Marc Schweppe

"Het hoofd Kwaliteit Accountantscontrole en Verslaggeving is het boegbeeld van de AFM voor de accountantsorganisaties en beursgenoteerde ondernemingen die onder toezicht staan en voor de organisaties van gebruikers van de informatievoorziening door ondernemingen", aldus de vacature op de website van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). De toezichthouder zoekt een opvolger voor de man die de afgelopen jaren het vriendelijke gezicht vormde van het toezicht op het accountantsberoep. Ruud de Hollander RA (1965) werkt sinds 2002 bij de AFM, toen hij als toezichthouder bij De Nederlandsche Bank (DNB) samen met een flink aantal collega's de overstap maakte naar de waakhond aan de Vijzelgracht. Na een aantal jaren toezicht op financiële instellingen, werd hij in maart 2015 hoofd van de afdeling die toezicht houdt op het accountantsberoep. Enkele maanden dus na het roemruchte jaar 2014, waarin de wetgever het beroep na een reeks incidenten een laatste kans gaf op kwaliteitsverbetering. Eind september van dat jaar verscheen het verbeterplan In het publiek belang, tegelijk met een zeer kritisch rapport van de AFM over de kwaliteit van accountantscontroles.

Andere koers

Sindsdien heeft het accountantsberoep gewerkt aan betere controlekwaliteit en is het toezicht van de AFM geleidelijk aan veranderd. Inmiddels telt de afdeling 'KAV' van De Hollander ruim zeventig medewerkers, waarvan zo'n veertig accountants en dat worden er de komende jaren nog meer. Hij memoreert de andere koers die de AFM in de afgelopen jaren is gaan varen, waarbij vaker de verbinding met de sector is gezocht.

'We moesten als nieuwe toezichthouder op de accountantssector een probleem blootleggen, een scherpe boodschap brengen.'

"De koers onder Gerben Everts paste beter bij de beginfase", aldus De Hollander, verwijzend naar de toenmalige AFM-bestuurder die destijds verantwoordelijk was voor het accountantstoezicht en zijn kritiek op het beroep ook soms via de media presenteerde. "We moesten als nieuwe toezichthouder op de accountantssector een probleem blootleggen, een scherpe boodschap brengen. Vervolgens is gezocht naar een andere balans, een meer positieve boodschap, maar wel met de vinger op waar het  beter moet."

Treincoupé

Dat de AFM op zeker moment tegenover PwC en EY kwam te staan bij de rechter en daar verloor in een discussie over het stelsel van kwaliteitsbeheersing van die kantoren, heeft volgens De Hollander geen rol gespeeld in de veranderde koers. "Dat is van beide kanten professioneel gegaan, die route naar de rechter is er immers." Op weg naar de rechtbank in Den Haag zat De Hollander samen met bestuursvoorzitter Agnes Koops van PwC in dezelfde treincoupé. "Samen op weg om tegenover elkaar te staan bij de rechter, maar op weg daarheen konden we gewoon een normaal gesprek voeren."

Onder regie van de huidige bestuurder Hanzo van Beusekom is de AFM zich meer gaan toeleggen op randvoorwaarden die belangrijk zijn om te komen tot goede controlekwaliteit, zoals de frauderisicoanalyse en de opdrachtgerichte kwaliteitsbeoordeling, waar dit jaar rapporten over verschenen. Met het alleen maar spuien van kritiek kan de sector het gevoel krijgen dat de lat van de AFM te hoog ligt, aldus De Hollander. "Daarom laten we in de verschillende onderzoeken ook de good practices zien."

'We zijn vasthoudend in waar het echt beter kan. En er zijn gelukkig genoeg partijen die ook zelf stappen willen maken.'

De nadruk ligt meer op de kwaliteitsgerichte cultuur van de kantoren en de randvoorwaarden daarvoor, waarbij aansluiting is gezocht met maatregelen uit het verbeterplan In het publiek belang. De instelling van raden van commissarissen (rvc's) bij de oob-kantoren noemt De Hollander een "belangrijke ontwikkeling voor het kwaliteitsbeleid". In zijn optiek zijn er "grote stappen gemaakt" in het stelsel van kwaliteitsbeheersing bij de kantoren.

Dat de AFM wordt verweten bij te dragen aan een 'checklist-cultuur', waarin correcte dossiervorming en het 'dichtvinken' van lijstjes een doel op zich zou zijn geworden, vindt hij niet terecht. "Dat was en is nooit onze intentie." De AFM luistert altijd naar kritiek vanuit het beroep, benadrukt hij, maar maakt vervolgens een eigen afweging. "We zijn vasthoudend in waar het echt beter kan. En er zijn gelukkig genoeg partijen die ook zelf stappen willen maken."

Teleurstelling

De missie van de AFM spreekt over het bijdragen aan eerlijke en transparante financiële markten en duurzaam financieel welzijn in Nederland. Als 'gedragstoezichthouder' ervaart De Hollander de kwestie van de examenfraude bij (grote) accountantsorganisaties dan ook als "een enorme teleurstelling". De sector heeft in de afgelopen jaren hard gewerkt aan kwaliteitsverbetering en er is veel energie gestoken in een goede verstandhouding met de toezichthouder, "maar dit hadden we niet gewild met elkaar".

De recordboete die de Amerikaanse collega-toezichthouder PCAOB recent uitdeelde aan KPMG Nederland voelt dubbel, omdat de AFM zelf niet beschikt over de mogelijkheid om zo een zaak te schikken en daarmee tot snellere afronding van een dossier te komen. De Hollander spreekt van een zware sanctie: "KPMG komt er niet makkelijk mee weg." Maar het is wel een voorlopig eindpunt van onderzoek, al zal de AFM de komende periode verscherpt toezicht op het kantoor houden. De vraag vanuit de NBA om 'namen en rugnummers', om zo examenfraudezaken voor de tuchtrechter te kunnen brengen, vindt hij "gerechtvaardigd", maar vooralsnog blijft die informatie uit. "Of de kous hiermee af is, ga ik niet voorspellen."  

Vacature

De Hollander vertrekt nu bij de AFM, maar beveelt zijn functie tegelijk van harte aan. Binnen de toezichthouder werkt een "inspirerende, gemotiveerde groep van professionals met een maatschappelijke drijfveer", stelt hij. "Mensen die echt betrokken zijn om vanuit het toezicht zaken beter te maken." Hij noemt het werk "ongelofelijk interessant en uitdagend" en gaat vooral de "inspirerende interactie" met collega's missen.

'Mensen die echt betrokken zijn om vanuit het toezicht zaken beter te maken.'

Toch is hij na negen jaar toe aan iets anders, maar dat heeft nog geen concrete invulling gekregen. Eerst is het tijd voor een sabbatical, om los te komen van 22 jaar AFM. Recent ontving hij een certificaat voor het afronden van een commissarissen-cyclus aan universiteit Nyenrode, waarvoor hij een onderzoekspaper schreef over de randvoorwaarden om als commissaris bij een accountantsorganisatie effectief te zijn. Op de vraag of dat zijn volgende carrièrestap is, geeft hij nog geen antwoord. De toekomst zal het leren. Gelden er nog speciale regels voor een vertrekkende toezichthouder die commissaris wil worden bij een groot accountantskantoor? "Goeie vraag, dat moet ik even checken", lacht hij.