Ronald Bruijns

Reijnen en Schoenmakers zijn nauw betrokken bij de CSRD-trajecten die Bol Adviseurs begeleidt. "We hebben een kernteam van medewerkers in het CSRD-projectteam die per afdeling schakelt over de vereisten van de CSRD en over wat er bij klanten moet gebeuren", legt Reijnen uit.

Schoenmakers vult aan: "We hebben daarbij een aanpak die we in fasen hebben ingedeeld. De eerste fase is het neerzetten van een duurzame strategie die geïncorporeerd moet zijn in de algehele strategie. Daarbij bekijken we de risico's en kansen in duurzaamheid, maar doen we ook een materialiteitsbeoordeling. Op welke terreinen maakt een onderneming de grootste ESG-impact? De tweede fase gaat dan over het inrichten en uitvoeren van de CSRD. Bijvoorbeeld over het neerzetten van de rapportage van de gekozen elementen van de CSRD.” Reijnen: "Daarbij vinden we het als accountants belangrijk om tijdens de implementatie van de CSRD mee te kijken om discussies over de materiële thema's achteraf te voorkomen."

'Zie het niet als compliance, een moetje, maar doe er je voordeel mee.'

Zie het niet als compliance

Het begint volgens Schoenmakers dus bij het borgen van duurzaamheid en specifiek de CSRD in de strategie van het bedrijf. "Dat drukken we ondernemers op het hart. Zie het niet als compliance, een moetje, maar doe er je voordeel mee. Daardoor kun je je met duurzaamheidskenmerken onderscheiden. Dat werkt uiteindelijk door. Klanten willen liever met jou zakendoen, je wordt aantrekkelijker gevonden als werkgever en banken zijn eerder bereid een financiering aan te gaan. Duurzaamheid is zo een differentiator. Als je over vijf tot tien jaar niet bent aangehaakt, is het de vraag wat je marktpositie dan nog is. De noodzaak om met duurzaamheidsrapportage aan de slag te gaan, is hoog. Toch zien we dat ondernemingen dit verschillend aanvliegen. Soms vanuit compliance, soms vanuit intrinsieke motivatie. De een is al volop bezig met de materialiteitsanalyse en de stakeholdergesprekken. De ander moet nog beginnen. Voor die laatste bedrijven begint de tijd te dringen. Te meer omdat je dan nog alle fasen moet opstarten en doorlopen."

'Ik geloof niet dat rapporteren over alle CSRD-elementen nuttig is.'

Bol heeft zo'n dertig klanten, grote ondernemingen, die CRSD-plichtig zijn. Reijnen: "Mede om te bepalen waarover je moet rapporteren, beginnen we bij gesprekken met stakeholders. Wat vinden zij belangrijk waarover de onderneming op het gebied van ESG rapporteert? Dat kun je uitvragen via een enquête, maar dan is het de vraag of je resultaten terugkrijgt. Je kunt ook het gesprek aangaan. Het grote voordeel daar is dat je kunt doorvragen. De CSRD bevat een groot aantal thema's die ook nog eens breed van aard zijn. Met de diepte van een stakeholdersanalyse en de analyse van je bedrijf kun je bepalen welke thema’s wel en niet relevant zijn. Het is belangrijk om daar focus aan te brengen. Ik geloof niet dat rapporteren over alle CSRD-elementen nuttig is. Zelfs meer dan tien onderwerpen, zoals we wel eens tegenkomen in de praktijk, is veel."

Schoenmakers: "De CO2-uitstoot bepalen wordt daarbij als een van de onmisbare thema's gezien, waarvoor wel al wat handvatten en tooling beschikbaar zijn. We zien dat bedrijven, maar ook wij, enigszins worstelen om de impact op biodiversiteit te bepalen. Dat is veel moeilijker." Reijnen: "Je kunt dus ook situaties krijgen waarbij je op deelgebieden experts moet inschakelen die je als accountant ook beoordeelt. Hebben ze een juiste methodiek, hebben ze aantoonbare ervaring en zijn de uitkomsten plausibel?"

Cijfers exact weten

Accountants toetsen de betrouwbaarheid van de jaarrekening aan de hand van de geldende wet- en regelgeving. Daarbij bogen ze op het werk van de finance- en controlafdeling van de onderneming.

'Ik merk dat de schattingen bij de CSRD vooral zitten in de milieu-impact, niet zozeer in social en goverance.'

Reijnen: "Bij die financiële verslaggeving zijn we gewend cijfers exact te weten. Die verslaggeving is uitgekristalliseerd, alhoewel je bij de controles ook schattingen kunt tegenkomen. Maar bij de CSRD en duurzaamheidsverslaggeving is nog niet alles uitgekristalliseerd en kom je ook schattingen tegen. Dan kunnen we, net als de schattingsposten bij de financiële jaarverslaggeving, wel kijken naar de veronderstellingen en methodieken die achter een becijfering zitten. Ik merk dat de schattingen bij de CSRD vooral zitten in de milieu-impact, niet zozeer in social en goverance. Dat komt ook omdat je daar voor een groot deel afhankelijk bent van de data van je leveranciers en je dus de keten in moet om die data op te halen. Dat is soms moeilijker dan gedacht, ook omdat leveranciers niet altijd even makkelijk meewerken."

