Gerdien Vlot, Marco Moling en Diana Clement

Bij mkb-kantoren werken verschillende soorten accountants. RA's, AA's met certificeringsbevoegdheid en AA's zonder certificeringsbevoegdheid. En dan zijn er kantoren die wel of geen NVKS-opdrachten doen, wel of geen Wta-vergunning hebben, kantoren die zich beperken tot de samenstellingspraktijk of die in meer of mindere mate ook vrijwillige controles uitvoeren.* Dat is voor de regelgeving én voor de uitwerking van het nieuwe beroepsprofiel en de opleidingen belangrijk om te beseffen. Op dit moment werkt de kerngroep onder leiding van Peter Eimers aan een update van het beroepsprofiel voor accountants.

Onderscheidende waarde toevoegen

Accountants onderscheiden zich van andere aanbieders van fiscale en financiële diensten. Is dat vanwege de VGBA, de kwaliteit, het publieke belang? Hebben andere aanbieders dat in bepaalde mate ook niet geborgd?

'De basis voor de onderscheidende waarde ligt in het DNA van de accountant.'

Naar onze mening ligt de basis voor de onderscheidende waarde in het DNA van de accountant: het beheersen en kunnen inzetten van controletechnieken en controlemiddelen, waardoor betrouwbaarheid en zekerheid wordt toegevoegd aan informatie die wordt gebruikt voor besluitvorming in het economisch verkeer. Dát is de kern van het onderscheidend vermogen van de accountant, hét specialisme van een accountant ten opzichte van andere beroepsbeoefenaren. En dat is dermate belangrijk dat het beroep wettelijk verankerd is. We gebruiken hier daarbij bewust 'accountant' en geen RA of AA, want het leveren van deze toegevoegde waarde is wat alle accountants in de verslaggevingsketen bindt. Dat moet volgens ons behouden blijven voor het maatschappelijk en economisch verkeer.

Certificerende bevoegdheid in gereedschapskist

Op basis van dat onderscheidend vermogen verrichten accountants werkzaam bij kantoren die zich richten op het mkb op dit moment een scala aan werkzaamheden. Ze stellen jaarrekeningen samen, controleren jaarrekeningen, financiële overzichten en verantwoordingen, doen alle voorkomende fiscale aangiften voor hun cliënten, voeren administraties en salarisadministraties, adviseren rond interne beheersing, investeringen, fiscaliteit en financiering, geven derdenverklaringen af en rapporteren over subsidieverantwoordingen. Dan doen zij vanuit de kern, op basis van de certificerende bevoegdheid, opgedane kennis en ervaring met assurance-opdrachten, voor organisaties en stakeholders in het mkb. Naast assurance-opdrachten gebruiken zij die 'gereedschapskist' ook voor alle overige opdrachten in de mkb-accountancy. 

Vanzelfsprekende betrouwbaarheid

Stakeholders, het maatschappelijk verkeer, al dan niet ingevoerd in het accountantsjargon, gaan ervan uit dat zij op uitingen van accountants kunnen vertrouwen. Zoals wij in jargon zeggen, "dat die uitingen een deugdelijke grondslag hebben". Hoe bereiken we dat op dit moment in het mkb concreet met elkaar, ongeacht welke opdracht (met of zonder assurance) er wordt uitgevoerd?

Vanuit het DNA waarin controletechnieken en -methoden zijn verankerd, scant een mkb-accountant vanzelfsprekend en welhaast onbewust bij alle opdrachten ook op risico's, vliegt bij de cijferbeoordeling direct naar de afwijkingen die materieel zijn, is alert op frauderisico's, beoordeelt de klant op integriteit en handelt daarnaar. Een mkb-accountant adviseert klanten over risico-mitigerende maatregelen, over het controleerbaar inrichten van de administratieve organisatie, is kritisch op veiligheidsrisico's rond ICT-toepassingen en houdt de rug recht bij voorstellen voor dubieuze fiscale constructies.

Basiswaarde in mkb

De voorbeelden van het gebruik van assurancevaardigheden bij overige accountantsopdrachten zijn eindeloos. Ze maken duidelijk dat een samenstellingsverklaring van een accountant door het maatschappelijk verkeer anders wordt gewaardeerd dan een samenstellingsverklaring van iemand anders. Ze maken duidelijk dat de controlevaardigheden zo verenigd zijn met de accountant zelf en dat wat plaatsvindt, als een accountant met een onderzoekende en kritische geest naar het dossier en de rapportage kijkt. Die toegevoegde basiswaarde is eigenlijk zo vanzelfsprekend voor een mkb-accountant, dat het dreigt te worden onderbelicht in de gesprekken over het beroepsprofiel van de accountant.

