Marc Schweppe

Wie op vrijdagmorgen langs de ingang van kasteel Nyenrode rijdt, komt een lange stoet tegen van elektrisch aangedreven leaseauto's: accountants in opleiding, op weg naar de universiteit. Op de zijkant van hun voertuigen staan grote logo's van de werkgevers: Witlox, RSM, Vallei accountants. Ongeveer een op de drie is van het type Peugeot 208, in ons land de meest geliefde elektrische auto in het betaalbare segment; de e-208 begint bij ruim 32 mille. De elektrische Tesla Model Y en ook de Volvo XC40 verkochten vorig jaar weliswaar beter, maar die vallen met prijzen vanaf 45 mille in een andere leaseklasse. Tesla-rijdende accountants hoeven niet meer elke vrijdag naar Nyenrode.

Al eerder bleek dat het accountantsberoep vlot overschakelt naar elektrisch aangedreven leaseauto's. Dat geldt voor meer sectoren en tot nu toe is dat fiscaal gunstig en duurzaam tegelijk. Maar met de rest van Nederland wil elektrisch rijden niet zo vlotten, blijkt uit onderzoek van ING Research.

Vernieuwing gaat traag

De vernieuwing van het Nederlandse wagenpark verloopt traag, stellen de onderzoekers. Het wagenpark is oud en wordt steeds ouder, de gemiddelde leeftijd van een auto gaat hier richting twaalf jaar. Jaarlijks wordt maar zo'n vier procent ervan vervangen. Nederland heeft daarmee het oudste wagenpark van West-Europa; met dank aan het fiscale jojo-beleid van de overheid en de stevige BPM, die nieuwe auto’s hier veel duurder maakt dan in omringende landen.

Het herstel van de Nederlandse autoverkoop zet na de inhaalslag van begin 2023 niet door in 2024, zo verwacht ING. Het totaal aantal nieuwe registraties blijft komend jaar steken op 370.000; evenveel als in 2023 en aanmerkelijk minder dan voor de coronapandemie, toen in Nederland jaarlijks nog zo’n 450.000 nieuwe auto’s op kenteken werden gezet.

Wagenpark vergroenen

Op de zakelijke markt is wel meer vraag naar nieuwe elektrische auto's te verwachten in 2024. Vooral grotere bedrijven voelen toenemende druk om hun wagenpark te vergroenen, zeker nu ze ook over CO2-emissies moeten gaan rapporteren. Dat maakt dat het aandeel volledig elektrische auto's volgens ING dit jaar op zo'n 32 procent uitkomt, iets meer nog dan afgelopen jaar. Zakelijke rijders gaan in 2024 ook leaseauto's van voor de pandemie inruilen. Dat zal een stevige vervangingsvraag opleveren.

'Vooral grotere bedrijven voelen toenemende druk om hun wagenpark te vergroenen, zeker nu ze ook over CO2-emissies moeten gaan rapporteren.'

Nederland loopt 'elektrisch' nog wel voor op het Europees gemiddelde van ruim vijftien procent, maar heeft inmiddels Zweden, Denemarken en Finland voorbij zien komen. En in Noorwegen is liefst tachtig procent van de nieuw verkochte auto's elektrisch.

Eind 2023 is er hier met de gelijkblijvende bijtelling en subsidie voor elektrische auto's ook geen verkoopgolf geweest, zoals in eerdere jaren wel eens gebeurde; denk aan de haastige uitlevering van duizenden Tesla's op een Amsterdams haventerrein, vlak voor de jaarwisseling van 2019. Dat had alles te maken met een minder gunstige bijtelling vanaf 2020, die in de jaren daarna verder verhoogd werd. Niet voor niets riep de Vereniging Zakelijke Rijders medio november op tot herinvoering van een lage bijtelling voor elektrische auto's.

Particulieren

Particulieren wachten momenteel liever af. Er zijn nog te weinig betaalbare elektrische modellen op de markt. Dat draagt wel bij aan een groeiend marktaandeel van Chinese merken: van vijf naar negen procent in 2023. Het Chinese BYD verkocht eind vorig jaar wereldwijd voor het eerst meer elektrische auto's dan Tesla.

'Ook de afhankelijkheid van vaak dure publieke laadmogelijkheden en de onzekerheid over de motorrijtuigen- belasting na 2025 spelen een rol.'