ESG-data

Schoenmakers neemt transportbedrijven als voorbeeld. "Daar zijn ze al heel erg gewend om CO2-uitstoot per kilometer te meten en te rapporteren. Iedere rit wordt geregistreerd. Maar bedrijven in andere sectoren hebben daar meer begeleiding bij nodig."

In de fase van dataverzameling ligt ook een keuze besloten. Legt het bedrijf ESG vast in het bestaande systeem, bijvoorbeeld een ERP-systeem, of schaft het een nieuw systeem aan speciaal voor ESG? Schoenmakers: "Weinig bedrijven zijn daar al. Veelal zitten ze nog in de fase van het vormgeven van stakeholdersgesprekken en de materialiteitsanalyse. Maar na die eerste fase zul je ESG-data juist, volledig en betrouwbaar moeten vastleggen. Daarbij adviseren wij op basis van de materialiteitsanalyse de eerdergenoemde keuze te maken. Dan weet je namelijk ook over hoeveel thema's je data moet verzamelen. En of er dan een apart systeem moet worden aangeschaft."

Vragen stellen aan leveranciers 

Grote bedrijven gaan vragen stellen aan hun leveranciers, die veelal uit het mkb komen. Reijnen: "Zo krijgt ook het mkb volop te maken met de CSRD. Als mkb'ers bij ons komen met de vraag om duurzaamheidsdoelen en bijbehorende rapportages op te zetten, dan raden we hen aan dat vooral langs de lijnen van de CSRD te doen. De EU heeft een vrijwillige richtlijn voor het mkb gemaakt, een CRSD-light. Als je de lijnen daarvan volgt, voldoe je ook aan de vraag van het grootbedrijf, jouw klant." Of grote bedrijven altijd kunnen vertrouwen op de door het mkb aangedragen CSRD-antwoorden is de vraag. "Je bent daar sterk afhankelijk van de informatievoorziening vanuit de keten", zegt Reijnen. "Zeker als het internationale leveranciers betreft." Schoenmakers: "Het is in deze fase  van de rapportage in veel gevallen ondoenlijk om ze alle af te gaan."

Reasonable assurance 

Accountants geven nu nog limited assurance af voor de CSRD-rapportages. Reijnen: "Ik verwacht dat de duurzaamheidsverslaggeving in de komende jaren verbetert.

'Onderschat niet hoeveel specialistische kennis er benodigd is om te kunnen aftekenen op de CSRD.'

Dat is ook nodig om op termijn reasonable assurance af te kunnen geven, dat we ook bij de financiële verslaglegging hanteren. De EU wil hier in een later stadium naartoe werken.

Of reasonable assurance haalbaar is? Ja, ik denk het wel. Zeker als de CSRD gemeengoed is geworden, we net als bij goodwill of waardebepalingen bij de financiële verslaggeving experts kunnen inzetten en de bedrijfsprocessen bij klanten op de CSRD zijn ingericht." Toch zijn sommige grote bedrijven nog maar net begonnen met de CSRD en is het de vraag of ze begin 2025 halen. Kan dat reden zijn, ook met de schaarste van accountants in het achterhoofd, om ze niet als klant aan te nemen? "Ja", beantwoordt Reijnen. "Als bedrijven te laat zijn begonnen en de strategie en bedrijfsprocessen niet op de CSRD zijn ingericht, is het de vraag of deze bedrijven aan de kwaliteitseisen van de CSRD voldoen. Met als gevolg dat er een afkeuring over 2025 kan volgen."

Wie moet aftekenen? 

Uit een periodiek overleg in een werkgroep met accountantskantoren, concludeert Reijnen dat er een discussie is over wie moet aftekenen voor de CSRD-rapportage. "Is dat de accountant die ook de jaarrekening aftekent, of de accountant die als specialist de CSRD-rapportage beoordeelt? Of: Kan degene die de jaarrekening aftekent ook degene zijn die de CSRD-rapportage aftekent? Die vragen leven."

De cfo's die Accountant.nl eerder sprak voor een reeks CSRD-artikelen viel het op dat apart van elkaar financiële en duurzaamheidsteams over de vloer komen. En dat dat een hogere rekening oplevert. Kan dat niet in één worden geschoven? Reijnen: "Ja, ik denk dat dat in de toekomst wel meer in elkaar schuift. Maar onderschat niet hoeveel specialistische kennis er benodigd is om te kunnen aftekenen op de CSRD. Als je ziet dat de verzameling van de gegevens al een behoorlijke klus is, dan zegt dat ook iets voor de beoordeling ervan. Dat moet je als accountantskantoor wel met specialistische kennis doen. Het zijn gewoonweg ontzettend veel diepgaande data."