Ronald Bruins

"CSRD vraagt veel meer aansluiting op onze partner for talent-strategie. En toelichtingen van ons beleid en formulering van doelstellingen over voor ons materiele onderwerpen", stelt Fenne. "Dat alles inclusief rapportages." Hij had op het moment van spreken net de jaarafsluiting achter de rug, inclusief de presentatie van het annual report van Randstad. "De twee weken voor dat moment zijn best intensief, met alle vragen die vanuit onze accountant Deloitte uit de controle komen. Je stemt zoveel mogelijk je posities die je inneemt af, maar altijd popt er toch wat op tijdens de audit."

Dat zal volgend jaar niet anders zijn, want dan moet Randstad rapporteren volgens de CSRD. "De vereisten van de CSRD maken het niet makkelijker om snel de boeken te sluiten", aldus Fenne. "Toch houden we dezelfde datum aan. Dat betekent dat we dit jaar aan de bak moeten." De wijzigingen zitten vooral in het aanleveren van meer en gedetailleerdere gegevens over duurzaamheid. "Inclusief beleidsmatige aspecten en doelstellingen op het gebied van ESG. We moeten dus verbreden in de aan te leveren informatie en niet-financiele cijfers en de diepte in. Op zich hebben we wel een basis. We hebben al jarenlang ervaring met duurzaamheidsrapportages."

Allesoverkoepelende rapportage

Randstad startte in 2011 met integrated reporting. De gedachte daarachter: In plaats van rapportages naast elkaar voegen ondernemingen rapportages samen tot één geïntegreerde, allesoverkoepelende rapportage.

'We waren één van de eerste beursfondsen in Nederland die integrated reporting omarmde.'

Zo geven ze inzicht in de totale waardecreatie van de onderneming. Fenne: "Dat was onze start om de duurzaamheidsrapportage en de financiële rapportage te combineren, zodanig dat je als stakeholder een integraal beeld van de onderneming hebt. We waren één van de eerste beursfondsen in Nederland die integrated reporting omarmde." Maar de vraag naar die informatie bleef destijds achter. Toenmalig cfo Robert-Jan van de Kraats van Randstad verzuchtte in 2014 tegenover Accountant vanuit zijn praktijk: "Onze investeerders zijn voor 95 procent institutionele beleggers en voor vijf procent mensen zoals u en ik. Van die institutionele beleggers leeft 75 procent in de Angelsaksische wereld. Daar heeft in al die jaren nog nooit iemand naar integrated reporting gevraagd, ondanks het feit dat we het wel hebben omarmd."

Geen weggegooide moeite

Dat betekent niet dat het weggegooide moeite was, meent Fenne. "Integendeel. In ons huidige verslag zit nog steeds dat value creation-model. Dat is eigenlijk de kern van het rapport. Per stakeholder laten we die waarde zien. Voor onze medewerkers, de talenten die we uitzenden, investeerders, cliënten en de samenleving als geheel. Daarbij komt dat we op basis van integrated reporting verder zijn gaan bouwen. Eerst naar de principes van het Global Reporting Initiative, dat uiteindelijk weer is uitgemond in CSRD. Kortom, integrated reporting was voor ons een mooie basis. Nu moet ik wel zeggen dat in analistencalls nog steeds vooral naar de financiële kerncijfers wordt gevraagd, maar nu is er buiten die calls om meer vraag naar de non financial-gegevens bij belangengroepen. Denk aan sommige investeerders, VBDO, Eumedion, clienten, talenten en medewerkers. 'Wat doen jullie aan ESG?', is dan de hamvraag. Kortom, de verzuchting is wel weg. Daarnaast hebben we onder cfo's Henry Schirmer en sinds vorig jaar Jorge Vazquez ook onze CO2-doelstellingen geformuleerd. In 2030 moeten we tot een halvering van onze CO2-uitstoot komen. Dat meten we aan de hand van de Science Based Targets: op de wetenschap gebaseerde doelen die voor een grondige analyse van onze uitstoot en onze reductieplannen zorgen."

Meeste impact bij de S

Uit een materialiteitsanalyse blijkt dat Randstad logischerwijs de meeste impact kan maken op de S van social. "Vergelijkbaar met bedrijven die fabrieken hebben, is onze CO2-uitstoot beperkt.

'Waar we wel stappen moeten zetten, is in de detaillering van de data.'

Deze komt vooral van onze kantoren, leaseauto's en leveranciers. We maken veel meer impact op sociaal gebied. Denk aan de gezondheid en veiligheid van ons eigen personeel, maar ook de uitgezonden talenten die ook door CSRD tot ons employeebestand worden gerekend. Dat zijn op weekbasis zo'n zeshonderdduizend talenten. Dat gaat ook over onderwerpen zoals diversiteit, gelijk betaald krijgen, werkcondities, reskilling en upskilling, enzovoorts. Dat zijn items waar we überhaupt al over rapporteerden, omdat deze rechtstreeks tot onze kernactiviteit behoorden. Waar we wel stappen moeten zetten, is in de detaillering van de data. Bij upskilling en reskilling hebben we bijvoorbeeld wel het aantal trainingen dat we aanbieden, maar geen verdere detaillering. We rapporteren al wel over het aantal vrouwen in de totale populatie en het aantal vrouwen op managementposities. Meer dan de helft van onze Randstadmedewerkers is vrouw en het aandeel vrouwen op managementposities is vijftig procent. Maar ook bij onze talenten die we uitzenden moeten we deze gegevens rapporteren. Verder rapporteren we gegevens over het aantal mensen met een beperking dat we aan werk helpen. Voor zover deze mensen die informatie willen vrijgeven. Je hebt daar met privacywetgeving te maken."

