Marcel Bongers en Joost van Buuren

AI biedt accountants een scala aan mogelijkheden om efficiënter te werken, nauwkeuriger analyses uit te voeren en meer toegevoegde waarde te leveren aan hun cliënten. Ook biedt AI de kans om de dienstverlening door accountants uit te breiden. Tegelijkertijd moeten accountants niet naïef zijn in het gebruik van AI en is het beroep zoekende hoe de beheersbaarheid van AI te bevorderen.

Om die reden heeft de NBA Accounttech Taskforce AI de leidraad 'AI in control' opgesteld, om het beroep handvatten te geven AI-systemen beheersbaarder te maken. De leidraad wordt op donderdag 28 november aanstaande gepresenteerd.

Ondersteuning door AI

AI biedt veel voor accountants.Ten eerste is AI een nuttig hulpmiddel, een tool met ongekende kracht en dito toepassingsmogelijkheden. Veel genoemde vormen van ondersteuning door AI bij de werkzaamheden van accountants omvatten:

Overnemen van routinetaken
AI kan repetitieve en tijdrovende taken overnemen, zoals het invoeren van data uit facturen en (bank)transacties, het samenstellen van facturen, het verrichten van stappen in het betalings- en reconciliatieproces en het genereren van rapportages, zoals jaarrekeningen en cashflow overzichten. Bij de accountantscontrole is AI in staat om vergelijkbare taken te verrichten, zoals de controle van stromen en posten (bijvoorbeeld uitgaande betalingen), het genereren van accountantsrapporten en -verklaringen of het checken van jaarrekeningen op compliance met regelgeving.

Geavanceerde data-analyse
AI kan enorme hoeveelheden - ook ongestructureerde - data effectiever, efficiënter en betrouwbaarder analyseren dan een mens met andere tools. Dit helpt bij het identificeren van trends, patronen en anomalieën. Ook kan AI sneller en beter afwijkingen, zoals dubbele betalingen, onjuiste boekingen of ontbrekende transacties signaleren. Tevens kan AI ondersteunen bij het voorspellen van financiële prestaties en het detecteren van fraude of prognosticeren van continuïteitsproblemen. Uiteraard is de datakwaliteit en -selectie randvoorwaardelijk voor de te realiseren toegevoegde waarde.

Verbeterde klantinteractie
Net zoals bij andere sectoren, kunnen AI-gestuurde chatbots en virtuele assistenten klanten 24/7 ondersteunen met een respons op basisvragen en verzoeken die sneller en beter op de klant gericht kunnen zijn. Ook kunnen zij ondersteunen bij het plannen van afspraken en het indienen van documenten. Robot-adviseurs kunnen helpen bij het adviseren van cliënten over financiële strategieën op het gebied van kredieten, beleggingen en boekingen. Een en ander verbetert de klanttevredenheid en laat voor medewerkers, onder wie accountants, meer tijd over voor complexere problematieken.

Versterking compliance en risicobeheer
AI kan helpen bij het versterken van belangrijke Second Line of Defence-functies zoals risicomanagement, compliance en finance. Met behulp van AI is het mogelijk om het naleven van wet- en regelgeving automatisch te controleren en de te monitoren risicobeheersingssystemen aan te scherpen. Dit laatste door tijdige en meer accurate signalering, evaluatie en prioritering van risico's en diverse scenario-analyses. Voor finance ondersteunt AI het administratie-, verantwoordings- en rapportageproces. Ook bij de beheersing van cyber security-risico's is AI behulpzaam, door het detecteren van cyberaanvallen en het genereren van een adequate response daarop.

Positieve gevolgen voor de accountancy

De gevolgen van de inzet van AI voor de accountancy zijn naar onze verwachting positief. Denk daarbij aan:

Aantrekkelijker werk
AI bevordert de efficiency en effectiviteit en maakt het accountantswerk aantrekkelijker, wat een gunstig effect heeft op de krappe arbeidsmarkt voor accountants. Het werk wordt creatiever en levert meer toegevoegde waarde in de waardeketen.De aantrekkingskracht op de zo nodige nieuwe generatie accountants zal daarmee toenemen.

