Wilbert Geijtenbeek

Piet Klop was van 2000 tot en met 2009 controlerend accountant bij Vestia, toen de grootste woningcorporatie van Nederland. Vestia raakte begin 2012 in ernstige financiële problemen door risicovolle derivatencontracten, waarvan de nominale waarde in de jaren 2010 en 2011 explosief steeg. Deze financiële producten, bedoeld om rentestijgingen af te dekken, leidden tot enorme margin calls toen de rente juist daalde. Begin 2012 liepen de liquiditeitstekorten door deze margin calls op tot ongeveer 2,5 miljard euro, waardoor Vestia uiteindelijk werd gedwongen duizenden woningen en ander vastgoed te verkopen. Daarmee werd cash gegenereerd om aan de margin calls te voldoen. De Vestia-zaak was een van de grootste financiële debacles in de Nederlandse corporatiesector.

Fraude door treasurer

De treasurer van Vestia, Marcel de Vries, speelde een grote rol. Hij pleegde fraude in samenspanning met de financiële partij die de transacties met derivaten tot stand bracht. Topman Erik Staal en de raad van commissarissen van Vestia traden af als gevolg van de onthullingen, die naderhand leidden tot strengere regelgeving en hervormingen binnen de corporatiesector. De treasurer, diens financiële tussenpersoon én de topman zijn elk strafrechtelijk veroordeeld.

'De tuchtrechter verklaarde in 2013 de klachten op alle onderdelen ongegrond.'

Maar de zaak had ook consequenties voor de externe accountants. Toen het FD begin 2012 voor het eerst berichtte over de derivatenproblemen, trok KPMG de goedkeurende controleverklaring over boekjaar 2010 in. In het kielzog daarvan kwam de jaarrekeningcontrole van toenmalig Deloitte-partner Piet Klop, over boekjaar 2009, ook onder een vergrootglas te liggen. Het leidde voor hem tot een dossiertoetsing door de AFM, een tuchtzaak van de Stichting SOBI van Pieter Lakeman en Vestia en in 2014 zelfs tot een hoorzitting voor de parlementaire enquête woningcorporaties. Klop werd twee uur lang gegrild door de parlementaire enquêtecommissie. De tuchtrechter verklaarde in 2013 de klachten op alle onderdelen ongegrond. De tuchtrechter oordeelde dat Klop zijn controle kritisch, deskundig en diepgaand had uitgevoerd, waarna alleen Vestia in hoger beroep ging.

Het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) legde hem in 2016 de maatregel van een waarschuwing op. Klop zou het werk van de door hem bij de controle ingezette derivatenspecialist onvoldoende hebben geëvalueerd, oordeelde het CBb. "Dat deed zeer", erkende Klop, die er op had gestaan de specialist in de waardering van derivaten bij de controle van de jaarrekening van Vestia in te zetten. Hij trekt het zich aan dat hij zijn dossier niet afdoende had vastgelegd. "Uiteraard heb ik bovenop het werk van de derivatenspecialist gezeten. Maar het documenteren van mijn betrokkenheid bood naar het oordeel van het CBb toch ruimte voor verbetering. Dat is een les voor mij en voor het beroep."

Nasleep

Klops opvolger, een KPMG-accountant die de jaarrekeningcontrole vanaf boekjaar 2010 verrichtte, werd wel berispt. Ook de financieel directeur van Vestia en de door Klop bij de controle van de jaarrekening ingeschakelde Deloitte-specialist in derivaten – beide registeraccountants – moesten zich voor de Accountantskamer verantwoorden. Bij beiden werden de ingediende klachten ongegrond verklaard door de Accountantskamer en werd geen hoger beroep ingesteld bij het CBb. (Zie de artikelen hier en hier.)

'Heel diep zit in mij, dat wat wij doen ontzettend belangrijk is voor de maatschappij.'

Klop benadrukt dat verantwoording afleggen er nu eenmaal bijhoort als accountant. "Accountants verdienen goed geld. Ik heb er bij de Vestia-casus voor gekozen om blijmoedig verantwoording af te leggen. Ik kon niet vermoeden dat het uit zou draaien op een twee uur live uitgezonden parlementaire enquête. Maar heel diep zit in mij, dat wat wij doen ontzettend belangrijk is voor de maatschappij. Je moet zelf verantwoordelijkheid nemen. Ik heb die handtekening gezet. Ik ben verantwoordelijk. Ik leg verantwoording af. En dat het moeilijk is? Soit."