Ook de afhankelijkheid van vaak dure publieke laadmogelijkheden en de onzekerheid over de motorrijtuigenbelasting na 2025 spelen een rol. Nu geldt nog een vrijstelling, maar zonder wijziging zijn autorijders door het hogere gewicht van elektrische auto's na 2025 honderden euro's per jaar meer kwijt aan belastingen dan voor vergelijkbare benzineauto's. Dat was in 2023 reden voor Kamervragen en brieven van de regering. 

Vanaf 9 januari 2024 kunnen particulieren weer een beroep doen op de Subsidie Elektrische Personenauto’s Particulieren (SEPP). Die regeling geldt voor nieuwe en gebruikte elektrische personenauto's. Maar in 2023 bleef een derde van die particuliere subsidie over in de pot, wat aangeeft dat veel particulieren de aanschaf van nieuwe elektrische auto's voor zich uitschuiven.

Het stimuleringsbeleid van de Nederlandse overheid is erop gericht dat de elektrificatie op eigen kracht, dus zonder subsidie, doorgaat na 2025. Maar de vraag is of dat gebeurt, zeker in combinatie met een ongewijzigde berekening van de motorrijtuigenbelasting. Veel particulieren hebben een zetje nodig en de SEPP-subsidie lijkt voor 'modale' particuliere autorijders niet voldoende om te kiezen voor nieuw, meent ING. Elektrisch rijden blijft daarmee voorbehouden aan veelverdieners, becijferde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) eind november vorig jaar. Diverse fabrikanten werken aan elektrische modellen die minder moeten kosten dan 25 mille, maar die zijn er nog niet.

Tweedehands

ING hoopt dat elektrische occasions door een ruimer aanbod en lagere prijzen dit jaar voor het eerst beter gaan verkopen. Tot nu toe was dat aanbod erg mager; wie een betaalbare elektrische occasion zocht, kwam al snel uit bij een eerste generatie Nissan Leaf of Renault Zoe; modellen waarmee je 'van laadpaal naar laadpaal' moet rijden.

De golf aan te vervangen lease-Tesla's Model 3 van eind 2019 kan wellicht helpen. Technisch zijn die nog helemaal bij de tijd en ze hebben een flink rijbereik. Maar gebruikte Tesla's zijn nog duur en recente forse prijsverlagingen van de fabrikant helpen niet: Nieuwe exemplaren zijn soms voordeliger aan te schaffen dan jonge gebruikte.

'Zonder aanvullend beleid stevent Nederland af op hooguit zestig procent elektrisch van de nieuwverkoop in 2030, waarmee het klimaatdoel niet wordt gehaald.'

Hoofdredacteur Bart Kuijpers van Automotive Magazine verwacht dat Tesla's uit 2019 en 2020 straks "tegen dumpprijzen" op de markt van private occasionlease worden aangeboden. "Dat is gunstig voor particuliere kopers", stelt hij in Trouw.

Laadkosten

Elektrisch rijden is ten opzichte van een jaar geleden per kilometer door lagere stroomprijzen wel weer goedkoper geworden dan benzine, als het gaat om 'tanken'. Maar de laadkosten lopen sterk uiteen en de prijsverschillen zijn voor consumenten ook niet altijd doorzichtig. Zo kan thuisladen meer dan de helft goedkoper zijn dan tanken langs de openbare weg. Naast de jaarlijkse kilometers is de laadlocatie dus behoorlijk bepalend, ook al maken EV-rijders in de praktijk gebruik van een combinatie van laadopties, stelt ING. Particulieren met een appartement of zonder eigen laadpaal voor de deur zijn sowieso aangewezen op duurder openbaar laden.

Zonder aanvullend beleid stevent Nederland af op hooguit zestig procent elektrisch van de nieuwverkoop in 2030, waarmee het klimaatdoel niet wordt gehaald, waarschuwen de onderzoekers van ING. Betalen naar gebruik met CO2-differentiatie zou voor die tijd voor versnelling kunnen zorgen, ook in de opschoning van het wagenpark. "Maar dit staat met de politieke verschuiving voorlopig op losse schroeven."

• ING-Outlook Automotive: 'Automarkt komt lastig vooruit in 2024'