'De basiswaarde is zo vanzelfsprekend voor een mkb-accountant, dat het dreigt te worden onderbelicht in de gesprekken over het beroepsprofiel van de accountant.'

Betekenis voor profiel en opleiding

Het belangrijkste verschil tussen een accountant en andere economische, fiscale of administratieve dienstverleners, is juist het vermogen om te kunnen controleren, met de daarbij behorende vaardigheden, denkvermogen en professionele houding. Die aspecten zijn van toegevoegde waarde door heel de keten heen, in welke rol een accountant uiteindelijk ook terecht komt. Het is ook van onschatbare waarde voor de fiscale compliance in het mkb. Daar rekenen klanten en maatschappelijk verkeer ook op.

Verschil tussen bevoegd en bekwaam

Denkend vanuit die vanzelfsprekende, onderscheidende en toegevoegde waarde voor zowel het maatschappelijke verkeer als de werkgevers van accountants, moet het nieuwe opleidingsniveau qua controlevaardigheden voor alle accountants volgens ons liggen op het niveau waar die nu ligt voor de certificeringsbevoegde AA's.

' Iedere accountant moet een wettelijke controle kunnen uitvoeren nadat de opleiding tot accountant is afgerond.'

Iedere accountant moet een wettelijke controle kunnen uitvoeren - met uitzondering van een oob-controle - nadat de opleiding tot accountant is afgerond. Of een accountant dat ook meteen durft na de opleiding, is aan zijn of haar beoordeling aan de hand van de VGBA, en aan de wijze waarop het kwaliteitssysteem van het kantoor dat de NVKS borgt dat toestaat. We moeten als beroepsgroep wat dat betreft vertrouwen hebben in onze eigen beroepsgenoten. Als wij dat vertrouwen niet kunnen hebben, wie dan wel?

Het vraagstuk van studeerbaarheid

Iedere accountant moet dus wat ons betreft een gereedschapskist hebben om een wettelijke controle te kunnen uitvoeren. Het is aan het kernteam om de opleiding tot accountant kritisch te scannen op onderwerpen die voor een pas afgestudeerde accountant nog niet aan de orde zijn. Moeten zij alle ins- en outs al kennen van fiscale holdingstructuren, of kan dat naar de PE? Is IFRS wel nodig voor certificeringsbevoegdheid, of is BW2 titel 9 voldoende om te kunnen controleren aan de hand van een verslaggevingsstelsel? Kunnen bepaalde onderwerpen niet naar een specialisme in plaats van in de basisopleiding?

Adel verplicht

Ten aanzien van die basisopleiding horen ook wij de bezwaren: "Wordt de opleiding met zo'n basis dan niet veel te zwaar?" Daartegen zouden we willen inbrengen: Adel verplicht. Wil je accountant zijn en een wettelijk beschermde titel voeren, toegevoegde waarde leveren en willen voldoen aan de verwachtingen van de maatschappij, dan zul je de daarbij behorende kennis en ervaring moeten opdoen. Daarnaast bestaan er genoeg andere economische en fiscale opleidingen die niet opleiden tot accountant, die beter passen bij studenten die de opleiding te zwaar of te controlegericht vinden.

Bouwen aan beroep

Een ander tegenargument is: "De meeste accountants in het mkb hebben een broertje dood aan het dichtvinken van controledossiers, die willen werken aan een klantrelatie en kunnen adviseren."  Wij vinden het van belang dat studenten de dossiers niet dichtvinken (bij de praktijkopleidingen). Vanuit de kern van ons beroep is het van belang om studenten te leren zelf met een onderzoekende geest en gezonde kritische houding naar rapportages te kijken, zodat ze vanuit die houding de moed hebben om van standaardwerkprogramma's af te wijken als de situatie daarom vraagt  en zich daarover verantwoorden.

Zo bouwen we aan een beroep dat maatschappelijk veel toegevoegde waarde heeft door heel de keten, én interessant en haalbaar is voor studenten.

Noot
* Zie hiervoor ook het artikel Verklaringen verklaard op dit platform.