Stephanie over de Linden en Linda Snippe

Veel decentrale overheden hebben geen gestructureerde duurzaamheidsrapportage. Dit gebrek aan rapportage belemmert de transparantie en verantwoording, wat essentieel is voor een effectief duurzaamheidsbeleid. De huidige rapportages zijn vaak inconsistent en beperkt. Ze richten zich voornamelijk op beleidsvoornemens, in plaats van concrete resultaten. Bovendien ontbreekt het vaak aan kwantitatieve data, waardoor het moeilijk is om de werkelijke impact van duurzaamheidsmaatregelen te beoordelen. Zo ontbreekt het vaak aan specifieke cijfers over CO2-uitstoot en vergelijkingen met eerdere jaren of andere gemeenten. Zonder deze gegevens is het moeilijk om te weten waar verbeteringen nodig zijn en om duurzame vooruitgang te boeken.

Daarnaast bespreken rapportages vaak het beleid omtrent brede welvaart, zonder inzicht te geven in de daadwerkelijke effecten. Dit gebrek aan informatie vermindert het vertrouwen en de betrokkenheid van burgers en andere stakeholders, die een waardevolle rol kunnen spelen in het realiseren van duurzaamheidsinitiatieven.

Niet alleen decentrale overheden ondervinden nadelen van gebrekkige duurzaamheidsrapportage, maar ook burgers en andere stakeholders beschikken daardoor niet over informatie die de inspanningen van hun lokale overheid op het gebied van duurzaamheid weergeeft. Daardoor ontstaat verminderd vertrouwen en betrokkenheid bij burgers en andere stakeholders, die een waardevolle rol kunnen vervullen in de realisatie van duurzaamheidsinitiatieven. Samen werken aan duurzaamheidsdoelstellingen met burgers, lokale bedrijven en andere gemeenten wordt bovendien makkelijker, als de juiste informatie daarover beschikbaar is.

Gevolgen van niet-ingrijpen

Zonder verplichte duurzaamheidsrapportage, zoals die voor bedrijven geldt vanuit de CSRD, missen decentrale overheden kansen om maatschappelijk en milieuvriendelijk beleid te ontwikkelen. Beleidsmakers hebben dan niet de informatie die nodig is om weloverwogen beslissingen te nemen, waardoor het lastig is om vooruitgang te meten en bij te sturen.

'Zonder verplichte duurzaamheidsrapportage missen decentrale overheden kansen om maatschappelijk en milieuvriendelijk beleid te ontwikkelen.'

De verantwoordelijkheid ligt bij de beleidsmakers en bestuurders van decentrale overheden. Zij moeten het belang van vergelijkbare en gestructureerde duurzaamheidsrapportage erkennen en actie ondernemen, ook bij het (nog) ontbreken van wetgeving hieromtrent. Het is cruciaal dat deze rapportageprocessen geïntegreerd worden in de planning- en controlcyclus van de organisatie.

Het verandermodel van Kotter

Een effectieve benadering voor het implementeren van duurzaamheidsrapportage is het gebruik van Kotters verandermodel (Harvard Business School Press, 1996). Dit model maakt een systematische aanpak van uitdagingen mogelijk en biedt bovendien een helder stappenplan voor de implementatie van duurzaamheidsrapportage. Door deze gestructureerde aanpak kunnen decentrale overheden hun prestaties op het gebied van duurzaamheid verbeteren en beter communiceren met hun stakeholders.

Het toegepaste verandermodel bestaat uit de volgende stappen:

1. Creëer een gevoel van urgentie. Maak duidelijk waarom verandering in het presenteren van duurzaamheidsinformatie noodzakelijk is. Dit kan bijvoorbeeld door data te presenteren over de huidige staat van het milieu en de mogelijke gevolgen van inactiviteit.
2. Vorm een leidende coalitie. Stel een groep samen binnen de organisatie die de verandering kan leiden. Dit team moet bestaan uit diverse leden met verschillende expertisegebieden om breed gedragen veranderingen te kunnen doorvoeren.
3. Ontwikkel een visie en strategie. Formuleer een duidelijke visie en strategie voor de verandering. Een goed uitgewerkte visie helpt alle betrokkenen om te begrijpen waarom de verandering nodig is en hoe deze zal worden gerealiseerd. Met name een vorm waarop de duurzaamheidsrapportage effectief kan worden ingericht en gebruikt.
4. Communiceer de veranderingsvisie. Zorg voor effectieve communicatie van de visie en overweeg certificering van duurzaamheidsprestaties om de geloofwaardigheid te versterken. Gebruik hierbij interne en externe kanalen. Betrek stakeholders door het organiseren van bijeenkomsten of openbare consultaties. Deze benadering helpt om de duurzaamheidsvisie breed te communiceren en inspanningen te certificeren, wat de transparantie en verantwoording vergroot.
5. Verwijder obstakels. Identificeer en verwijder barrières voor de verandering. Dit kan betekenen dat er nieuwe systemen moeten worden geïmplementeerd, of dat bestaande beleidslijnen moeten worden aangepast. Een belangrijk aandachtspunt hierbij is dat medewerkers uit de organisatie bereid zijn om mee te werken aan de veranderingen.
6. Genereer kortetermijnsuccessen. Plan en vier zichtbare successen op de korte termijn. Door vroegtijdige successen te vieren, wordt het vertrouwen in de verandering vergroot en wordt verdere betrokkenheid gestimuleerd.
7. Consolideer verbeteringen en ga door. Bouw voort op de behaalde successen en blijf verbeteren. Het is belangrijk om de positieve veranderingen te verankeren en te blijven zoeken naar nieuwe verbeteringsmogelijkheden.
8. Institutionaliseer nieuwe benaderingen. Veranker de veranderingen in de cultuur van de organisatie. Zorg ervoor dat duurzaamheid en de bijbehorende rapportageprocessen een integraal onderdeel worden van de dagelijkse werkzaamheden.

Het identificeren en verwijderen van obstakels is een cruciale stap in Kotters verandermodel, aangezien deze obstakels de voortgang van duurzaamheidsinitiatieven kunnen belemmeren. Uit de praktijk blijkt dat decentrale overheden verschillende uitdagingen ervaren die het implementatieproces vertragen of bemoeilijken. Een veelvoorkomend obstakel is het gebrek aan gespecialiseerde kennis binnen de organisatie, wat de implementatie van duurzaamheid bemoeilijkt. Ook is er een sterke behoefte aan politieke en bestuurlijke draagkracht.

Oproep tot actie

Beleidsmakers en leidinggevenden van decentrale overheden worden opgeroepen te beginnen met de implementatie van duurzaamheidsrapportage. Dit vereist betrokkenheid en samenwerking binnen de organisatie en met externe stakeholders om een duurzame en transparante toekomst te realiseren.

Het is tijd om stappen te zetten naar transparantie en verantwoording en om duurzaamheidsdoelstellingen daadwerkelijk te realiseren. Daarmee vervullen zij ook een voorbeeldfunctie voor andere organisaties en de maatschappij als geheel.