Beste schatting

Het opbouwen van duurzaamheidsrapportages is een reis, stelt Fenne. "We zijn gaan bouwen vanuit integrated reporting en hebben een analyse van het gat tussen onze huidige rapportering op het gebied van ESG en CSRD uitgevoerd. Het moeilijke is dat je niet-financiële gegevens nog niet meteen op het betrouwbaarheidsniveau van financiële gegevens hebt.

'Het kost tijd om goede systemen neer te zetten en goede controles in die systemen aan te brengen.'

Terwijl we dat wel willen. Of dat haalbaar is? Ja, ik denk het wel, maar niet meteen het eerste jaar. Het kost tijd om goede systemen neer te zetten en goede controles in die systemen aan te brengen. De kunst daarbij is ook om tot een zo hoog mogelijke mate van betrouwbaarheid te komen. Daar heeft de finance-afdeling een belangrijke rol in, vanwege de ervaring met financiële gegevens. De betrouwbaarheid borgen van die niet-financiële gegevens is nog niet eenvoudig. Als voorbeeld: Als je een deel van een pand huurt, krijg je een afslag van jouw elektriciteit- en gasverbruik. Alleen is dat nooit exact wat je hebt verbruikt, het is een afslag van jouw deel. En dus moet je tot je beste schatting komen. Maar goed, ook in financiële gegevens zitten schattingselementen, bijvoorbeeld bij een voorziening. Als financials weten we hoe zo'n best estimate eruit moet komen te zien. Dat is onderdeel van onze opleiding."

Nauw samenwerken

Daarmee komt een vraag op: wie doet wat in duurzaamheid? "We hebben hier op het hoofdkantoor een duurzaamheidsorganisatie met een sustainability officer. Zij zijn betrokken bij het duurzaamheidsbeleid en samen trekken we op om duurzaamheidsrapportages vorm te geven", aldus Fenne. "Finance speelt een grote rol bij de betrouwbaarheid van de gegevens. Maar willen we die gegevens ophalen, dan moeten we nauw samenwerken met HR en het operationeel management, omdat social zo'n grote rol speelt. Ook in het zetten van targets op dat vlak. Uiteindelijk wil je dat de business targets worden meegenomen in de planning- en controlecyclus. Sinds 2023 hebben we ook een sustainability committee. Dat wordt geleid door de chro, maar daarin zitten ook de coo, vertegenwoordigers van de operating companies, functionele directeuren zoals juridische zaken en HR, de sustainability officer en finance waaronder ikzelf. Daar kijken we niet alleen naar rapportages, maar vooral naar beleid. Waarmee gaan en kunnen we aan de slag? Daar kwam bijvoorbeeld het promoten van faire arbeidsmarkten uit. Denk aan doelen voor eerlijke lonen en eerlijke arbeidsvoorwaarden en -condities."

Spannend of het lukt

Tot slot: Wat verwacht Fenne van de accountant op het gebied van CSRD? "We hebben al een aantal jaren limited assurance op onze duurzaamheidsinformatie.

'Ik heb in toenemende mate het idee dat de intake bij accountantskantoren nu al terugloopt.'

In die rapportage zit ook, vanuit belastingoogpunt, een country by country-rapportage over onze belastingafdrachten. Daar moet je tegenwoordig ook transparant over zijn. Ook voor onze CSRD-rapportage over 2024 willen we die limited assurance verkrijgen, conform de vereisten. Mijn beeld is dat we in 2027 toewerken naar reasonable assurance. Dat vraagt de inzet van veel meer experts, ook aan de kant van de accountant. Terwijl het de vraag is of die experts in duurzaamheidsinformatie beschikbaar zijn. Ik heb in toenemende mate het idee dat de intake bij accountantskantoren nu al terugloopt. Ik vraag me ook af of de financiële en de niet-financiële audit aparte teams hoeven te zijn. Immers, via de financial audit snap je al voor een groot deel hoe het bedrijf in elkaar zit, ook niet-financieel. Ik zou graag zien dat zo'n team geïntegreerd is. Ik schat in dat dat in de toekomst ook niet anders kan. Niet-financiële gegevens maken daarbij integraal onderdeel uit van de rapportages en de audits daarop. Dan zou wat mij betreft het verschil in teams moeten vervallen. Of we in februari 2025 net zo snel closen als in 2024? Daar gaan we wel voor, maar het is zeker spannend of dat lukt."