Meer werk
Een positief effect is ook de uitbreiding van de dienstverlening van accountants met het adviseren van cliënten bij het verantwoord ontwikkelen en implementeren van AI passend binnen hun strategie. Bovendien zal de interactie met technische specialisten zoals IT-auditors en statistici toenemen, omdat de algoritmes, patronen en audittrails deskundige ontwikkeling en onafhankelijke beoordeling vereisen.

Hogere kwaliteit
Ook de kwaliteit van de werkzaamheden en de diensten die de accountant levert zal toenemen door juist gebruik van AI. Dit betreft ook onderwerpen als fraude en continuïteit, die het imago van de controlerend accountants zeker niet positief beïnvloed hebben de afgelopen jaren.

Beheersingsmodel AI

AI biedt naast kansen echter ook uitdagingen. Gezien de impact van AI en het belang van innovatie in de controle is door de NBA Kerngroep Accounttech de Taskforce AI ingesteld. Deze Taskforce heeft een leidraad AI in Control voorbereid. Deze publicatie wordt op 28 november 2024 tijdens een NBA-symposium gepresenteerd en bevat een beheersingsmodel met zes aandachtsgebieden.

De leidraad past in de ondersteuning die de NBA via Accounttech wil geven aan de digitaliseringsuitdaging van het beroep. Specifiek voor de kwaliteitsborging van nieuwe controlemethodologie is een raamwerk opgesteld en uitgewerkt met toepassing voor de mkb-controlepraktijk en een verdieping hoe een controlemethode te theoretiseren en te valideren. Deze leidraad voegt daar een handreiking aan toe hoe de beheersing van AI te bevorderen en te verbeteren. Het centrale model in de leidraad is in deze grafiek gepresenteerd.

 

Doelstellingen
De doelstellingen die de organisatie met het AI-systeem wil bereiken moeten helder, passend, onderbouwd en gedocumenteerd zijn.

Governance
Het governancekader binnen de organisatie dient passend en robuust te zijn en moet de toepassingsmogelijkheden en verantwoordelijkheden (inclusief het eigenaarschap) bepalen voor alle stadia van de levenscyclus van het AI-systeem.

Risico-inschatting
Het inschatten van de risico's ten aanzien van het AI-systeem omvat het identificeren van de risicogebieden en het inschatten en evalueren van de concrete risico’s met een risicoclassificatie, zodat er een adequate basis ontstaat voor de risicobeheersing.

Risicobeheersing
Het bepalen van de wijze waarop en met welke maatregelen de organisatie de risico's van het AI-systeem beheerst, rekening houdend met de reeds bestaande waarborgen.

Ontwikkeling en implementatie
Het op beheerste wijze ontwikkelen en in gebruik nemen van het AI-systeem.

Monitoring en evaluatie
Het continu monitoren en evalueren van het AI-systeem is essentieel, zodat het voortdurend effectief blijft presteren conform de intentie en doelstellingen.

In de leidraad zijn deze aandachtgebieden nader uitgewerkt in eisen of controlemaatregelen, veelal geformuleerd als vragen die relevant zijn voor de beheersing van AI.

Een toekomst met AI

AI kan vele voordelen hebben voor de accountant en de risico's kunnen tegelijk beheersbaar worden gemaakt. De controleerbaarheid verdient nader onderzoek, om ook achteraf te kunnen vaststellen dat de uitkomst van het AI-systeem verifieerbaar juist is geweest. Uitgaande van goed gedefinieerde data moeten de juiste stappen zijn gevolgd, met behulp van navolgbare algoritmes, om betrouwbaar te kunnen steunen op het AI-systeem.

De toekomst van accountancy is een toekomst met AI. Accountants die deze technologie omarmen, zullen floreren. Het inzetten van AI is niet alleen nuttig, maar ook noodzaak om de grote voordelen ervan te benutten. Het is tijd voor de accountantssector om de kansen die AI biedt te omarmen en de toekomst van de sector daarmee beter vorm te geven.