Jos Voss

Het betaald voetbal is een sector die veel fans en toeschouwers trekt, zowel in de stadions als voor de tv. In het kielzog daarvan is er veel media-aandacht en belangstelling van sponsors. Voor de controlerende accountants van die voetbalclubs is het echter een bedrijfstak met flinke risico's, zowel financieel als niet-financieel. Die risico's zijn actueel en manifest, zoals geïllustreerd door alle gebeurtenissen bij Ajax, Vitesse en Volendam.

Rapport UEFA laat financiële risico's zien

In februari heeft de Europese voetbalbond UEFA een rapport gepubliceerd met cijfers over de Europese voetbalbranche als geheel, gebaseerd op cijfers van bij de UEFA aangesloten clubs. Het rapport is vrij juichend en legt de nadruk op een sterke groei van de opbrengsten, na enkele lastige (corona)jaren. Dat is wel logisch, want voor de UEFA is het rapport ook een marketinginstrument om het toenemend belang van de sector voor de samenleving te laten zien.

'Als je wat dieper graaft in de cijfers, zie je diverse ontwikkelingen, die wijzen op grote financiële risico's.'

Als je wat dieper graaft in de cijfers, zie je diverse - deels met elkaar samenhangende - ontwikkelingen, die wijzen op grote financiële risico's. De opbrengsten zijn gestegen, maar de kosten ook. Vooral de spelerssalarissen nemen een grote hap uit de opbrengsten. De sector heeft in de jaren 2020-2022 een verlies voor belastingen van circa elf miljard euro geleden, deels door corona. Cijfers over 2023 van een aantal 'vroeg rapporterende' clubs laten een winst van 0,4 miljard euro zien. Dit cijfer bevat echter 0,8 miljard euro aan eenmalige winsten door verkoop van activa en het beeld kan nog veranderen als alle clubs hebben gerapporteerd.

Bijna 40 procent van de clubs uit de grotere competities heeft een negatief eigen vermogen. Bankschulden zijn fors gestegen en liggen 50 procent boven het niveau van voor corona. In 2020-2023 zijn er 125-130 eigendomswisselingen van clubs geweest (op een totaal van circa 700 clubs).

Kort samengevat: Een sector met volatiele en vaak negatieve resultaten, veel negatieve eigen vermogens, sterke afhankelijkheid van bankfinanciering en veel wisselingen van eigenaren.

Resultaat voor belastingen Europese voetbalsector (in miljarden euro's)

Bron: rapport ‘The European Club Finance and Investment Landscape’, UEFA, 2024

Specifieke risico's

Naast de financiële risico's is er een aantal sectorspecifieke risico's. De belangrijkste zijn: onzeker verband tussen investeringen en resultaten, professionaliteit van bestuur en grote geldstromen rond transfers.

Het verband tussen investeringen en resultaten is hoogst onzeker. Voor vrijwel alle bedrijven en bedrijfstakken geldt het aloude motto 'de kost gaat voor de baat uit'. Je moet eerst investeren in mensen en middelen om te kunnen groeien. Voetbalclubs die meer sportief succes willen, moeten investeren in bijvoorbeeld jeugdopleiding, organisatie en spelers (transfers). Sportief succes leidt dan weer tot financieel succes via bijvoorbeeld sponsors, merchandise, toeschouwers en deelname aan lucratieve Europese competities. Het verband tussen de investeringen en het succes is echter veel meer onzeker dan in andere sectoren. Diverse factoren kunnen verwacht succes in de weg staan, waaronder blessures, schorsingen, verkeerde transfers, ballen op paal en lat en arbitrale beslissingen.

'Het verband tussen de investeringen en het succes is veel meer onzeker dan in andere sectoren.'

