillen tussen 'arm' en 'rijk' worden nog groter dan ze nu al zijn
De grote en rijke clubs uit de 'grotere' competities (Engeland, Duitsland, Spanje) kunnen de beste spelers aantrekken, omdat zij de hoogste salarissen kunnen betalen. Dat is nu ook al het geval, maar zonder transfersysteem is er geen financiële compensatie. Het verschil tussen 'arm' en 'rijk' zal daarmee groter worden.

Wat kan de FIFA doen om gevolgen te beperken?

De wereldvoetbalbond FIFA kan op verschillende manieren de negatieve gevolgen van een rechterlijke uitspraak voor de betaaldvoetbalsector en de clubs beperken.
Als de rechter genormeerde vergoedingen toestaat voor het tussentijds verbreken van een contract, kan de FIFA een dergelijk normeringssysteem gaan uitwerken om clubs nog enige financiële compensatie te bieden voor tussentijds vertrekkende spelers. Deze vergoedingen zullen waarschijnlijk veel lager liggen dan de astronomische transfersommen die nu betaald worden, maar 'iets' is beter dan 'niets'.

'Het is verstandig dat clubs alvast nadenken over de nieuwe situatie, zodat er plannen klaarliggen als die zich voordoet.'

De FIFA kan met spelersvakbond FIFpro een soort 'CAO-afspraken' maken, waarin regelingen zijn opgenomen rond het opzeggen van contracten door spelers. Denk bijvoorbeeld aan een (langere) opzegtermijn, een concurrentiebeding en een normeringssysteem voor 'schadevergoeding' bij het opzeggen van contracten en voor het afkopen van het concurrentiebeding. Omdat er sprake is van vrijwillige afspraken tussen werkgevers en werknemers, kan dit waarschijnlijk een rechterlijke toets doorstaan.

Verder kan de FIFA de huidige Financial Fair Play-regels aanscherpen, om ook kleinere clubs een kans te geven. Bijvoorbeeld een striktere norm voor het totaal van spelerssalarissen, een maximumsalaris per speler en een maximaal aantal contractspelers per club. Zoals uitgelegd in dit artikel zijn die Financial Fair Play-regels verre van ideaal, maar ook hier geldt dat alles beter is dan niets.

Clubs moeten zich alvast voorbereiden op een nieuwe situatie

Het is verstandig dat clubs alvast nadenken over de nieuwe situatie, zodat er plannen klaarliggen als die zich voordoet. Er zijn echter de nodige onzekerheden. Wat wordt het effect van de uitspraak van het Europees Hof? In hoeverre slaagt de FIFA erin om de gevolgen te beperken? Scenario's kunnen helpen in tijden van onzekerheid. Zie figuur 2. Het rode vlak vraagt om de meest ingrijpende maatregelen en het groene om de minste. De beide oranje vlakken zitten daar tussenin.

Figuur 2 - Scenario's

Clubs moeten zich voorbereiden op een extra afschrijving op geactiveerde transfersommen en op de gevolgen daarvoor voor het eigen vermogen en de hieraan gerelateerde ratio's, zoals solvabiliteit. Hoe leggen we aan banken, toezichthouders en (eventueel) aandeelhouders uit dat we ondanks deze afschrijving een gezonde club zijn en blijven? Is onze toekomstige kasstroom voldoende om aan onze verplichtingen te voldoen? Voetbalclubs gaan immers niet failliet door een lage solvabiliteit of een negatief eigen vermogen, maar een te lage kasstroom is wel een probleem. Hoe moeten we bankconvenanten gaan heronderhandelen, als daar nu vermogensratio's in staan waaraan we niet meer kunnen voldoen? Welke ratio's gaan we in de nieuwe convenanten opnemen? Zijn onze prognoses voldoende robuust om de huidige bankfinanciering in stand te kunnen houden? Of moeten we op zoek naar nieuwe financieringsbronnen?

Het businessmodel moet op verschillende punten opnieuw worden doordacht en aangepast:

• Beperk de afhankelijkheid van transferinkomsten en zorg dat je ook zonder deze inkomsten een sluitende exploitatie hebt. Zoek naar manieren om de reguliere inkomsten, zoals kaartverkoop, sponsoring en merchandising, te verhogen. Als dat niet lukt, moet in de kosten worden gesneden
• Spelers moeten op een andere manier worden 'verleid' om naar de club te komen en daar enige tijd te blijven. Meerjarige contracten hebben minder waarde. Verhoging van salarissen is lastig en er is altijd wel een club die meer kan en wil betalen. De 'verleiding' zal vooral moeten worden gezocht in niet-materiele zaken. Bied spelers een optimaal opleidings- en begeleidingstraject, dat hen zoveel mogelijk kansen geeft om zich goed te ontwikkelen en uiteindelijk bij een grote(re) club te gaan spelen. Clubs die zich profileren en bewijzen als kweekvijver voor grotere clubs, zullen in staat zijn om voor enige tijd spelers aan zich te binden
• De tijd dat spelers aan een club verbonden (willen) blijven, alvorens te verkassen naar een grotere club die meer betaalt, zal nog korter worden dan die nu al is. Er is weinig tot geen tijd om aan een team te bouwen. Teams moeten zodanig worden samengesteld en ontwikkeld dat zij 'direct' aan hun sportieve doelstellingen (bijvoorbeeld kampioenschap, Europees voetbal, handhaving) kunnen voldoen. En ook het seizoen daarop moet het team er ‘meteen’ staan met veel andere spelers. Dit stelt nieuwe en extra eisen aan bijvoorbeeld scouting, opleiding, training en spelconcepten.

Rol accountant: gesprek met de klant aangaan

Voor accountants van betaaldvoetbalclubs zijn twee rollen weggelegd: stimuleren en adviseren. Bij beide rollen is het belangrijk om voortdurend het gesprek met de klant aan te gaan en de dialoog te blijven voeren.

De accountant kan zijn of haar klant stimuleren om na te denken over de gevolgen van een eventuele nieuwe situatie en om daarvoor alvast plannen te maken. Het zal per club verschillen hoe groot of klein die rol is. Verder kan de accountant de klant op bepaalde terreinen helpen met het maken van die plannen. Op voetbaltechnisch gebied past hier enige bescheidenheid, maar er zijn ook veel financiële aspecten (zoals afschrijving, financiering, prognoses) waarbij de accountant vanuit kennis en ervaring veel toegevoegde waarde kan leveren.