Irene Kramer

"Deze vrijwilligersrol past perfect bij een achtergrond als accountant", zegt Steven Bus. Hij is registeraccountant en sinds twee jaar actief als vrijwillige schuldhulpverlener. Recent is Bus gestart als hoofd Kwaliteit & Accounting bij Marshoek, een onderdeel van de Jong & Laan. Dat kantoor is gespecialiseerd in Food Retail en dienstverlening aan onder andere supermarktondernemers.

Schoenendozen

"Hoewel het doel is om iemand maximaal een jaar te ondersteunen om op eigen 'financiële benen' te staan, kom ik nu al wat langer bij een dame van in de tachtig", vertelt hij. "We begonnen met een kast vol schoenendozen met papieren. Dat geeft chaos in het hoofd en stress. Mensen kunnen niet de rust vinden om ergens te beginnen en de zaken op orde te brengen. Daar help je dan bij."

'Er zijn zoveel regels dat mensen niet precies weten waar ze moeten zijn, terwijl dat voor mij als accountant zoiets simpels is.'

"Heel praktisch begeleid je mensen om uit de schulden te komen: door samen een budget en plan van afbetaling op te stellen, te ondersteunen bij het spreken van schuldeisers en op zoek te gaan naar beschikbare subsidies. Er zijn zoveel regels dat mensen niet precies weten waar ze moeten zijn, terwijl dat voor mij als accountant zoiets simpels is. Het brengt energie om de opluchting te zien als we samen stappen zetten en uiteindelijk al die schoenendozen opruimen. Je ziet mensen opleven."

Verschil voor toekomst

Dat laatste beaamt Hanneke van der Lans volmondig. Naast haar baan als accountant-administratieconsulent bij van Velzen accountants & adviseurs, zet zij zich sinds juni 2020 - kort na de start van corona - in als 'schuldhulpmaatje'. Van Velzen is onderdeel van Kreston Global en met haar team werkt Van der Lans met name in de samenstelpraktijk en voor mkb-klanten. Over haar serieuze bijbaan zegt zij: "Iemand bereiken met hulp wanneer de financiële nood hoog is, zodat zij door kunnen met hun leven, daar doe ik het voor. Je komt bij mensen thuis en ziet soms schrijnende situaties. Professionele en gepaste afstand houden is dan belangrijk. Dat risico van 'te betrokken raken' bespreken we ook tijdens regionale terugkombijeenkomsten met collega-vrijwilligers."

"Ik begeleidde een jonge alleenstaande moeder, die vooruit wilde en was begonnen met een opleiding. Ze verhuisde naar een andere gemeente, waar andere regels en subsidies waren. Hierdoor kwam ze in de problemen en liep betalingsachterstanden op. Daardoor leek de bijstand bijna een betere optie dan door te zetten met de opleiding. Samen hebben we contact gelegd met de woningcorporatie, toeslagen aangevraagd en een fonds gevonden voor tijdelijke extra financiële ondersteuning. Ze heeft haar schulden voldaan en staat nu zekerder in het leven. Het was niet eens heel veel werk, maar voor haar toekomst maakte het verschil. Aan het begin was ik er één of twee avonden per week mee bezig, maar sinds alles op de rit is, ga ik één keer per maand langs voor een kop koffie en om te horen hoe het gaat."

Niet oordelen

Registeraccountant Jeffrey Heerschop wilde zeven jaar geleden al beginnen als schuldhulpmaatje, maar zijn werk bij de Belastingdienst liet dat toen niet toe. Nu kan hij dat wel, als coördinator en adviseur a.i. bij de Inspectie Leefomgeving & Transport en NBA Young Profs-bestuurslid. Hij heeft net de laatste van drie volle opleidingsdagen achter de rug én er volgt nog een kennismakingsavond in de regio, voordat hij echt aan de slag kan. Een gedegen voorbereiding dus.

'Ze willen wel veranderen, maar kunnen misschien niet.'

"Je moet een 'oen' zijn en je 'oma' thuislaten, dat heb ik onder andere geleerd", zegt Heerschop met een knipoog. "Oen staat voor open, eerlijk en nieuwsgierig. En oma voor oordelen, mening geven en adviseren, wat je dus níet moet doen. In plaats daarvan ben je meer een coach, een 'maatje', die door vragen te stellen mensen zelf aan het werk zet. En als je toch suggesties doet hoe zaken aan te pakken, geef dan het liefst een aantal ideeën, zodat mensen daaruit zelf kunnen kiezen."

Voor Van der Lans is de opleiding alweer een aantal jaren geleden. Wat zij zich herinnert? "Een heel gevarieerde groep mensen met verschillende achtergronden. En de aandacht voor het menselijke aspect. Dat mensen niet bewust in de schulden zitten en eigenlijk altijd te laat aan de bel trekken. Ze willen wel veranderen, maar kunnen misschien niet. Eén van de eerste stappen is dan pas op de plaats maken, luisteren en inventariseren. Niet oordelen over mensen, dat leer je hier."

Taboe

In hun boek Schaarste uit 2013, beschrijven Harvard-onderzoekers Sendhil Mullainathan en Eldar Shafir hoe gebrek aan tijd en geld menselijk gedrag bepalen. Steven Bus werd op het boek gewezen in de voorbereiding op deze nevenfunctie.

'Hier beteken je iets voor iemand in directe vorm.'

"Wat doet het met je brein, als je het idee hebt dat je te kort hebt? Langdurig geldgebrek haalt iets van veertien punten van het IQ af. Dat is alsof je een week niet hebt geslapen. Mij heeft dat geholpen begrip en geduld op te brengen voor hulpvragers en het taboe om over financiële problemen te praten. Het gaat niet om mij, maar om de ander en hoe die kan worden geholpen. Lukt dat vandaag niet, dan drinken we samen een kop thee en proberen het volgende week weer."

Gezicht maatschappelijk verkeer

"Als accountant kan je bijdrage aan de maatschappij soms wat indirect voelen. Hier beteken je iets voor iemand in directe vorm. Je leert ook relativeren en het houdt je een spiegel voor hoe goed wij het zelf eigenlijk hebben", aldus Heerschop. Ook Bus zegt: "Mocht je soms denken, waarvoor doe ik het nou als accountant, dan zie je in deze rol een ander gezicht van het maatschappelijk verkeer."

Dit is deel zeven in een reeks artikelen over nevenfuncties van accountants. Eerder verschenen bijdragen over de accountant als brandweerman, als gemeenteraadslid, als 'rechter', als docent, als commissaris en als buitenpromovendus.