Bekende Nederlander

Door de maatschappelijke aandacht voor de zaak werd Klop een min of meer bekende Nederlander. Hij werd door de media kritisch gevolgd, zo illustreert hij: "Toen ik bij de raad van tucht positief beoordeeld was, wat schreef een landelijk dagblad toen? 'Klop ontsprong de dans.' Daar ben ik nog steeds boos over."

De hoorzitting voor de parlementaire enquêtecommissie, dit jaar een decennium geleden, was een markant punt in Klops loopbaan. De hoorzitting is online terug te zien en duidelijk is dat de Tweede Kamerleden in de enquêtecommissie de accountant het vuur aan de schenen leggen. Klop besteedde een groot deel van de twee uur durende zitting om toe te lichten hoe de financiële derivaten werken, wat de rol van de accountant is en wat de bijbehorende wettelijke beperkingen zijn.

Persoonlijke en professonele steun

In het interview voor de reeks Getekend vertelt Klop aan interviewer Janine Abbring welke impact de slepende Vestia-zaak op hem persoonlijk had. Familieleden werden in het voorbijgaan aangesproken op hun relatie met Klop. Zijn moeder werd verrast door krantenberichten over haar zoon. Maar steun kreeg hij ook van zijn naasten, benadrukt hij in het interview: “Natuurlijk heb ik momenten gehad dat de grond onder mijn voeten wegzonk. Ik heb in die periode mijn privésituatie verwaarloosd. De Vestia-zaak kostte wel heel veel aandacht.”

Klop vertelt ook over de steun die hij van collega's bij Deloitte, waar hij partner was, en van andere accountants heeft gekregen. "Steun aan de accountant die dit overkomt, is ontzettend belangrijk. Die steun heb ik ervaren; inhoudelijk en als mens." Hoe? "Ik noem één partner-accountant in het bijzonder. Dat was mijn direct leidinggevende, Arnold van Bochove. Elke keer als er iets in de media verscheen of als advocaten van zich lieten horen, zei hij: 'Piet, leg nog eens uit hoe het zit.' Hij heeft me zo geweldig geholpen om vast te blijven staan."

Na de orkaan

Eind 2014 namen Klop en Deloitte afscheid van elkaar. Sindsdien leidt Klop zijn eigen onderneming Public Values, een adviesbureau voor de publieke sector. "Als partner van een big four-kantoor ben je een mannetje op de apenrots. Met zo'n zaak word je er wel van afgegooid, in één keer. Dat doet wat. Dat maakt je nederiger. De hele Vestia-zaak heeft me ook wel een milder mens gemaakt."

'Als partner van een big four-kantoor ben je een mannetje op de apenrots.'

Klop koos er bewust voor om zijn vermelding als registeraccountant in het accountantsregister van de NBA aan te houden, toen hij in 2015 een nieuwe carrière startte als zelfstandig ondernemer. "Daar heb ik een reden voor. Ik werd accountant omdat ik het belangrijk vind om een rol te hebben voor de maatschappij, voor het publieke belang. Daar hoort bij dat je verantwoording af moet leggen als dat nodig is.” Anderen adviseerden daartegen, vertelt hij. "Meerdere mensen zeiden mij: Joh, je moet je uitschrijven, dan kunnen ze je ook niet langer voor de Accountantskamer dagen. Ik sta er net andersom in. Ik ben er trots op dat ik registeraccountant ben. En als iemand ooit weer eens verantwoording wil vragen, dan maak ik opnieuw de gang naar de Accountantskamer."

'Mens achter de accountant'

Voor Klop zelf was de deelname aan het video-interview een bijzondere ervaring. "Ik heb mezelf natuurlijk de vraag gesteld waarom ik de geschiedenis na tien jaar opnieuw zou willen oprakelen. Ik ben tot de conclusie gekomen dat het goed is om dit te doen. Mijn motivatie is een bijdrage aan het accountantsberoep te leveren met mijn persoonlijke verhaal. Zodat andere accountants met deze situaties beter kunnen omgaan."

'Ik ben tot de conclusie gekomen dat het goed is om dit te doen.'

De reactie van accountants die de video gezien hebben, zijn positief. "Men zegt dat het moedig is dat ik hieraan heb deelgenomen. En dat ze door alles heen - de Raad van Tucht, de civiele rechtszaken, de parlementaire enquête - de mens achter de accountant hebben leren kennen. Dat vind ik mooi om te horen."