Wilbert Geijtenbeek

Hoe gaat u het debat aanpakken?
"Ik zal het debat modereren aan de hand van het format van het tv-programma De Achterkant van het Gelijk, dat ik presenteerde. Ik schets een denkbeeldige situatie en probeer de deelnemers vervolgens stapsgewijs met ethische vragen het steeds een beetje moeilijker te maken. Want het mooie is dat veel vraagstukken over integriteit en ethiek zwart-wit lijken. Maar als je dieper in de mogelijke consequenties van een stellige positie duikt, merk je dat mensen op een moment beginnen te kantelen. Dus met een paar mensen op het podium zul je zien dat hun stelligheid van het begin gaandeweg het gesprek zal verdwijnen."

Wilt u de deelnemers een beetje in de val lokken?
"Nou, iedereen mag zich veilig voelen. Maar het is wel de bedoeling dat mensen aan het denken worden gezet. Want er is geen goed of fout - dat zeg ik er altijd bij. Ieder antwoord is goed, mits je er maar over hebt nagedacht en kunt uitleggen waarom je er zo over denkt. Ik ga proberen met enkele cases die prikkeling teweeg te brengen."

Wat is uw indruk van integriteit in de accountancy?
"Elke beroepsgroep is een gemeenschap met een eigen terminologie, een eigen begrippenkader en eigen regels. Die staan mooi beschreven in richtlijnen, die je leert in je opleiding. Zelf ben ik directeur van het Centraal Bureau Rijvaardigheid (CBR), waar hetzelfde geldt voor de verkeersregels. Bij spannende situaties tijdens het autorijden komt het vaak genoeg gewoon neer op je ervaring en je gezonde verstand. Dus komt het neer op de vraag: klopt je verhaal? Heb je een antwoord, als iemand je vraagt waarom je iets hebt gedaan? Dat er in de accountancy een integriteitsissue speelt vanwege de examenfraudes, daar kan ik me dan ook van alles bij voorstellen. Hoe hoger je je ethische lat legt, des te dieper je zelf kunt vallen. Maar als je een hoog oordeel over anderen velt, dan moet je ook rekening houden met kritiek. Juist door met elkaar over de spanning tussen de regels en de praktijk in gesprek te gaan, over waarom dit nou is misgegaan, houden we accountants scherp."

'Hoe hoger je je ethische lat legt, des te dieper je zelf kunt vallen.'

Hoe zouden accountants volgens u beter hun verantwoordelijkheid kunnen nemen?
"Door transparanter te zijn. Door hun afwegingskader meer naar voren te brengen. Kijk, accountants komen vaak met bevindingen, maar hun verklaring biedt nog een enorme bandbreedte voor toelichting. Met meer transparantie zou je je als accountant, denk ik, beter in kunnen dekken tegen kritiek. De risico's horen er ook een beetje bij, vind ik; daarom worden er nette salarissen betaald in dit vak. Net als artsen, rechters en politici maken ook accountants fouten. Zolang daarvan wordt geleerd, is er geen enkel probleem. Voel je dus niet beter dan anderen. Ik ben erg benieuwd wat ik aan zelfinzicht zal aantreffen."

U had zelf als politicus te maken met kritiek op uw eigen handelen. Wat leerde u daarvan?
"Dat je transparant moet zijn waar het kan, maar ook je eigen grenzen moet bewaken; zeker als de belangstelling overgaat in een soort ramptoerisme. Het is als oud-minister Ien Dales ooit zei: integriteit is als zwangerschap, je bent het niet een beetje."

Kunt u beschrijven wanneer kritiek overgaat in ramptoerisme?
"Nou, neem staatssecretaris Vicky Maeijer, die in haar universitaire scriptie mogelijk heeft geplagieerd. Dat neem ik met een korreltje zout. Het uitmelken daarvan stuit mij een beetje tegen de borst. Het is goed dat deze zaken worden gecontroleerd, maar de vooroordelen zijn bij politici al huizenhoog. Sinds ik de politiek uit ben, zeggen mensen mij ook geregeld: 'Oh, je bent heel anders dan ik dacht van tv.' Ja, aan wie ligt dat nou? Je moet kritiek altijd serieus nemen, maar je mag ook voor jezelf de grens trekken en denken, morgen zit de vis erin, in de krant. Een beetje eelt op je ziel is gezond – ook voor accountants. Accountants mogen hun verhaal vaker aan de buitenwereld vertellen. Ik denk dat het begrip dan ook groter is, als er een keer iets misgaat."

'Accountants mogen hun verhaal vaker aan de buitenwereld vertellen.'

Wanneer vindt u dat kritiek op uw integriteit wel serieus moet worden genomen?
"Op het moment dat je alles op je in laat werken en merkt dat je toch echt even bij jezelf te rade moet gaan. Dan moet je niet direct in de verdediging schieten. Op momenten dat ik daarover twijfelde, ging ik altijd naar buurman Gerard. Ik had letterlijk een buurman die Gerard heette en die heel weinig ophad met politiek. Met hem praten was voor mij een check: als ik het buurman Gerard kon uitleggen, dan kon ik het iedereen nog uitleggen. Zo'n buurman wens ik iedereen toe."