Voetbalclubs worden niet altijd professioneel en rationeel bestuurd. Meer dan in andere bedrijfstakken spelen emoties een grote rol. Deels ligt dit aan de bestuurders, die vaak een te sterke verbondenheid met de club hebben en meer handelen als 'supporter' dan als een rationele bestuurder. Het heeft echter ook te maken met druk vanuit andere stakeholders, zoals supporters, sponsors, eigenaren en media. Door de populariteit van de voetbalsport en de daaraan verbonden media-aandacht, is die druk veel groter dan in andere sectoren. Via social media heeft iedereen die wat vindt van de club een podium. Dat alles laat bestuurders niet onberoerd en kan leiden tot minder professioneel en rationeel handelen.

Voldoen de grote geldstromen wel aan de strakke Nederlandse regels? Er gaat veel geld om in de voetbalsector, vooral rond transfers van spelers (zie overzicht top 10 grote transfers). Clubs doen veelal niet rechtstreeks zaken met elkaar. Bij de transfers zijn meerdere makelaars en zaakwaarnemers betrokken, die allemaal een graantje mee willen pikken. Gaat dit allemaal wel volgens de regels? Is die factuur van de zaakwaarnemer een vergoeding voor verrichte werkzaamheden? Of is het een soort smeergeld om aan de handtekening van de speler te komen? Nederland heeft vrij strikte regels rond fraude, witwassen en andere vormen van niet-ethisch handelen. De transfermarkt is een internationale markt en Nederlandse clubs moeten zaken doen met partijen (clubs, makelaars, zaakwaarnemers) uit landen waar regels en moraal (behoorlijk) wat 'losser' zijn.

Top 10 transfers 2023/2024

Bron: www.transfermarkt.nl

Wat betekent dit voor de controlerende accountant? 

De risico's kunnen vervelende gevolgen hebben. Denk bijvoorbeeld aan een faillissement door slechte resultaten en opdrogende kasstromen, of aan frauduleus/onethisch gedrag rond transfers. Als het niet goed gaat met de club, kan het bestuur in de verleiding komen dit te verbloemen met 'creatief boekhouden' en ondeugdelijke financiële rapportages. Negatieve publiciteit is vrijwel altijd een bijkomende factor.

'De accountant moet dan ook bij voetbalclubs extra alert zijn en meer voorzorgsmaatregelen nemen dan bij andere bedrijven.'

Die gevolgen zijn natuurlijk in eerste instantie vervelend voor de club en haar stakeholders, maar kunnen ook afstralen op de accountant, zeker als de financiële rapportages niet in orde blijken te zijn. De accountant moet dan ook bij voetbalclubs extra alert zijn en meer voorzorgsmaatregelen nemen dan bij andere bedrijven. Drie belangrijke maatregelen zijn: zeer zorgvuldige klantacceptatie, permanente aandacht voor risico's en extra werkzaamheden doen.

Goed onderzoek alvorens een klant te accepteren is natuurlijk bij alle bedrijven van belang, maar luistert extra nauw bij voetbalclubs. De accountant zal zich in allerlei zaken moet verdiepen. Wat is de kwaliteit van het besturingssysteem? Zijn er voldoende checks and balances? Hoe sterk is de financiële positie en is die voldoende robuust als het wat minder gaat? Wat is de kwaliteit van de bestuurders?

De accountant moet steeds (24*7*365) alert zijn op risico's en daarover communiceren. Ook na een zorgvuldige klant-acceptatie kunnen er nieuwe risico’s ontstaan, of kunnen risico's groter worden. Dat geldt natuurlijk voor alle klanten, maar de media aandacht voor voetbal is veel groter dan voor andere sectoren. Kleine gebeurtenissen - bijvoorbeeld een gerucht rond een niet zuiver verlopen transfer - kunnen al snel een groot probleem worden. De accountant moet niet alleen alert zijn, maar ook voortdurend communiceren met de club over mogelijke risico's en problemen.

De analyse van risico's - zowel bij klant-acceptatie als daarna - heeft ook gevolgen voor het werkprogramma van de accountant en zal waar nodig tot extra werkzaamheden leiden. Complexe internationale transfers met veel makelaars en zaakwaarnemers vragen bijvoorbeeld om extra aandacht en controle. Als het sportief en financieel wat minder gaat, is het verstandig om extra goed te kijken naar het risico dat de resultaten te positief worden voorgesteld.